Θαλάσσια κήτη με σχεδόν ανθρώπινη νοημοσύνη

Πρόσφατη έρευνα επιβεβαιώνει αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι υποψιάζονται: τα θαλάσσια κήτη, δελφίνια, φάλαινες, φυσητήρες, επικοινωνούν πολύ καλά μεταξύ τους, διαθέτουν ενσυναίσθηση, επιδεικνύουν εντυπωσιακές συνεργατικές ικανότητες όταν κυνηγάνε ομαδικά, προστατεύουν τη αγέλη και εκπαιδεύουν τα μικρά τους.


Το ότι η συμπεριφορά αυτών των θαλάσσιων θηλαστικών θυμίζει έντονα αυτή των ανθρώπων και των άλλων πρωτευόντων ήταν γνωστό στους ζωολόγους, μέχρι σήμερα όμως καμία μελέτη δεν είχε καταφέρει να συσχετίσει την περίπλοκη νοημοσύνη και τη κοινωνική συμπεριφορά τους με το μέγεθος του εγκεφάλου τους.

Αυτό ακριβώς πέτυχαν η Βρετανίδα βιολόγος Susane Shulz και η ομάδα της και τα εντυπωσιακά συμπεράσματα αυτής της έρευνας δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες ημέρες στο εγκυρότατο επιστημονικό περιοδικό «Nature Ecology & Evolution».

Η έρευνα βασίστηκε στη μελέτη 90 διαφορετικών ειδών από θαλάσσια κήτη, στα οποία οι ερευνητές διαπίστωσαν μια σειρά από κοινωνικές συμπεριφορές καθόλα όμοιες με αυτές των πρωτευόντων. Για παράδειγμα, παρατήρησαν ότι τα δελφίνια, οι φάλαινες και οι φυσητήρες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μιας ιδιαίτερης για κάθε ομάδα «διαλέκτου», καλούν το ένα το άλλο με το «όνομά του» μέσω ιδιαίτερων σφυριγμάτων, διαθέτουν ενσυναίσθηση και επιδεικνύουν εντυπωσιακές συνεργατικές και οργανωτικές ικανότητες όταν προστατεύουν τη αγέλη ή όταν εκπαιδεύουν τα μικρά τους.

Το επόμενο βήμα των ερευνητών ήταν να συσχετίσουν αυτές τις εντυπωσιακές συμπεριφορές με το ακριβές μέγεθος του εγκεφάλου κάθε κήτους. Ετσι ανακάλυψαν ότι όσο μεγαλύτερο εγκέφαλο διέθετε ένα είδος τόσο περισσότερο οι συμπεριφορές του έμοιαζαν με τις δικές μας.

Πράγματι, συσχετίζοντας τις κοινωνικές συμπεριφορές με τον «δείκτη εγκεφαλοποίησης», δηλαδή τη μάζα εγκεφάλου σε σχέση με τη μάζα του σώματος, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα θαλάσσια κήτη διαθέτουν τόσο πιο περίπλοκες συμπεριφορές όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης εγκεφαλοποίησης. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, η συμπεριφορά τους παρουσιάζει εντυπωσιακή ομοιότητα με αυτή των ανθρώπων και των άλλων πρωτευόντων.

«Η ικανότητά μας ως άνθρωποι να αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας και να αναπτύσσουμε κοινωνικές σχέσεις μάς επέτρεψε να κατακτήσουμε και να εγκατασταθούμε σε όλα σχεδόν τα οικοσυστήματα του πλανήτη. Οι φάλαινες και τα δελφίνια διαθέτοντας εξαιρετικά μεγάλους και περίπλοκους εγκεφάλους δημιούργησαν ένα είδος θαλάσσιου "πολιτισμού", ανάλογου με τον δικό μας. Αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη του εγκεφάλου και η πλούσια κοινωνική συμπεριφορά αυτών των θαλάσσιων θηλαστικών προσφέρει ένα μοναδικό παράδειγμα ικανό να αποκαλύψει στους ειδικούς πολλά για την εξέλιξη των πρωτευόντων», εξηγεί η δρ Susane Shulz.

Σχολιάζοντας τα εντυπωσιακά δεδομένα που προέκυψαν από αυτή την έρευνα ο Kieran Fox, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των ΗΠΑ, θεωρεί ότι προκύπτει ένα νέο και πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Πώς είναι δυνατόν τόσο διαφορετικά πρότυπα οργάνωσης του εγκεφάλου σε τόσο διαφορετικά είδη ζώων να γεννούν γνωστικές και κοινωνικές συμπεριφορές τόσο όμοιες;».

Η ανάπτυξη μεγάλων εγκεφάλων στο ζωικό βασίλειο είναι η εξελικτική απάντηση στις προκλήσεις ενός περιβάλλοντος πλούσιου σε πληροφορίες και αυτό δεν ισχύει μόνο για το ανθρώπινο είδος και τα άλλα πρωτεύοντα που ζουν στη στεριά, αλλά και για τα θαλάσσια θηλαστικά, όπως τα δελφίνια και οι φάλαινες που ζουν σε ένα εντελώς διαφορετικό -αλλά διόλου πιο εύκολο- θαλάσσιο περιβάλλον.

Προφανώς, το θαλάσσιο περιβάλλον όπου ζουν αυτά τα περίεργα θηλαστικά που μοιάζουν με μεγάλα ψάρια επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο τη φυσιολογία τους, αλλά και τη συμπεριφορά τους. Και μολονότι ανέπτυξαν πολύ εντυπωσιακές κοινωνικές ικανότητες, το γεγονός ότι δεν έχουν ελεύθερα χέρια με μακρύ και ευκίνητο αντίχειρα, τους απαγορεύει να αναπτύξουν τεχνικές δεξιότητες ανθρώπινου τύπου.

Παρόλα αυτά, οι ανακαλύψεις αυτής της έρευνας ανοίγουν απρόσμενες δυνατότητες στη κατανόηση της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας.

Πράγματι, όπως σημειώνει ο Michael Muthukrishna που συνυπογράφει αυτό το άρθρο:

«Η έρευνα δεν αφορά μόνο τη νοημοσύνη των φαλαινών και των δελφινιών, αλλά έχει σημαντικές ανθρωπολογικές διακλαδώσεις. Αν θέλουμε να φτάσουμε σε μία ευρύτερη θεωρία για την ανθρώπινη συμπεριφορά, οφείλουμε να κατανοήσουμε τι καθιστά τις ανθρώπινες υπάρξεις τόσο διαφορετικές από τα υπόλοιπα ζώα και για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε μια ομάδα ελέγχου: τα θαλάσσια κήτη αποτελούν την ιδανική ομάδα ελέγχου, αφού είναι πιο απόμακρη από εμάς απ' ό,τι τα άλλα πρωτεύοντα».

Σπύρος Μανουσέλης

Πηγή: efsyn