«Τσελεμεντές» 9.000 ετών...

Συντάκτης: Βασιλική Τζεβελέκου

«Ηρθε κάποιος από τον αγρό και έφερε μάραθα και αγριαγκινάρες, λεβάντα, λάπαθα, σταυραγκάθι, φτέρη, κάκτο, γαϊδουράγκαθα»... Κάθε είδους λαχανικά, φρούτα, όσπρια, ξηροί καρποί, αρωματικά βότανα είχαν τη θέση τους στο τραπέζι των αρχαίων Ελλήνων.

Το λάδι και το κρασί ήταν υπέρτατα αγαθά ενώ λάτρευαν το μέλι, τα ψάρια, τα σύκα. Στην κατανάλωση του κρέατος ήταν ιδιαίτερα εκλεκτικοί, αν και μετά τις προσφορές στους θεούς τα λαχταριστά ψημένα στη φωτιά κρέατα κατέληγαν στα τραπέζια των θνητών.



Γεμάτο γεύσεις, μυρωδιές, εικόνες είναι το βιβλίο «Στα μαγειρεία των αρχαίων» (εκδόσεις Ολκός) που έγραψε η δημοσιογράφος Μαρία Θερμού. «Η αφήγηση αρχίζει από τις προϊστορικές λιχουδιές της μινωικής Κρήτης, του Αιγαίου και των Μυκηναίων, περνάει στα ομηρικά επικά φαγοπότια με την κνίσα των ψημένων κρεάτων και τα μυρωδάτα κρασιά και από εκεί φτάνει στον πλούσιο, και από πλευράς αγαθών, κόσμο των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, με τις υπέροχα απρόσμενες γεύσεις και τους απροσδόκητους συνδυασμούς...» γράφει η συγγραφέας.

Ο αναγνώστης μαθαίνει για τα είδη των τροφών και τις πρώτες ύλες, για τις συνταγές και τα σκεύη παρασκευής του φαγητού, για τις συνήθειες στα συμπόσια της αριστοκρατίας, που ήταν αποκλειστικά για άνδρες, αλλά και για τις ταβέρνες που ήταν για τους φτωχούς με την ταβερνιάρισσα πολύ συχνά να τους κλέβει στο ζύγι.



Το βιβλίο είναι μια πρωτότυπη σύνθεση αρχαίων κειμένων, που γράφτηκαν από ιστορικούς, γιατρούς, ποιητές, κωμωδιογράφους, μάγειρες και γαστρονόμους σε μια αφηγηματική διαδρομή από την κυκλαδική και μινωική εποχή ως την κλασική και ελληνιστική. «Συνομιλητές» είναι ο Αριστοφάνης, ο Μένανδρος, ο Αρχέστρατος, ως πατέρας της γαστρονομίας, ο Αθηναίος με τους περίφημους Δειπνοσοφιστές, αλλά και ο Ομηρος, ο Ησίοδος, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας, ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής.

Από την Οδύσσεια μαθαίνουμε για το τρανό χτήμα όπου «αχλαδιές, μηλιές χρυσόκαρπες, ρογδιές φυλλομανούνε, εκεί συκιές γλυκιές κι ολόχλωρες ελιές θωρείς ολούθε». Οι μεγάλες αλλαγές στη διατροφή των ανθρώπων άρχισαν την 7η-6η χιλιετία π.Χ. με το καλλιεργημένο σιτάρι και κριθάρι να αποτελούν μια επανάσταση, όπως και τα πρώτα εξημερωμένα ζώα. Ο αγριόχοιρος, το ελάφι, ο λαγός είναι λαχταριστό κυνήγι και καταναλώνονται όπως οι πάπιες και οι χήνες.

Ωστόσο, οι άνθρωποι της προϊστορικής εποχής στο Αιγαίο έτρωγαν ψάρια και θαλασσινά. «Μιλούν τα ευρήματα από το Ακρωτήρι», γράφει η Μαρία Θερμού. «Αχινοί, τρίτωνες, κυδώνια, χτένια, πεταλίδες ήταν στο καθημερινό τους γεύμα, ενώ τα ψάρια καταναλώνονταν και παστά ή αφού είχαν ξεραθεί στον ήλιο». Η παρουσία του ελαιόδεντρου στον ελλαδικό χώρο πηγαίνει τουλάχιστον 50.000 πίσω, όπως δείχνουν τα απολιθώματα στη Θήρα.



Η φακή ανήκε στα βασικά είδη διατροφής και είναι το πρώτο όσπριο που καταναλώθηκε στον ελλαδικό χώρο, ενώ σιγά σιγά προστέθηκαν τα ρεβίθια, τα κουκιά κ.ά. Μεγάλη ήταν η αγάπη των αρχαίων για τα σύκα, τους καρπούς της μαστίχας, τα άγρια βελανίδια, τα κράνα, αλλά και τους ξηρούς καρπούς αφού μετά βεβαιότητας λάτρευαν το αμύγδαλο.

Το κεφάλαιο της ελληνικής γαστρονομίας είναι τεράστιο και αποτελεί τη βασική πηγή για την ευρωπαϊκή διατροφή. Και μπορεί ακριβείς συνταγές από εκείνη την περίοδο να μην υπάρχουν, όπως λέει η συγγραφέας, ωστόσο «τα κατάλοιπα κάποιων τροφών, που διατηρήθηκαν σε σκεύη, δίνουν εξαιρετικές πληροφορίες για την παρασκευή των φαγητών: κρέας μαγειρεμένο με ελαιόλαδο, χορτόσουπες ή σούπες ανάμεικτες με όσπρια και λαχανικά και πάντα με την προσθήκη λαδιού, γλυκού κολοκυθιού και μελιού.

Κρέας, φακές και λάδι περιείχε μια μεγάλη τριποδική χύτρα από το ανάκτορο των Μυκηνών, κρέας, δημητριακά, φασόλια και μέλι βρέθηκαν σε αγγείο της Θήβας... Βότανα, αρωματικά και μπαχαρικά, και μάλιστα σε ποσότητες, έδιναν σίγουρα την τελική γευστική αίσθηση, ενώ βεβαίως η συμμετοχή των ψαριών και των θαλασσινών στη διατροφή ήταν εντυπωσιακή. Για τα κρέατα όμως επιφυλασσόταν και ιδιαίτερος τρόπος μαγειρέματος, προσφιλής ανά τους αιώνες: το ψήσιμο στα κάρβουνα». Η Μαρία Θερμού έχει την πρόθεση να αναδείξει τη διατροφή σε έκφραση πολιτισμού κατά την αρχαιότητα και να γεφυρώσει τις χιλιετίες μέσα από τη μαγειρική.

https://www.efsyn.gr/arthro/tselementes-9000-eton