"Ανοιχτοί λογαριασμοί"… όταν το παρελθόν παρεμποδίζει το παρόν

Τον όρο "ανοιχτοί λογαριασμοί" ή "μισοτελειωμένες υποθέσεις" τον δημιούργησαν οι Perls, Hefferline και Goodman (1951) από την "αρχή της συμπληρωματικότητας" της ψυχολογίας Gestalt. Σύμφωνα με αυτή, όταν αντιλαμβανόμαστε ένα σχήμα που δεν έχει ολοκληρωθεί, ο νους προσπαθεί να το τελειοποιήσει και να το δει ολοκληρωμένο.
Σε αντιστοιχία με αυτό, οι ανολοκλήρωτες εμπειρίες και τα συναισθήματα επιμένουν στη μνήμη μας ζητώντας την ολοκλήρωσή τους. Οι ανολοκλήρωτες εμπειρίες αφορούν στις ανάγκες που δεν έχουν ικανοποιηθεί καθώς και σε συναισθήματα που δεν έχουν εκφραστεί και τα οποία συνδέονται με αναμνήσεις του παρελθόντος. Οι μισοτελειωμένες υποθέσεις είναι, με άλλα λόγια, η παρεμπόδιση ενός συναισθήματος που βιώθηκε μια ή περισσότερες φορές στη διάρκεια μιας σχέσης. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να είναι γεγονότα της παιδικής ηλικίας, μη ικανοποιητικές γονικές σχέσεις, απώλειες, τραύματα ή ακόμη και η μη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ατόμου.

Ο τερματισμός μιας σχέσης λόγω αιφνιδιαστικού θανάτου, διαζυγίου ή χωρισμού προκαλεί συχνά ανοιχτούς λογαριασμούς. Στις περιπτώσεις αυτές, τα άτομα ή δεν πενθούν, ή αποφεύγουν να τελειώσουν τη σχέση και να την αποχαιρετίσουν. Αγνοούν τα δυσάρεστα συναισθήματα τα οποία τότε κρύβονται από κάτω. Αυτό καταλήγει σε άλυτα συναισθήματα και ανεκπλήρωτες ανάγκες. Ο ανοιχτός λογαριασμός στερεί, τελικά, από τα απαραίτητα κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς με άλλες δραστηριότητες, θολώνοντας την παρούσα εμπειρία και εμποδίζοντας την επένδυση ενέργειας σε τωρινά γεγονότα.

Ο θυμός και η δυσαρέσκεια είναι τα πιο συχνά και ουσιαστικά συναισθήματα που δεν εκφράζονται. Οι συνέπειες των ανοιχτών λογαριασμών, καθώς και τα συναισθήματα που δεν έχουν εκφραστεί, συχνά μπλοκάρονται στο σώμα και έχουν ως αποτέλεσμα κάποιο σωματικό σύμπτωμα. Το άτομο, που δεν έχει καλύψει την ανάγκη του, προσπαθεί ξανά και ξανά να την καλύψει. Αυτός ο καταναγκασμός της επανάληψης δείχνει ότι μια μισοτελειωμένη υπόθεση του παρελθόντος, παραμένει ανοιχτή και ανολοκλήρωτη στο παρόν. Οι καταναγκαστικές επαναλήψεις είναι οι έντονες προσπάθειες του ατόμου να λύσει σημαντικά προβλήματα της ζωής του.

Ως εκ τούτου, ο οργανισμός προσπαθεί ξανά με την ίδια παγιωμένη στάση, με το ίδιο μοτίβο συμπεριφοράς. Δυστυχώς, καθεμιά από αυτές τις προσπάθειες αποτυγχάνει και το άτομο ολοκληρώνει επανειλημμένα ένα διαστρεβλωμένο κύκλο, γι’ αυτό και παραμένει ανικανοποίητο. Υπάρχει, δηλαδή, μια «θλιβερή κυκλικότητα» που προκαλεί συναισθήματα ματαίωσης και πόνου. Έτσι, ενώ το παρελθόν είναι παρελθόν, με τους ανοιχτούς λογαριασμούς κουβαλάμε ένα μεγάλο μέρος του στο τώρα…

***

Δημητρίου Στεφανία, Ψυχολόγος Α.Π.Θ., Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt

πηγή