Οι άγγελοι και η ουράνια ιεραρχία κατά τον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη.

Οι άγγελοι, είναι όντα ανώτερα, λειτουργικά, δημιουργημένα από τον θεό, που εμείς δύσκολα κατανοούμε, αλλά που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Είναι προορισμένοι να γίνονται οι κήρυκες του Υψίστου, οι οδηγοί των ανθρώπων, οι φύλακες, οι σοφοί σύμβουλοι, οι προστάτες, αλλά και αυτοί που μας παρηγορούν και μας συμπαραστέκονται από την πρώτη στιγμή της γέννησης μας ως την ύστατη του τάφου μας.

Οι άγγελοι είναι καθαρά πνεύματα. Δεν τα περιορίζει ούτε χρόνος, ούτε χώρος, δεν έχουν ηλικία, ούτε νεότητα, ούτε γηρατειά, αλλά μια ζωή σε όλη την πληρότητα της.
Δεν μπορούμε να τους δούμε με τα σωματικά μας μάτια, δεν μπορούμε να έχουμε ούτε καν μια σκιερή εικόνα της μεγαλοσύνης και της ισχύος τους.

Εμείς οi θνητοί δεν καταλαβαίνουμε την ελευθερία των ουρανίων αγγέλων και την έκταση του νου τους, λόγω του υλικού εγκεφάλου που διαθέτουμε. Είναι κρυστάλλινα καθαροί, δεν γνωρίζουν πόνο ή δυστυχία, δεν δοκιμάζουν αμφιβολίες ή φόβους, δεν ανήκουν ούτε σε αρσενικό ούτε σε θηλυκό γένος, έχουν τέλεια ομορφιά, αγάπη, ζωή και ενεργητικότητα.

Για να τους ανακαλύψουμε απαιτείται υπερβατική γνώση της μυστικής θεολογίας, ταπεινότητα, και κοίταγμα επάνω και πέρα και ταυτόχρονα πολύ κοντά μας, γιατί ο άγγελος της ψυχής μας στέκεται εδώ, δίπλα μας.

Ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης μας εξηγεί ότι δεν είναι δυνατόν ο ανθρώπινος νους να υψωθεί προς εκείνη την άυλη μίμηση και θεωρία των ουρανίων ιεραρχιών, αν δεν χρησιμοποιήσει την αρμόδια σ’ αυτόν υλική χειραγώγηση.

Πρέπει δηλ. να σκεφτεί τα ορατά κάλλη ως απεικονίσματα της αόρατης ωραιότητας και τα υλικά φώτα, εικόνα της άυλης φωτοδοσίας και όσα άλλα έχουν παραδοθεί υπερκόσμια στις ουράνιες υπάρξεις και με σύμβολα σ’ εμάς. Για τον σκοπό αυτής της ανάλογης θέωσής μας, η φιλάνθρωπη ιεραρχία αποτύπωσε με αισθητές εικόνες τους ουράνιους νόες στις ιερές απεικονιστικές συνθέσεις των λογίων για να μας ανυψώνει διαμέσου των αισθητών στα νοητά και από τα ιεροφάνταστα σύμβολα στις απλές κορυφές των ουράνιων ιεραρχιών.

Ο θεαρχικός φωτισμός δημιουργείται πρώτα στις ουράνιες διακοσμήσεις και μέσω αυτών μεταβιβάζονται σε εμάς οι πάνω από εμάς εξηγήσεις. Έτσι λοιπόν ο ΝΟΜΟΣ μας δωρήθηκε μέσω των αγγέλων.

Διονύσιος : Πόσα και ποια είναι τα συστήματα των υπερουρανίων υπάρξεων και πως τελούνται τα μυστήρια μέσα σ’ αυτά, νομίζω ότι γνωρίζει ακριβώς μόνον η Αρχή που προκαλεί τη θέωση. Και οι ίδιοι οι διάκοσμοι έχουν ακόμη γνώση για τις δυνάμεις και τους φωτισμούς τους και την ιερή και υπερκόσμια ευταξία τους.

Γιατί είναι αδύνατον να μάθουμε εμείς τα μυστήρια των υπερουράνιων πνευμάτων και τις πανάγιες τελειότητες τους, εκτός αν πούμε όσα η θεαρχία μας έχει διδάξει μυστικά μέσω αυτών , επειδή αυτά γνωρίζουν καλά τα δικά τους. Εμείς λοιπόν δεν θα πούμε τίποτε που να προέρχεται από μας. θα εκθέσουμε, όσο καλύτερα μπορούμε όσα θεάματα θεάστηκαν οι ευσεβείς θεολόγοι και μύησαν και εμάς σ’ αυτά.

Ουράνιες διακοσμήσεις κατά Διονύσιο Αρεοπαγίτη
Ο Αγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης κατανέμει τις ουράνιες δυνάμεις σε μια ιεραρχία. Κατά την άποψη μας, λέει, η ιεραρχία είναι ιερή τάξη, γνώση και ενέργεια που είναι κατά το δυνατόν αφομοιωμένη προς τη θεία ομοιότητα και οδηγείται προς τη θεία μίμηση ανάλογα με τη δεδομένη από τον θεό έλλαμψη… Σκοπός της Ιεραρχίας είναι η κατά το δυνατόν αφομοίωση με τον θεό. Κάθε πρόσωπο που ανήκει σε μια ιεραρχία γίνεται τελειότερο σύμφωνα με τη δύναμη μίμησης που έχει. Γίνεται δηλαδή «συνεργός θεού».

Ο Διονύσιος ταξινομεί τους Ουράνιους Νόες σε τρεις τριάδες και σε κάθε τριάδα υπάρχουν τρεις τάξεις Νοών, των οποίων τα ονόματα έχουν σχέση με τις θείες ιδιότητες. Οι αγγελικές τάξεις μεταδίδουν το Φως η μια στην άλλη, έως ότου φτάνει σε μας και μας φωτίζει σύμφωνα με τις διάφορες ικανότητες μας. Οι ουράνιοι άγγελοι έχουν κατ’ ευθείαν σχέση με καθεμία ψυχή ξεχωριστά.

Με τη δική τους βοήθεια το πνεύμα του ανθρώπου ελευθερώνεται από τα υλικά δεσμά και γνωρίζει την πραγματική αιτία της ύπαρξης. Όσο περισσότερο φωτίζεται η ψυχή, τόσο πιο πολύ βρίσκει τον σκοπό της ύπαρξης της και έρχεται εγγύτερα στον τελικό στόχο της, το καθ’ ομοίωσιν.

Πρώτα λοιπόν έρχονται οι ουράνιες υπάρξεις που βρίσκονται πάντα γύρω από τον θεό και που έχουν ενωθεί πολύ στενά μαζί του. Είναι οι πανάγιοι Θρόνοι και τα πολυόμματα και πολύπτερα Χερουβείμ και Σεραφείμ, όπως λέγονται στη γλώσσα των Εβραίων. Αυτή η τριαδική διάταξη είναι η πρώτη Ιεραρχία. Από αυτήν δεν είναι άλλη περισσότερο όμοια με τον θεό και τόσο άμεσα κοντινή στους πρώτους φωτισμούς της θεότητας.

Το όνομα των πανύψηλων Θρόνων σημαίνει την αυστηρή εξαίρεση τους από κάθε χαμόσυρτη ταπεινότητα. Έχουν στηθεί κοντά στον αληθινά Ύψιστο, είναι δεκτικοί της θεϊκής επιφοίτησης, έτοιμοι να δεχτούν ως υπηρέτες τις θείες εντολές.
Το όνομα των Σεραφείμ σημαίνει αυτούς που καίουν ή όσους θερμαίνουν.

Υποδεικνύει τη θερμότητα και την οξύτητα και την υπερβολική φλόγα της πλησιέστατης και ανυποχώρητης και αταλάντευτης αεικινησίας τους, αλλά και την ανυψωτική και έντονη δύναμη να αφομοιώνουν τα κατώτερα καθώς τα ξαναθερμαίνουν και τα ξαναφλογίζουν προς την ίδια με τη δική τους θερμότητα.

Η ονομασία Χερουβείμ σημαίνει πλήθος γνώσης ή διάχυση σοφίας. Δηλώνει τη γνωστική και θεοπτική τους ικανότητα, τη δεκτικότητα που έχουν της υπέρτατης φωτοδοσίας και την ικανότητα να θεωρούν τη θεϊκή ομορφιά, ενώ τα ίδια, γεμάτα από τη σοφία που έλαβαν, τη μεταδίδουν στα δεύτερα τους με τη διάχυση της σοφίας που τους δωρήθηκε.

Δεύτερη διάταξη είναι αυτή που αποτελείται από τις Εξουσίες, τις Κυριότητες και τις Δυνάμεις. θεωρούνται οι κυρίαρχοι του διαστήματος και των άστρων. Ο δικός μας πλανήτης, κατά συνέπεια, ως μέρος του σύμπαντος, βρίσκεται κάτω από τη δική τους κυριαρχία. Δεν έχουμε όμως άμεση επαφή με το δεύτερο χορό των αγγέλων. Η ενδιάμεση τούτη διάταξη των θείων πνευμάτων καθαίρεται, φωτίζεται και τελεσιουργείται από τους θεαρχικούς φωτισμούς που δίνονται σ’ αυτήν μέσω της πρώτης ιεραρχικής διάταξης.

Τρίτη, τέλος, των ουράνιων ιεραρχιών είναι η διάταξη των Αρχών, των Αρχαγγέλων και των Αγγέλων.

Η τελευταία αυτή τριάδα έχει τη γη μας κάτω από την ιδιαίτερη φροντίδα της και προστασία. Είναι οi εκτελεστές του θελήματος του θεού, οι διαρκείς φύλακες των τέκνων του και οι αγγελιαφόροι του. Οι Αρχάγγελοι έχουν έντονη ατομικότητα και αποτελούν ένα ιδιαίτερο τάγμα ουρανίων πνευμάτων, τα οποία συνδυάζουν και τη φύση των Αρχών και τη φύση των Αγγέλων. Στην Αγία Γραφή αναφέρονται τα ονόματα 3 από αυτούς.

Μιχαήλ (ποιος ομοιάζει με τον θεό?) Κορυφαίος των ουρανίων πνευμάτων Αυτός που νίκησε τον Δράκοντα (Εωσφόρο) και τον πέταξε από τον Παράδεισο.

Γαβριήλ (ο ηρωας του θεού) που εμφανίστηκε στη Θεοτόκο

Ραφαήλ (ο Κύριος θεραπευει) Είναι ο επικεφαλής στους φύλακες αγγέλους. Αυτός που μεταφέρει τις προσευχές μας στον Κύριο, ο άγγελος των καλών πράξεων και της θεραπείας. Επίσης είναι ο προστάτης όσων ταξιδεύουν.
Ας δούμε όμως μερικά πραγματα ακόμα για την Ουράνια Ιεραρχία τόσο από τα κείμενα του Διονυσίου όσο και από άλλους Πατέρες που πάντως και αυτοί στο Άγιο Διονύσιο στηρίζονται: Δημιουργία και σκοπός ύπαρξης των αγγέλων

Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τον υλικό κόσμο, αφού στο βιβλίο της Π.Δ. «Ιώβ» παρουσιάζεται ο Θεός να μιλά και να ομολογεί, ότι μόλις δημιούργησε τα άστρα, όλοι οι άγγελοι τον ύμνησαν με δοξολογίες.

Ενώ και ο Μ. Βασίλειος αναφέρει ότι πριν τη δημιουργία του υλικού κόσμου υπήρχε υπέρχρονη και πρεσβύτερη κατάσταση, που είναι ο κόσμος των αγγέλων.
Ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν από το Θεό δεν μας είναι γνωστός. Ωστόσο μπορούμε να λάβουμε μία εικόνα γι΄ αυτόν μέσα από την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ο οποίος λέγει ότι οι αγγελικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν μόλις ο Θεός συνέλαβε την ιδέα της δημιουργίας τους.

Δηλ., η απόφαση του Θεού να δημιουργήσει τον αγγελικό κόσμο σήμανε ταυτόχρονα και τη δημιουργία του.

Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων δεν έχει να κάνει με κάποια ανάγκη του Θεού. Δεν είναι δυνατό ο υλικός ή ακόμη και αυτός ο πνευματικός κόσμος να μπορεί να προσφέρει κάτι επιπλέον στη δόξα του Θεού. Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων φανερώνεται από τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος λέγει, ότι ο Θεός τους έδωσε ύπαρξη και ζωή γι΄ αυτούς τους ίδιους, με κίνητρο την «εκστατική» του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να συμμεριστούν ως λογικά όντα τη μακαριότητά του. Μετέχουν στη Θεία μακαριότητα και τρέφονται με τη διαρκή θέα του προσώπου του Θεού. Ωστόσο αυτή η συμμετοχή στη θεία μακαριότητα ωθεί τις αγγελικές δυνάμεις σε μία συνεχή ανοδική πορεία, σε μία πορεία προς τη πνευματική τελειότητα.

Φύση και Χαρακτηριστικά των αγγέλων
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός προσπαθώντας να δώσει έναν ορισμό περί των αγγέλων λέγει ότι είναι φύσεις νοερές, αεικίνητες, αυτεξούσιες, ασώματες. Υπηρετούν το Θεό και είναι κατά χάριν αθάνατες. Η φύση των αγγέλων είναι πνευματική. Επειδή όμως, απολύτως άϋλος και ασώματος νοείται μόνο ο Θεός, γι΄ αυτό το αγγελικό σώμα νοείται ως αιθέριο, πυροειδές, ταχύτατο και πολύ λεπτότερο από τη γνωστή μας ύλη.

Οι άγγελοι ως προς τη προαίρεση είναι ελεύθεροι και τρεπτοί, έχοντας δυνατότητα να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά και να τρέπονται στο κακό. Οι νοερές δυνάμεις διαθέτουν, σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, νου και λόγο, δίχως όμως «πνεύμα ζωοποιό», επειδή δεν έχουν σώμα. Γι΄ αυτό δεν συνάγουν τη θεία γνώση μέσα από τις αισθήσεις ή από αναλύσεις λογισμών, αλλά μένοντας καθαροί από κάθε υλικό στοιχείο συλλαμβάνουν τα νοητά νοερώς και αϋλως. Παρ΄ όλη τη καθαρότητα και απλότητα της αγγελικής φύσης, οι άγγελοι είναι δεκτικοί της κακίας. Έτσι μπορούν να επιλέξουν την συνεχή προαγωγή στην άνωθεν Γνώση και την κοινωνία της Αγάπης ή την άρνηση αυτής της Αγαθότητας.

Αποτέλεσμα της ελευθερίας τους είναι και η πτώση του τάγματος του Εωσφόρου. Αυτό το αγγελικό τάγμα δεν αρκέστηκε στη θαυμαστή λαμπρότητά του, αρνήθηκε την ιεραρχημένη πρόοδο της θείας γνώσης και θέλησε τη πλήρη και άμεση εξομοίωσή του με το Θεό. Γι΄ αυτό το λόγο, ηθελημένα δόθηκε στη κακία, στερήθηκε την αληθινή ζωή, την οποία μόνο του (το τάγμα των δαιμόνων) αρνήθηκε. Κατ΄ αυτό τον τρόπο έγιναν πνεύματα νεκρά, αφού απέβαλαν την αληθινή ζωή και δεν αισθάνονται κόρο από την ορμή τους προς τη κακία προσθέτοντας με άθλιο τρόπο διαρκώς κακία επάνω στην ήδη υπάρχουσα.

Οι άγγελοι όμως που δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην αποστασία του, απέκτησαν το χάρισμα της τέλειας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό. Αυτό συνέβη με την ενανθρώπηση, τη σταυρική θυσία και την ανάσταση του Χριστού, αφού έμαθαν, ότι ο δρόμος που οδηγεί στην ομοίωση με το Θεό δεν είναι η έπαρση, αλλά η ταπείνωση.
Η ακινησία των αγγέλων προς το κακό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται το αυτεξούσιό τους, αλλά, ότι εξαγιάζεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Οι άγγελοι έχουν μεγαλύτερες και ανώτερες γνωστικές ικανότητες από τους ανθρώπους. Βέβαια δεν είναι ούτε παντογνώστες, ούτε παντοδύναμοι, όπως ο Θεός.
Δεν προ-γνωρίζουν τα μέλλοντα, παρά μόνο αν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε γνωρίζουν τι ακριβώς κρύβεται στη καρδιά κάθε ανθρώπου. Δεν γνωρίζουν πότε θα γίνει η συντέλεια του κόσμου και η Δευτέρα παρουσία του Χριστού. Η μετακίνησή τους γίνεται ταχύτατα, αλλά δεν είναι πανταχού παρόντες. Κάθε φορά βρίσκονται σε συγκεκριμένο τόπο, δίχως να γνωρίζουν το τι συμβαίνει αλλού.

Δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική, ενώ δεν χρειάζονται τροφή για να ζήσουν, ή ανάπαυση για να ξεκουραστούν, αλλά ούτε πεθαίνουν και ούτε πολλαπλασιάζονται. Η αθανασία τους δεν πηγάζει από τη φύση τους, αλλά επειδή μετέχουν «κατά χάριν» στην αγιότητα του Θεού.

Διάταξη των αγγέλων
Ο αριθμός των αγγελικών όντων είναι ανυπολόγιστος και απροσμέτρητος. Ο ίδιος ο Ιησούς ομιλεί στη Γεσθημανή για περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες αγγέλων, ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μαρτυρεί ότι είδε και άκουσε γύρω από το Θεϊκό θρόνο χορωδία από μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων αγγέλων.

Όλοι αυτοί οι αναρίθμητοι άγγελοι είναι οργανωμένοι σε τάγματα ή αλλιώς σε τάξεις. Συγκεντρώνοντας τις αναφορές σε αυτό το θέμα του Προφήτη Ησαϊα, του προφήτη Ιεζεκιήλ, του αποστόλου Παύλου, του αγίου Διονυσίου του αρεοπαγίτη και του Οσίου Νικήτα Στηθάτου, μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής:

Τα τάγματα των αγγέλων είναι εννέα, τα οποία ταξινομούνται σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες, κατά τον ακόλουθο τρόπο: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι – Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες – Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

Ιδίωμα της πρώτης ιεραρχίας είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων, ενώ έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ». Η δεύτερη ιεραρχία έχει ως ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, ενώ έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος «Άγιος, Άγιος, Άγιος». Τέλος ιδίωμα της τρίτης ιεραρχίας είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και έργο τους αποτελεί ο ύμνος «Αλληλούϊα».
Πέρα από τα ονόματα των εννέα τάξεων, η Αγία Γραφή μας φανερώνει και τα προσωπικά ονόματα ορισμένων αγγέλων. Γνωρίζουμε το Γαβριήλ, που σημαίνει «ήρωας του Θεού», από την εμφάνισή του στο προφήτη Δανιήλ, στο προφήτη Ζαχαρία και στη Θεοτόκο. Γνωρίζουμε το Μιχαήλ, που σημαίνει «τις ως ο Θεός ημών», ενώ εμφανίζεται πολλές φορές στη Παλαιά Διαθήκη. Ο Ραφαήλ είναι ο τρίτος άγγελος που γνωρίζουμε, το όνομά του σημαίνει «ο Κύριος θεραπεύει» και εμφανίζεται στον Τωβίτ μεταφέροντας τις ανθρώπινες προσευχές στο θρόνο του Θεού.

Έργο των αγγέλων

Οι άγγελοι πραγματοποιούν τριπλό έργο.

Πρώτα απ΄ όλα δοξολογούν ακατάπαυστα το Θεό. Αυτή η δοξολογία δεν τους έχει επιβληθεί ως εντολή, αλλά είναι τελείως αυθόρμητη, που ξεπηγάζει από τους ίδιους, όταν αντικρύζουν το κάλλος του Θεϊκού προσώπου και τα μεγαλεία της δημιουργίας του. Τη νύχτα των Χριστουγέννων π.χ., εμφανίσθηκε πλήθος στρατιάς ουρανίου που αινούσε τον Θεό για το γεγονός της θείας ενσαρκώσεως.

Το δεύτερο έργο τους είναι η διακονία στη Θεία Οικονομία. Νιώθουν τόση αγάπη και ευγνωμοσύνη προς το Πλάστη τους και σφοδρή επιθυμία για τη δική τους πρόοδο, ώστε να διακονούν τα μυστήρια της Θείας Οικονομίας. Τα αγγελικά τάγματα μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο.

Τις αποκαλύψεις του Θεού τις διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες και όταν επιτρέψει ο Θεός να αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, αυτό θα γίνει ιεραρχικά.

Το τρίτο έργο των αγγελικών δυνάμεων αφορά τη σωτηρία των ανθρώπων. Με αυτό επιφορτίσθηκαν μετά την δημιουργία του ανθρώπου και το επιτελούν με ιδιαίτερη προθυμία και χαρά, αφού κάθε φορά που μετανοεί ένας άνθρωπος για τις αμαρτίες του, πανηγυρίζουν και χαίρονται στον ουρανό.

Στο αρχαιότατο έργο «ποιμήν» του Ερμά, γίνεται λόγος για τον προσωπικό φύλακα άγγελο κάθε ανθρώπου. Αυτός μάλιστα είναι τρυφερός, σεμνός, πράος, διδάσκει στην ανθρώπινη καρδιά τη δικαιοσύνη και το δρόμο προς το αγαθό.

Και άλλοι πατέρες της εκκλησίας μας διδάσκουν ότι απαραίτητη προϋπόθεση παραμονής του φύλακα αγγέλου δίπλα στον άνθρωπο, είναι ο άγιος βίος, διαφορετικά απομακρύνεται εξ΄ αιτίας των πονηρών και αμαρτωλών έργων. Ο άγγελος αυτός παρηγορεί στις θλίψεις, βοηθά στους πόνους, συμπάσχει με τον άνθρωπο, τον οδηγεί στη μετάνοια και τον προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς.

Εκτός όμως από το φύλακα άγγελο του κάθε ανθρώπου, υπάρχουν και οι φύλακες άγγελοι των εθνών, των πόλεων και των κατά τόπους εκκλησιών. Στη Παλαιά Διαθήκη, στο βιβλίο του Δευτερονομίου, ο Θεός διαμοιράζει τα έθνη και τοποθετεί τα όρια των εθνών σύμφωνα με τον αριθμό των αγγέλων Του. Έπειτα, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί ότι ο Θεός έχει εγκαταστήσει σε κάθε πόλη στρατόπεδα αγγέλων που αναχαιτίζουν τις επιθέσεις των δαιμόνων.

Ενώ τέλος, ο άγιος Ιππόλυτος είναι ιδιαίτερα σαφής, όταν παρομοιάζει την εκκλησία με πλοίο που έχει ναύτες τους αγγέλους.