AIDS και ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ

Όταν πριν το 1988 ανακαλύφθηκε η σταβουδίνη από ομάδα επιστημόνων του πανεπιστημίου του Γέιλ, όλοι σχεδόν μίλησαν για μια επαναστατική ανακάλυψη που θα μπορούσε να δώσει ελπίδες για κάτι καλύτερο στους φορείς του AIDS.


Η σταβουδίνη (d4T), που λειτουργεί ως αναστολέας της αντίστροφης μεταγραφάσης* (όχι απλά αντίστροφη γραφή αλλά και ανασχετική της φάσης ανάπτυξης του HIV στον οργανισμό) του VIH, κατοχυρώθηκε ως πατέντα το 1990 και κατόπιν αυτού το πανεπιστήμιο παραχώρησε στον γίγαντα της φαρμακοβιομηχανίας Bristol-MyersSquibb (BMS) όλα τα δικαιώματα της αποκλειστικής εμπορικής εκμετάλλευσης του φαρμάκου παγκοσμίως.

Η εταιρεία θα μπορούσε να διακινεί το νέο φάρμακο όπου το πανεπιστήμιο κατοχύρωνε τη πατέντα. Έτσι η BMS θα αποκτά ένα μονοπώλιο στις περισσότερες χώρες του κόσμου και το δικαίωμα να καθορίζει τις τιμές κατά το δοκούν: για παράδειγμα η τιμή πώλησης του χαπιού στις ΗΠΑ είναι περίπου 4,5 δολάρια, ενώ απαιτούνται δυο χάπια ως ημερήσια δόση για το συγκεκριμένο χάπι μόνο.

Το ετήσιο κόστος, για έναν ασθενή του HIV, ανέρχεται στις ΗΠΑ στα 10.000 δολάρια διότι μια αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή απαιτεί την χρήση τριών διαφορετικών φαρμάκων ημερησίως.
Τα σύγχρονα φάρμακα μπορούν να βελτιώσουν και να παρατείνουν τη ζωή των φορέων ακόμα και για δεκαετίες, αλλά το υψηλό κόστος είναι απαγορευτικό για τους περισσότερους. Την ίδια πρακτική ακολουθούν βέβαια και όλες οι υπόλοιπες εταιρείες που εμπορεύονται φάρμακα για το AIDS και όχι μόνο. Ενδεικτικά, τα έσοδα από πωλήσεις της σταβουδίνης μόνον κατά το διάσημα 2000-2002 ανέρχονταν σε 2,1 δις ευρώ, ενώ τα έσοδα για το πανεπιστήμιο του Γέιλ ξεπερνούν τα 300 εκατ. ευρώ για την οκταετία 1994-2002.

Παράλληλα τα σημαντικότερα προβλήματα από τον ιό του AIDS αντιμετωπίζουν η Αφρική, η Ασία και η Ανατολική Ευρώπη. Στην Αφρική, συγκεκριμένα, η κατάσταση είναι δραματική, αφού εκτιμάται ότι κάθε μέρα προστίθενται τουλάχιστον14.000 φορείς ενώ οι ετήσιοι θάνατοι ανέρχονται στους 2,3 εκατ. σύμφωνα  με προ δεκαετίας υπολογισμούς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις υποσαχάριες περιοχές η αλματώδης αύξηση της θνησιμότητας οφείλεται στον ιό του AIDS. Στη Ν. Αφρική –που αντιμετωπίζει, ίσως, το μεγαλύτερο πρόβλημα– κάθε χρόνο πεθαίνουν 250.000 ασθενείς περίπου ενώ ένας στους εννέα κατοίκους είναι φορέας».Το AIDS ευθύνεται για το 40% των θανάτων στις ηλικίες από 15-49 ετών, ενώ το χάπι στοιχίζει 2,2 δολάρια καθιστώντας την θεραπεία αδύνατη για την συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών. Το «υγειονομικό απαρτχάιντ» εν πλήρει εξελίξει, λοιπόν,  ή διαφορετικά, αν έχεις χρήμα διάβαινε κι άσ’ τον φτωχό στη μοίρα του.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι αφρικανοί ασθενείς με την αρωγή αρκετών γιατρών της Ν. Αφρικής διεκδίκησαν το 2000 την πρόσβαση όλων σε όλες τις θεραπείες κατά του ιού. Συγκεκριμένα ζητούσαν να επιτραπεί η κυκλοφορία και η ελεύθερη διάθεση ενός αντίγραφου φαρμάκου της σταβουδίνης για να προσφερθεί δωρεάν στα άτομα που χρειάζονται βοήθεια. Το αντίγραφο φάρμακο έχει την ίδια χημική σύσταση με ένα «επώνυμο» και κυκλοφορεί συνήθως από μικρές εταιρείες, όταν λήγει η ισχύς του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Η τιμή του είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτή του επωνύμου, που στην περίπτωση της σταβουδίνης θα κόστιζε τουλάχιστον 35 φορές φθηνότερα. Παρά τις πιέσεις,όμως, που ασκήθηκαν, το πανεπιστήμιο του Γέιλ δεν παραιτήθηκε από το δικαίωμα ευρεσιτεχνίας του στη Ν. Αφρική, σπρώχνοντας προς το θάνατο εκατομμύρια ασθενείς. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι πανεπιστήμια τύπου Γέιλ λειτουργούν καθαρά με οικονομίστικα χαρακτηριστικά αδιαφορώντας παντελώς για την όποια δημιουργική χρησιμότητα των ανακαλύψεων τους. Παρόμοια τακτική χρησιμοποιεί και η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση που ταυτίστηκε με τις φαρμακοβιομηχανίες και δεν επέτρεπε την ελεύθερη διακίνηση αντιγραφών φαρμάκων.

Παγκοσμίως μόνο σε τρεις χώρες –Ινδία, Ταϋλάνδη και Βραζιλία– αγνοούνται τα δικαιώματα ευρεσιτεχνιών και έτσι παράγονται φθηνά φάρμακα. Για παράδειγμα εάν η Ν. Αφρική επέτρεπε την εισαγωγή αντίγραφου φαρμάκου από την Ταϋλάνδη το ετήσιο κόστος για κάθε ασθενή θα ανερχόταν στα 104 δολάρια από τα 3.000. Έτσι, γιατροί-μέλη ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων) χορηγούσαν δωρεάν αντίγραφα φάρμακα αρνούμενοι να δεχθούν τις αποφάσεις των φαρμακοβιομηχανιών, του πανεπιστημίου Γέιλ και της αφρικανικής κυβέρνησης.

Τέλος, είναι αντιληπτό ότι η θεραπεία κάποιου που έχει προσβληθεί από ασθένειες τύπου HIV εξαρτάται τα μέγιστα από το που κατοικεί και ποια είναι η οικονομική του δυνατότητα. Οι θεραπείες και τα φάρμακα μπορεί να υπάρχουν, αλλά βρίσκονται στα χέρια μιας χούφτας βιομηχάνων που το μόνο που ξέρουν να υπολογίζουν καλά είναι τα κέρδη. Τα προβαλλόμενα, λοιπόν, από τα ΜΜΕ «θαυματουργά» φάρμακα και οι νέες ανακαλύψεις που παρουσιάζονται κάθε λίγο και λιγάκι δεν έχουν κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα, αφού η πρόσβαση σε όλους εκείνους που τα χρειάζονται είναι σχεδόν αδύνατη.
Μια εφεύρεση στην βιοϊατρική είναι στην ουσία μη υπαρκτή εάν δεν υπογραφεί σύμβαση συνεργασίας του φορέα ανακάλυψης με κάποια φαρμακοβιομηχανία ή για λόγους εμπορικούς και μάρκετινγκ πλασαριστεί στην αγορά όποτε και εάν η εταιρεία το αποφασίσει. Αλλά όπως κυνικά είχε δηλώσει και ο υπεύθυνος της διεθνούς οικονομικής ανάπτυξης των ΗΠΑ Άντριου Νάτσιος «τα φάρμακα κατά του HIV πρέπει να λαμβάνονται σε συγκεκριμένες ώρες και πολλοί αφρικανοί δεν έχουν δει στη ζωή τους ρολόι, οπότε τους είναι άχρηστα».
Το έγκλημα συνεχίζεται όπως άλλωστε και ο αγώνας.

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

 * Παρεμβαίνει στο γενετικό υλικό του ανθρώπου (RNA)

Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 4, Ιούνιος 2002

 Lemmy