Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ - The Shape of Water

Μια επαλήθευση του σινεμά ως όπερας (παιδικής) φαντασίας, ή, όπως το λέει ο ίδιος ο σκηνοθέτης, κάτι σαν τραγούδι, είναι μια ερωτική επιστολή στην αγάπη και στον κινηματογράφο, η καινούργια ταινία του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο.

Ένα παραμύθι για μεγάλους, Η μορφή του νερού, μια ταινία με ποιητικό τίτλο, βγήκε στις αίθουσες πλέοντας πάνω στο Χρυσό Λιοντάρι που απέσπασε πέρυσι στη Βενετία, με τα πανιά της φουσκωμένα για δεκατρία Όσκαρ.

Στο όμορφο φινάλε της ακούμε ένα ποίημα, μάλλον από μνήμης ανασύνθεση περσικού ποιήματος, πιθανώς του Ρουμί, που ερωτικά μιλά στον εραστή, στον Θεό: "Ανήμπορος να ιδώ το σχήμα Σου
Εσένα βρίσκω γύρω μου παντού
Η παρουσία Σου τα μάτια μου χορταίνει με την αγάπη Σου
Την καρδιά μου σεμνότητα την ντύνει γιατί Εσύ είσαι παντού."

Η Ελάιζα Εσπόζιτο είναι μουγγή, αλλ’ όχι κωφή, αφού μένει σιωπηλή από παιδί, λόγω αφαίρεσης των φωνητικών της χορδών. Ζει μόνη της και φροντίζει τον επίσης μοναχικό γείτονά της Τζάιλς, έναν άσημο ζωγράφο που εκλιπαρεί για μια δουλειά στη διαφήμιση. Εκείνη εργάζεται καθαρίστρια, μαζί με την έγχρωμη ευτραφή φίλη της Ζέλντα Φούλερ, που παραπονείται συνέχεια περί του αντρός της, στη βουβή της συνάδελφο. Δουλεύουν σε ένα κυβερνητικό εργαστήριο υψίστης ασφαλείας, πίσω στα χρόνια του ’50, όταν άρχιζε ο Ψυχρός Πόλεμος στο Διάστημα.

Ένας Αμερικάνος στρατηγός έχει αιχμαλωτίσει κάπου στον Αμαζόνιο ένα αμφίβιο ανθρωπόμορφο ον, που κρατείται αλυσοδεμένο στο ενυδρείο του εργαστηρίου, με σχέδιο τη θανάσιμη ιατρική τομή του, ώστε να υποβοηθηθεί η έρευνα διαβίωσης στο Διάστημα. Το ον παρακολουθεί επιστημονικά ο δρ. Ρόμπερτ Χοφστέτλερ, (Γερμανός;) πράκτορας των Σοβιετικών, και το φυλάει ο επικεφαλής ασφαλείας Ρίτσαρντ Στρίκλαντ.

Αυτή είναι η ιστορία, αυτός είναι ο απόλυτα κινηματογραφικός και φανταστικός κόσμος του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο, σε μια συγκινητική ιστορία αγάπης. Ναι, το ον, τέρας για τους φύλακές του, μοναχικό, άφωνο και με ανθρώπινες ιδιότητες, που τις ανακαλύπτει η μοναχική Ελάιζα, γίνεται το έτερον ήμισυ της βουβής καθαρίστριας.

Οι Αμερικάνοι θέλουν να το τεμαχίσουν, για να μάθουν τα μυστικά της αμφίβιας επιβίωσής του, οι Ρώσοι θέλουν να το εξοντώσουν, για να χαλάσουν τη δουλειά των Αμερικανών και η ντροπαλή και φοβισμένη Ελάιζα, ψάχνει να βρει τον τρόπο να το γλιτώσει και, φυσικά, να το ελευθερώσει. Γιατί, αγάπη και ελευθερία μαζί δεν πάνε;

Ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο δίνει την ιστορία με μια χορογραφία σκηνών και πλάνων, που κάποτε ακολουθούν τους ήρωες στ’ αλήθεια να χορεύουν και να τραγουδούν, στήνοντας μια ταινία που σε βυθίζει από την αρχή στη μαγεία της φαντασίας. Ο Ντελ Τόρο μας έχει καλομάθει σ’ αυτή την αρκαδική φαντασμαγορία, η οποία στο έργο του συναιρεί την αρχαία με τη λατινική μαγική μυθολογία, και με άλλες ταινίες του, όπως ο Λαβύρινθος του Πάνα (2006). Εδώ ο μυθικός του κόσμος συναντά τη νοσταλγία του σινεμά και της εποχής του ’50’60, με τις καστανιέτες και τα ρομαντικά τραγούδια και όλη την αστική κουλτούρα και ατμόσφαιρα που σήμερα τη λέμε "βίντατζ".

Η μαεστρία του σε οδηγεί από την πρώτη στην τελευταία ονειρική σκηνή της ταινίας χωρίς να το πολυκαταλάβεις, παρ’ ό,τι μεσολαβούν δύο ολόκληρες ώρες. Ο υποβρύχιος κόσμος στο τέλος και στην αριστουργηματική αρχή μοιάζει με μήτρα που εγκυμονεί ένα υπερπέραν ανέγγιχτο στα ανθρώπινα μάτια, σιωπηλό σαν τον κόσμο του βυθού, που τον διεμβολίζει και τον αφουγκράζεται μόνο η ποίηση.

Ο κινηματογράφος, στην πιο ολοκληρωμένη του μορφή, στην τελείωσή του, δεν μπορεί παρά να είναι καθαρή ποίηση ούτε θέατρο, ούτε μυθιστόρημα, ούτε ακρόαμα, ούτε θέαμα– ένας λυρισμός ερωτευμένων. Έστω και μέσα από μιαν ανωρίμαστη αφέλεια, σαν του αμερικανικού σινεμά, με τυπικούς χαρακτήρες και κοινότοπο στη μορφή του δράμα. Σημασία έχει που στο τέλος δεν μπορείς παρά να μαγευτείς. Κατακλείδα οι στίχοι του Τζελαλαντίν Ρουμί, του Ρωμιοπέρση βάρδου του Αγαπημένου: "Τα μάτια μου βλέπουν μόνο το πρόσωπο του Αγαπημένου. Τι υπέροχη θωριά!"

Το σενάριο είναι μια συνεργασία του Ντελ Τόρο με τη Βανέσα Τέιλορ. Η Σάλι Χόκινς ως Ελάιζα Εσπόζιτο, απόλυτα εκφραστική στον βουβό της ρόλο, γοητευτική η Οκτάβια Σπένσερ ως Ζέλντα Φούλερ. Ο Νταγκ Τζόουνς πίσω από το περίτεχνο μακιγιάζ και τη στολή παίζει το αμφίβιο ον, που, όπως όλοι οι χαρακτήρες, είναι τυπικοί, σαν σε καρτούν. Εκτός ίσως από εκείνον του Τζάιλς, που τον υποδύεται ο Ρίτσαρντ Τζένκινς.



Οι Χόκινς, Σπένσερ και Τζένκινς είναι οσκαρικοί υποψήφιοι. Ο Μάικλ Σάνον είναι ο επικεφαλής ασφαλείας και ο Μάικλ Στούλμπαργκ ο δρ. Χοφστέτλερ. Η ατμοσφαιρική μουσική είναι του Αλεξάντρ Ντεσπλά, η φωτογραφία του Νταν Λάουστσεν και το μοντάζ του Σίντεϊ Γιολίνσκι.
Μια ταινία, όπως λέγανε παλιά, για μικρά και μεγάλα παιδιά.

Κείμενο
Κωνσταντίνου Μπλάθρα από την Ρήξη φ. 141.