Το «παχαίνω» είναι ψυχοσωματικό

Συντάκτης: Αλίκη Πανοπούλου*

Η φύση της ψυχής είναι τέτοια που δεν έχει καμία σχέση ως προς τη σημασία ούτε με τις άλλες διαστάσεις ούτε με τις άλλες ιδιότητες από τις οποίες αποτελείται το σώμα

(Καρτέσιος, «Πάθη της ψυχής»)

Θα ήταν παράλειψη απέναντι στην παράδοση, αν δεν υπενθυμίζαμε ότι το πνεύμα της ψυχοσωματικής ιατρικής είναι εξίσου παλιό με το πνεύμα της ίδιας της ιατρικής και σημαδεύεται ανάλογα με τις εποχές και τα πρόσωπα από μία ταλάντευση εκκρεμούς, άλλοτε προς τον ασθενή, άλλοτε προς την ασθένεια, επαναλαμβάνοντας εις το διηνεκές τη διαμάχη μεταξύ Ιπποκράτη και Γαληνού, από τον Cos στον Cnide, από ποικίλους φιλοσοφικούς προσανατολισμούς: ανθρωπισμός, ολισμός, μονισμός, βιταλισμός, εναντίον του οργανικισμού, της μηχανοκρατίας, του δυϊσμού.

Επανειλημμένα έχουν τοποθετήσει την ψυχοσωματική στον αντίποδα του καρτεσιανού δυϊσμού.

Στη σύγχρονη εκδοχή του, το ψυχοσωματικό κίνημα αναπτύχθηκε ως αντίδραση εναντίον της επιστημονικής ιατρικής, η οποία προέκυψε από την ανατομικοκλινική και, σχετιζόμενη με τις θεωρίες του Παστέρ, περίοδο στα τέλη του 19ου αιώνα, και κυρίως εναντίον των συνεπειών της: του κατακερματισμού της ιατρικής σε έναν κονιορτό ειδικοτήτων και τεχνικών.

Η σύγχρονη ψυχοσωματική ιατρική προέκυψε από τρία ρεύματα σκέψης που είχαν παράλληλη εξέλιξη: τη φυσιολογία, τη νευρο-ψυχοφυσιολογία και την ψυχοπαθολογία.

Μια νέα τάση της φυσιολογίας (Cannon, Cushing) έδωσε μεγαλύτερη αξία στην παθολογία του συστήματος έναντι της παθολογίας του οργάνου, του Claude Bernard.

Τα ουσιαστικά στοιχεία της είναι:

1) Η ανακάλυψη συνολικών φυσιολογικών απαντήσεων σε επιθέσεις στο νευρολογικό (Reilly) ή ενδοκρινικό πεδίο. Το περίφημο γενικό σύνδρομο προσαρμογής του Selye αναδεικνύει τους μη ειδικούς παράγοντες αντίστασης στην επίθεση (στρες).

2) Η απάλειψη της αντίθεσης μεταξύ της οργανικής βλάβης και της λειτουργικής διαταραχής, που συμπυκνώνεται στον αφορισμό του Leriche: «η λειτουργική διαταραχή δημιουργεί τη βλάβη».

Οι νευροφυσιολογικές έρευνες εστιάζουν την προσοχή τους στο νευροφυτικό σύστημα (θάλαμο, υποθάλαμο, δικτυωτό σχηματισμό, λιμβική περιοχή), αναδεικνύοντας τις συνδέσεις μεταξύ του ψυχικού και του οργανικού με ενδιάμεσο το νευρικό σύστημα, αντικειμενικοποιώντας τον ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα στις εκκρίσεις των αδένων, στους μεταβολισμούς, στη νευροφυτική σπλαχνική ισορροπία, στη ρύθμιση των ανοσοποιητικών συστημάτων.

Ετσι οι Wolf και Wolf παρατήρησαν τέσσερις ασθενείς που είχαν προσβληθεί από βαριάς μορφής αιμορραγική κολίτιδα, με εμφανείς τους ψυχογενείς παράγοντες, η οποία χαρακτηριζόταν από διάρροιες μακράς διάρκειας και εντερικές αιμορραγίες.

Οι ασθενείς τους είχαν χειρουργικές τομές που επέτρεπαν να μελετηθεί ζωντανά η κινητικότητα του παχέος εντέρου με την τοποθέτηση μπαλονιών στο κόλον, να μετρηθεί η εντερική εκκριτική δραστηριότητα καθώς και η ποσότητα του αίματος, να παρατηρηθεί η κατάσταση της πεπτικής βλέννης.

Η παρατήρηση των ασθενών γινόταν υπό ψυχολογικά συγκρουσιακές καταστάσεις.

Τα αρκετά θεαματικά αποτελέσματα συνοψίζονται ως εξής: σε περιόδους συγκινησιακής ηρεμίας το έντερο είναι μη αιμορραγούν, ακίνητο, η έκκριση πτωχή σε ποσότητα και σε ένζυμα, κατά τις περιόδους επιθέσεων το ορθόν είναι ερυθρό, υπερκινητικό και καλύπτεται από παχύ στρώμα λυσοζύμης.

Αν οι περίοδοι επίθεσης είναι μακράς διάρκειας, εμφανίζονται αιμορραγίες και έλκη.

Η ψυχοσωματική ιατρική είναι μια δογματική και παθογενετική αντίληψη η οποία αποδέχεται και περιλαμβάνει τους ψυχικούς και συγκρουσιακούς παράγοντες στην αιτιολογία ή στην ανάπτυξη των σωματικών ασθενειών».

Δανείστηκα αποσπάσματα από το βιβλίο του Leon Kreisler «Η ψυχοσωματική του παιδιού» (εκδ. Χατζηνικολή, 1994) για να τονίσω για άλλη μία φορά πόσο χρειάζεται να κατανοήσουμε το πρόβλημα της παχυσαρκίας.

Η αντιμετώπισή της ως ψυχοσωματικής ασθένειας είναι απαραίτητη για να μπορέσει να βοηθηθεί κατάλληλα ο άνθρωπος με διαταραχή βάρους.

Ο ίδιος καλείται να κατανοήσει πως από τη στιγμή που η τροφή (γάλα) ενώνεται από το πρώτο λεπτό της σίτισής του με τα συναισθήματα (τα συναισθήματα που προσλαμβάνει από τη μητέρα, στην αγκαλιά της), η αγαλλίαση που αισθάνεται μετά το τάισμά του (είτε από τον μαστό είτε από το μπιμπερό) είναι η «χόρταση» της πείνας του και της συναισθηματικής του ανάγκης.

Γι’ αυτό και η προσφυγή του στη χόρταση, στη συναισθηματική πληρότητα είναι απολύτως δικαιολογημένη τις στιγμές των συναισθηματικών φορτίσεων που βιώνει.

Οι πολυφαγίες του είναι ο μόνος δρόμος να επιστρέψει στην αγαλλίαση που έχει στη μνήμη του.

Εχει να αντιληφθεί πως χρειάζεται να βρει έναν άλλο δρόμο προς την ηρεμία και το πρώτο του βήμα στην νέα του διαδρομή είναι να απενοχοποιήσει τελείως τις βουλιμίες του. Το «δεν φταίω» είναι ο άξονας όπου θα κινηθεί...

Ξέρετε ότι

Η ανοσο-ψυχοπαθολογία είναι ένας ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας. Βασίζεται σε ακριβείς βιολογικές μελέτες χάρη στις σημαντικές προόδους των γνώσεών μας για τα ανοσολογικά φαινόμενα.
Οι κύριες συσχετίσεις που έχουν διερευνηθεί μέχρι σήμερα είναι οι εξής:
1) Το άτομο είναι ευάλωτο σε μικροβιακές και ιογενείς ασθένειες (λοιμώδης μονοπυρήνωση, έρπης ζωστήρ). Η πιθανή παρέμβαση καταθλίψεων αναπτύχθηκε στο AIDS (Silberstein).
2) Oι αλλεργικές ασθένειες.
3) Οι αυτοάνοσες νόσοι. Στις αυτοάνοσες νόσους, τα όργανα είναι στόχος καταστροφικών αντισωμάτων, τα οποία εκκρίνει το ίδιο το άτομο: προσβολές του θυρεοειδούς, ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής πολυαρθρίτις.
4) Ανοσολογική παθολογία του πένθους.
5) Οι σχέσεις μεταξύ ΚΝΣ και ανοσολογικού συστήματος.

*Σύμβουλος διατροφής, alpanopoulou@gmail.com

http://www.efsyn.gr/arthro/pahaino-einai-psyhosomatiko