Σε αυτήν τη φυλή, οι άνθρωποι μιλάνε με τα πουλιά.

"Γλυκά λόγια" ανταλλάσσουν μεταξύ τους άνθρωποι και άγρια πτηνά σε μία γωνιά στο νοτιοανατολικό άκρο της Αφρικής, εκεί όπου πουλιά της οικογένειας Ινδικατορίδες, τα λεγόμενα honeyguides, συνεργάζονται με τους κυνηγούς μελιού από τη φυλή Yao στη Μοζαμβίκη, προς όφελος και των δύο, σύμφωνα με νέα μελέτη.
Η επικοινωνία μεταξύ ανθρώπου και οικόσιτων και κατοικίδιων ζώων δεν είναι κάτι που ξενίζει. Ωστόσο, η τακτική επικοινωνία ανθρώπων με άγρια ζώα είναι σπάνιο φαινόμενο. Όχι, όμως, για τους κατοίκους της κοινότητας Yao, στη βόρεια Μοζαμβίκη, όπως επιβεβαιώνει έρευνα, η οποία αποκαλύπτει μία εντυπωσιακή πτυχή μίας ιδιαίτερης συνεργατικής σχέσης.
 
Σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη, είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι ορισμένα πουλιά της οικογένειας Ινδικατορίδες και συγκεκριμένα, του είδους Indicator indicator, οδηγούν συχνά τους ανθρώπους "κυνηγούς μελιού" σε φωλιές μελισσών. Για αυτό είναι, άλλωστε, περισσότερο γνωστά ως greater honyguides (όνομα το οποίο μεταφράζεται στα ελληνικά σε "οδηγοί μελιού").

Οι βοηθοί ερευνητές Lazaro Musikili και Avery Munkombwe με ένα θηλυκό greater honeyguide
 
Συγκεκριμένα, τα honyguides χρησιμοποιούν ένα συγκεκριμένο κάλεσμα, καθώς πετάνε από δέντρο σε δέντρο, ψάχνοντας φωλιές μελισσών για να φάνε την αγαπημένη τους κηρήθρα. Αυτό το κάλεσμα ακολουθούν οι κυνηγοί, για να ανακαλύψουν τις φωλιές και να πάρουν το μέλι που αναζητούν.

Εντυπωσιακή παρατήρηση: Άνθρωποι και πουλιά "συνομιλούν"
 
Ερευνητική δουλειά ομάδας ειδικών από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, το Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν και τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό για τη διατήρηση της άγριας ζωής The Ratel Trust, επιβεβαιώνει αυτήν τη συνεργατική σχέση μεταξύ άγριων πτηνών και ανθρώπων, προσθέτοντας στην επιστημονική γνώση μία εντυπωσιακή λεπτομέρεια.

Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής την εξελικτική βιολόγο Claire Spottiswoode, πέρασε χρόνο στο Εθνικό Πάρκο Niassa στη βόρεια Μοζαμβίκη, με κυνηγούς μελιού της φυλής Yao, για να αναλύσει τη φύση αυτής της εντυπωσιακής σχέσης τους με τα honyguides, η οποία εικάζεται ότι χρονολογείται από τις ημέρες του πιθανού προγόνου των ανθρώπων, Homo erectus, πριν 1,9 εκατομμύριο χρόνια.

Ένα θηλυκό πουλί greater honeyguide

Αυτό που οι ερευνητές διαπίστωσαν είναι ότι η επικοινωνία πουλιών - ανθρώπων είναι αμφίδρομη, στα πλαίσια μίας καλής συνεργασίας, από την οποία επωφελούνται και τα δύο είδη:

Δηλαδή, δεν είναι μόνο τα πουλιά που ξέρουν να "μιλάνε" στους ανθρώπους, για να τους ειδοποιήσουν, αλλά και οι άνθρωποι κυνηγοί μελιού αυτής της κοινότητας ξέρουν να "μιλάνε" στα honyguides, χρησιμοποιώντας έναν συγκεκριμένο ήχο ως κάλεσμα, ο οποίος αυξάνει τις πιθανότητες τόσο να τους βρουν τα συγκεκριμένα πουλιά, όσο και να τους οδηγήσουν σε μία φωλιά μελισσών.
 
Αυτή η αλληλεπίδραση υποδεικνύει ότι τα πουλιά είναι σε θέση να αποδώσουν ένα συγκεκριμένο νόημα συνεργασίας στο κάλεσμα των ανθρώπων -μία σπάνια περίπτωση αλληλοβοήθειας/αμοιβαιότητας μεταξύ ανθρώπων και ενός άγριου ζώου, γράφουν οι ερευνητές στη δημοσιευμένη μελέτη τους στο επιστημονικό περιοδικό Science.

Πώς επικοινωνούν μεταξύ τους άνθρωποι και πουλιά;

Πιο ειδικά, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως οι κυνηγοί προσελκύουν τα μέλη του είδους Indicator indicator, μέσω ενός ειδικού καλέσματος, στο οποίο ανταποκρίνονται τα πουλιά, τα οποία σε έναν δεύτερο χρόνο πετάνε από δέντρο σε δέντρο για να δείξουν στους κυνηγούς φωλιές των μελισσών.
 
Το συγκεκριμένο κάλεσμα είναι ένας ήχος τον οποίο μαθαίνουν παραδοσιακά οι κυνηγοί μελιού Yao και ο οποίος ξεκινά μοιάζοντας σαν μακρόσυρτο κελάηδισμα και καταλήγει σε ένα σύντομο γρύλισμα αποδιδόμενο σαν ερώτηση με αυξανόμενη ένταση. Θα μπορούσε να αποδοθεί ως "μπρρρ-χμ" ("brrr-hm"). Ακούστε το (via Guardian Science):

Μετά την παρατήρηση, οι ερευνητές πραγματοποίησαν 72 αποστολές κυνηγιού, κατά τη διάρκεια των οποίων, παράγονταν διαφορετικοί ήχοι (από ανθρώπους, αλλά και από ζώα), ώστε να διαπιστωθεί αν όντως τα άγρια honeyguides ανταποκρίνονται μόνο σε αυτόν τον παραδοσιακό ήχο και επιπλέον, αν το κάνουν με συνέπεια. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά:

Πράγματι, τα honeyguides ξεχώριζαν αυτό το ειδικό κάλεσμα και αντιδρούσαν με αξιοσημείωτη συνέπεια. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι αυτή η πρόσκληση εκ μέρους των ανθρώπων διπλασιάζει τις πιθανότητες να τους βρει ένα honeyguide από 33% σε 66% και τριπλασιάζει τις πιθανότητες να τους οδηγήσει σε φωλιά μελισσών από 17% σε 54%, σε σχέση με τους άλλους ήχους.

Κυνηγός από τη φυλή Yao βρήκε μία φωλιά μέλισσας

Όταν παράγονταν άλλοι ήχοι, τα πουλιά πολύ συχνά έχαναν το ενδιαφέρον τους και σταματούσαν την καθοδήγηση. “Αυτό δείχνει ότι τα honeyguides φαίνεται να αποδίδουν σωστά [στον παραδοσιακό ήχο των κυνηγών] το νόημα της προθυμίας των ανθρώπων να συνεργαστούν”, δήλωσε η Spottiswoode, σύμφωνα με τον Guardian.

“Το honeyguide καταλαβαίνει τι λέει ο άνθρωπος", εξηγεί ο καθηγητής εξελικτικής βιολογίας από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Stuart West. "Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τα οικόσιτα ζώα, τα κατοικίδια ζώα και τα ζώα που εκτρέφουμε, αλλά να παρατηρούμε κάτι τέτοιο σε ένα άγριο ζώο είναι πραγματικά ξεχωριστό”.

Η αιτία του "διαλόγου" κυνηγών και πτηνών

Γιατί, όμως, έχει αναπτυχθεί μεταξύ ανθρώπων και άγριων πουλιών μία τόσο εντυπωσιακή συνεργατική σχέση; Η απάντηση είναι απλή: επειδή και τα δύο μέρη κερδίζουν κάτι από αυτήν.
 

Τα honeyguides τρώνε κερί το οποίο βρίσκεται μέσα στις φωλιές των μελισσών. Τα πουλιά μπορούν να εντοπίσουν τις φωλιές, αλλά το μικρό τους σώμα είναι ευάλωτο στα τσιμπήματα, κάτι που κάνει την απόκτηση της τροφής επικίνδυνη. Οι άνθρωποι από την άλλη, οι οποίοι εκμεταλλεύονται το μέλι της μέλισσας, μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στις φωλιές, αλλά δυσκολεύονται να τις βρουν.
 

Έτσι, τα honeyguides δείχνουν τον δρόμο στους ανθρώπους και οι άνθρωποι, αφού πάρουν το μέλι, αφήνουν πίσω τους τις κηρήθρες τις οποίες απολαμβάνουν τα honeyguides.

Συγκομιδή που βρέθηκε με την βοήθεια των πουλιών honeyguides

Μάλιστα, σε αυτή τη σχέση, ίσως το πάνω χέρι να το έχουν τα πουλιά. Όπως διαπίστωσε η ομάδα της Spottiswoode, οι άνθρωποι έχουν το κάλεσμά τους για να πουν στα πουλιά ότι είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν. Έπειτα, τα πουλιά χρησιμοποιούν αυτήν την πληροφορία για να επιλέξουν έναν σύντροφο, ο οποίος φαίνεται ότι θα είναι καλός συνεργάτης.

“Η σχέση είναι αξιοσημείωτη, διότι αφορά αλληλεπιδράσεις που έχουν πιθανότατα εξελιχθεί μέσω της φυσικής επιλογής στο πέρασμα εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων”, τόνισε η Spottiswoode στο Popular Science.

Αυτό το γνωρίζατε;

Μία από τις πρώτες επαφές του δυτικού κόσμου με τη σχέση honeyguides - ανθρώπων στη Μοζαμβίκη, ήταν το 1569, όταν ένας Πορτογάλος ιεραπόστολος είχε παρατηρήσει τα πουλιά να πετούν μέσα και έξω από την εκκλησία σε μία προσπάθεια να προσεγγίσουν και να φθάσουν πιο κοντά στα κεριά. Για εκείνον ήταν κάτι πρωτόγνωρο, για τους ντόπιους όχι.

*Φωτογραφίες: Claire Spottiswoode via Popular Science
 

via