Πυρκαγιές, Πεύκα και διαμεσολάβηση

Η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό τη κότα; Πόσες φορές, επανειλημμένως, τίθεται το συγκεκριμένο ερώτημα, μετά από φυσικές καταστροφές ή φυσικά φαινόμενα, που απαιτούν την ενεργοποίηση και αποτελεσματικότητα του Κράτους και των φορέων του;

Μετά την πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική το ερώτημα είναι: ήταν η πυρκαγιά φονική ή η ολιγωρία του Κράτους; Έχουν ειπωθεί και γραφεί πολλές αναλύσεις για τη συγκεκριμένη πυρκαγιά και καλό είναι να μην αναπαραχθούν ή επαναληφθούν. Να τονίσουμε απλά ότι οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο που έρχεται από πολύ παλιά από τότε που υπήρχαν δάση στη γη. Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι όλες οι πυρκαγιές θα χαρακτηριστούν φυσικές διεργασίες, από την στιγμή που στη σύγχρονη εποχή ανθρωπογενείς επεμβάσεις τις προκαλούν ακούσια ή εκούσια.

Η ΔΕΗ, μέσω του εναέριου δικτύου της, και οι κτηνοτρόφοι αποτελούν τους σημαντικότερους εμπρηστές σταθερά και συστηματικά. Παλαιότερα συμπεριλαμβάνονταν και οι χωματερές αλλά μέσω των ΧΥΤΑ έχει μειωθεί αισθητά η επίδρασή τους. Από την άλλη πλευρά, αρκετοί ίσως θα θυμούνται την μεγάλη πυρκαγιά της Θάσου πριν από λίγα χρόνια, η οποία προκλήθηκε από το φαινόμενο των «ξηρών καταιγίδων». Ένα φυσικό φαινόμενο, όχι πολύ σπάνιο, όπου υπάρχει παρουσία κεραυνών χωρίς καθόλου ή με ελάχιστη βροχή.

Άρα, στις περιπτώσεις όπου η πρόκληση πυρκαγιών προκαλείται από ανθρωπογενείς παράγοντες η αποτελεσματική «κατάσβεση» ξεκινά πολύ πριν την εκδήλωση τους. Στις περιπτώσεις, όμως, που αποτελούν φυσική διαδικασία έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν μπορούμε και πώς να τις αντιμετωπίσουμε. Οι φωτιές, καλώς ή κακώς, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν καθολικά αποτελεσματικά, ανεξαρτήτως χρήσης τεχνολογίας και πτητικών μέσων. Στη Καλιφόρνια, για παράδειγμα, μια πολιτεία των ΗΠΑ με σύγχρονα συστήματα κατάσβεσης, κάθε χρόνο χιλιάδες και εκατομμύρια στρέμματα γίνονται στάχτη. Η τεχνολογία δεν μπορεί να νικήσει τη συμμαχία φωτιάς και αέρα. Και η αντιμετώπιση γίνεται δυσκολότερη άφ’ ότου, μάλιστα, τις τελευταίες δεκαετίες ο ελλαδικός χώρος «πευκοποιείται».

Η επέλαση του πεύκου είναι καθοριστική για τη χλωρίδα και τη πανίδα του ελλαδικού χώρου. Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα βιοποικιλότητος, και ίσως το πιο σημαντικό κέντρο όσον αφορά τον ενδημισμό στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο. Ακόμη συναντάμε περιοχές με μεγάλη ποικιλία φυτών και δένδρων και οι οποίες προσφέρουν ισορροπία στο οικοσύστημα. Όσο μεγαλύτερη είναι η πληθώρα της χλωρίδας τόσο μεγαλύτερη είναι και η ασφάλεια της περιοχής από ασθένειες και άλλες παρενέργειες. Ποικιλία στη χλωρίδα σημαίνει ταυτόχρονη παρουσία και άλλων ζώων, πτηνών και εντόμων που δημιουργούν το οικοσύστημα. Αυτά τα οικοσυστήματα είναι οι καλύτεροι φράκτες στις περιπτώσεις πυρκαγιών. Και αυτό γιατί η εξάπλωση της πυρκαγιάς δεν θα έχει την ίδια ταχύτητα και επέκταση συγκριτικά με μια μονοκαλλιεργητική περιοχή, ιδίως το πεύκο.

Οι πευκώνες εκτός του ότι δημιουργούν «νεκροταφεία» της φύσης έχουν την ιδιότητα λόγω της δομής των δένδρων, ψηλά με πολλές ξερές πευκοβελόνες στο έδαφος και κουκουνάρια που εκτοξεύονται, να είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι της φωτιάς. Και είναι τα πεύκα εκείνα που επιλέγονται από κάθε λογής φορείς αναδάσωσης για να φυτευτούν σε καμένες περιοχές. Ουσιαστικά τι γίνεται: Σε μια περιοχή που πριν τη πυρκαγιά είναι πιθανό να υπήρχαν και άλλα είδη φυτών και δένδρων, αυτοφυή και μη, οι αναδασωτές επιλέγουν όχι το πώς θα διαμορφωθεί ένα μικρό οικοσύστημα αλλά το πώς θα γίνει η περιοχή απλώς ξανά πράσινη και να μειωθεί η διάβρωση του εδάφους. Η παρέμβαση αυτή είναι τουλάχιστον εγκληματική. Πρέπει να δούμε τί περιελάβανε η συγκεκριμένη περιοχή ως φυτικό δυναμικό και προς τα εκεί να κινηθούμε. Αξία δεν έχει το πόσες χιλιάδες δένδρα φυτεύτηκαν αλλά τί και πως. Αυτά τα λάθη σπάνια έως καθόλου γίνονταν τις περιόδους που ο άνθρωπος ζούσε κοινοτικά σε αγροτικές περιοχές και οι αποφάσεις που αφορούσαν το τί μέλλει γενέσθαι μετά τις φωτιές καθοριζόταν από τη γνώση και την εμπειρία των κατοίκων.

Σήμερα, οι «εργολάβοι» αναδασωτές, κρατικοί φορείς και παραμάγαζα τύπου ΣΚΑΙ, αποφασίζουν κεντρικά και τις περισσότερες φορές εγκληματικά. Η μετατροπή του ελλαδικού χώρου από μια πολύ πλούσια βιοποικιλιακά περιοχή σε μονοκαλλιέργεια πεύκου οδηγεί στη «φτωχοποίηση» της χλωρίδας και πανίδας με ολέθρια αποτελέσματα. Αυτή την ευθύνη τη φέρει αποκλειστικά και για δεκαετίες το Κράτος. Φυσικά κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί, παλαιότερα δεν υπήρχαν πευκοδάση; Ασφαλώς και υπήρχαν, όμως όχι με τη μορφή εξάπλωσης που συναντάμε σήμερα και μάλιστα ως «τεχνητή εξάπλωση» και επί πλέον, οι πολλές χρήσεις του πεύκου για τους χωρικούς (ρητινή, καυσόξυλα) και η χρήση του ξύλου σε πολλές εφαρμογές ξυλουργικής και ναυπηγικής δημιουργούσαν συνθήκες συνεχούς επιμέλειας και καθαρισμού των πευκοδασών, εν αντιθέσει με τις συνθήκες παραμέλησης που συναντώνται σήμερα, αφού ο μεγαλύτερος πληθυσμός είναι αστικός.

Μετά τη πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής και τις εμφανείς και εγκληματικές ολιγωρίες του κρατικού μηχανισμού ξεκίνησε ένα γαϊτανάκι διαρροών και αναλύσεων για την αυθαίρετη δόμηση και άλλες καθημερινές ιστορίες που ταλανίζουν για δεκαετίες την εγχώρια χωροταξία και πολεοδομία. Επειδή η κάθε κυβέρνηση, είναι ούτως ή άλλως, η λειτουργούσα και εκτελεστική συνιστώσα του Κράτους είναι τουλάχιστον φαιδρό η κάθε νέα κυβέρνηση να αποτάσσει τις ευθύνες της λόγω προτέρου ακυβέρνητου βίου. Το Κράτος αποτελεί ένα συνεχές, ανεξαρτήτως ποια κόμματα ασκούν εξουσία ή αν αυτή ασκείται δημοκρατικά ή δικτατορικά.

Αυτό που θέλουμε να επισημανθεί είναι ότι ανεξαρτήτως αντίδρασης και αποτελεσματικότητας ή μη του κρατικού μηχανισμού είναι δεδομένη η αντικρατική στάση για λόγους πολιτικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς. Απλά είναι υποχρέωση του Κράτους να είναι αποτελεσματικό σε τέτοιες καταστάσεις όπως αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών κ.λπ. γιατί όπως αυτό διατείνεται, αυτό είναι και το πλεονέκτημά του απέναντι σε μη οργανωμένα/εξουσιαστικά σχήματα. Όταν αντιδρά αποτελεσματικά απλά τηρεί τις ελάχιστες δεσμεύσεις του απέναντι στους υπηκόους του, ενώ στην αντίθετη περίπτωση απλά εξαπατά για ακόμη μια φορά αυτούς που το εμπιστεύονται.

Και για να μην ξεχνιόμαστε, οι περιβόητες μεταρρυθμίσεις σε κοινοτικό και δημοτικό επίπεδο μέσω των σχεδίων Καποδίστρια και Καλλικράτη έγιναν και για την καλύτερη λειτουργία των δήμων, που σε συνεργασία με τη Πολιτική Προστασία θα υπήρχε, υποτίθεται, ορθότερη διαχείριση των κρίσεων και των αντιδράσεων στις φυσικές καταστροφές. Αυτή η έντονα εξουσιαστική/γραφειοκρατική δομή όταν δεν λειτουργεί άμεσα μπορεί να μην καταφέρει να επιτύχει ούτε τα αυτονόητα. Είναι η ίδια η δομή που παραλύει τους πάντες και τα πάντα. Που όλα λειτουργούν γραμμικά και “by the book”. Επί πλέον, γαλουχείται και μια στρατιά πολιτών που αναμένουν από το Κράτος να υποδείξει τους όρους και τους τρόπους διαφυγής. Είμαστε σίγουροι ότι εάν υπήρχε ένα κοινοτικό/δημοτικό σύστημα οργάνωσης μπορεί η φωτιά να έφτανε στο Μάτι αλλά τουλάχιστον μια ελάχιστη κωδωνοκρουσία θα υπήρχε για να ενημερωθεί εγκαίρως ο πληθυσμός.

Στο Μάτι είναι δεδομένο ότι Κράτος δεν υπήρχε για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς ή για την εκκένωση του οικισμού, αλλά υπήρχε και υπάρχει όταν καταστρέφει συστηματικά τη βιοποικιλότητα των περιοχών, όταν αναδασώνει με πεύκα, όταν χωροτάσσει με βάση τις υποδείξεις των εργολάβων, όταν επιτρέπει (για να μην πούμε ότι πριμοδοτεί) τα «λαδώματα» σε Πολεοδομίες και Δασαρχεία… Επειδή, ακόμη και αν κατάφερνε να κατάσβηνε ή να εκκένωνε, είναι αυτό που διαχρονικά βάζει το φυτίλι και τη φάκα. Είναι εκείνο που όπως ακούσαμε σε σποτάκι από τη ραδιοφωνική εκπομπή Αφύλακτη Διάβαση, (Πρώτο Πρόγραμμα, έρευνα Θ. Σίδερης), για πολλά χρόνια το κρατικό ραδιόφωνο έπαιζε διαφημιστικό σποτάκι που παρότρυνε τον κόσμο να αγοράσει οικόπεδα στη Κινέτα, για να πάρουν αξία τα χρήματά του. Είναι εκείνο που επιμελώς κατασκευάζει μικροαστικές αντιλήψεις και νεοπλουτίστικες συμπεριφορές δεδομένου ότι έτσι μαντρώνεται καλύτερα το κοπάδι, μέσα σε μικροϊδιοκτησίες και παραβιασμένους αιγιαλούς. Ασφαλώς και οι υπήκοοι/πολίτες έχουν την φέρουσα ευθύνη, αλλά η κότα και το αυγό βρίσκονται στα χέρια του Κράτους, αυτό χειραγωγεί και απονευρώνει την όποια κριτική σκέψη των ανθρώπων, ώστε να μην υπονομεύεται η ισχύς του.

Η τραγωδία στο Μάτι έδειξε ξεκάθαρα ότι η ορθή διαχείριση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος γίνεται μονάχα με όρους συλλογικούς και κοινοτικούς μέσω της πολυκαλλιέργειας δέντρων και θάμνων χωρίς τη διαμεσολάβηση και παρέμβαση του Κράτους. Όσο γρηγορότερα γίνει αντιληπτό και όσο περισσότεροι κατανοήσουν βαθιά την διαχρονική ευθύνη των υπαιτίων, τόσο το καλύτερο για την ανθρωπότητα και το οικοσύστημα! Η λύση είναι ξεκάθαρα ολιστική.

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 185, Σεπτέμβριος 2018

https://anarchypress.wordpress.com/2018/09/14/%cf%80%cf%85%cf%81%ce%ba%ce%b1%ce%b3%ce%b9%ce%ad%cf%82-%cf%80%ce%b5%cf%8d%ce%ba%ce%b1-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%bf%ce%bb%ce%ac%ce%b2%ce%b7%cf%83%ce%b7/