Η σχέση της λωρίδας Möbius με τη μουσική. (VIDEO)

Αν ταξιδεύατε μέσα σε ένα σύμπαν Möbius (Μέμπιους), θα επιστρέφατε στο σημείο στο οποίο ξεκινήσατε με τη δεξιά και αριστερά πλευρά σας αντεστραμμένες. Αν κάνατε έναν ακόμα γύρο της λωρίδας, όταν επιστρέφατε στο σημείο εκκίνησης τα όργανά σας θα είχαν πάρει πάλι τον αρχικό προσανατολισμό τους. Με τον ίδιο τρόπο, μπορούμε να δημιουργήσουμε μουσική Μέμπιους.
Η μουσική παίζεται κανονικά την πρώτη φορά. Όταν ο μουσικός φτάσει στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε, παίζει πάλι τη μουσική, αλλά με κάποιες παραλλαγές. Για παράδειγμα, τη δεύτερη φορά η παρτιτούρα μπορεί να είναι κατοπτρική της πρώτης, ή να παίζεται ανάποδα.

Ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ έγραψε «μουσική Μέμπιους» – για παράδειγμα, ο Καρκινικός Κανόνας – στην οποία ο μουσικός μπορεί να παίξει ένα κομμάτι και μετά να αναποδογυρίσει την παρτιτούρα και να παίξει το ίδιο κομμάτι.
Ο Αυστρο – ούγγρος μουσικοσυνθέτης Άρνολντ Σένμπεργκ, αρκετούς αιώνες αργότερα, πειραματίστηκε με καρκινικούς κανόνες, τους οποίους ονόμασε «κατοπτρικούς κανόνες».

Ο Ρωσο – αμερικανός συνθέτης και γλωσσολόγος Νίκολας Σλονίμσκι,  εμπνεύστηκε άμεσα από τη λωρίδα του Μέμπιους. Το έργο «Möbius Striptease» εκτελέστηκε για πρώτη φορά από δυο τραγουδιστές και έναν πιανίστα το 1965 στο Λος Άντζελες. Δείτε ένα απόσπασμα από τους στίχους του κομματιού:

Ach! Professor Möbius, glörious Möbius
Ach, we love your topological,
And, ach, so logical strip!
One-sided inside and two-sided outside!
Ach! euphörius, glörius Möbius Strip-Tease!
Οι οδηγίες πάνω στην παρτιτούρα λένε: «Αντιγράψτε τη μουσική για κάθε εκτελεστή πάνω σε μια λωρίδα πυκνότητας 110 γραμμαρίων ανά τετραγωνικό μέτρο και διαστάσεων 172 επί 15 εκατοστών. Συστρέψτε κατά μισή στροφή τη λωρίδα προκειμένου να την μετατρέψετε σε λωρίδα του Μέμπιους». Το τραγούδι ήταν, ουσιαστικά, ένας ατέρμων φωνητικός κανόνας γραμμένος πάνω σε μια ταινία του Μέμπιους με τρόπο ώστε να περιστρέφεται γύρω από το κεφάλι του τραγουδιστή την ώρα της παράστασης.
Σήμερα αρκετά μουσικά συγκροτήματα έχουν στο όνομά τους τη λέξη «Μέμπιους» (όπως το συγκρότημα Möbius Band από τη Μασαχουσέτη) ή την χρησιμοποιούν στα τραγούδια τους.

Για παράδειγμα, στο τραγούδι “The Möbius Loop” του Peter Hammill ακούμε τους παρακάτω στίχους (http://www.hammill.ru/loops.html) :
Indicision and uncertainty
catch you now as they never have before
How come you didn’t recognize
the revolving door?
Oh, you’re gonna take sides
on the checkered floor
It used to be so easy
You saw everything in black and white
but when you lost track of all the moves you’d made
you lost faith in wrong and right
It doesn’t seem conceivable
look what’s handing in your hands
Oh, is it a trick of comprehension
or a master plan?
Oh, a change in your perspective
from the gutter now used to
How come you didn’t recognize
the fiery room
How you’re gonna take sides
Now you’re on the Moebius loop

Αφορμή για την ανάρτηση αυτή ήταν το άρθρο του Γιώργου Καρουζάκη με τίτλο «Η μαθηματική όψη της μουσικής του Μπαχ». Εκεί αναφέρεται στον Jos Leys, που ασχολήθηκε με ένα από τα σπουδαιότερα μουσικά έργα του Μπαχ το οποίο διακρίνεται για τον πλούτο και την πολυπλοκότητά του. O Jos Leys δεν στάθηκε στην ακουστική απόλαυση που προσφέρει η μουσική, αλλά προχώρησε στην οπτική αναπαράσταση του αινιγματικού Κανόνα 1 και 2 του έργου «Μεγάλη Προσφορά» (1747) του συνθέτη.

Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρατηρήσετε την πορεία της μουσικής στην παρτιτούρα νότα-νότα και να δείτε πώς το μουσικό κομμάτι εξελίσσεται και αντιστρέφεται κινούμενο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στη συνέχεια, η παρτιτούρα παρουσιάζεται ως μια ενιαία μουσική ακολουθία που εκτελείται ταυτόχρονα προς τα πίσω και προς τα εμπρός. Ο Jos Leys αποκαλύπτει, μέσα από αυτή τη διαδικασία, αντιστοιχίες της μουσικής του Μπαχ με τη φόρμα της περίφημης λωρίδας του Mobius.




 Clifford Pickove, Η λωρίδα του Μέμπιους, Εκδόσεις Τραυλός, Αθήνα, 2011 και www.carliner-remes.com

(νεώτερη ενημέρωση 26/11/2016)

 Bach and the musical Möbius strip