Οξειδωτικό stress

Κατά έναν περίεργο τρόπο, οι αρκούδες αν και υπέρβαρες με ελεύθερη διατροφή χωρίς περιορισμούς, δεν εμφανίζουν ποτέ αθηρωματική νόσο στα αγγεία και επομένως ούτε καρδιαγγειακά νοσήματα.
Σε μια προσπάθεια εξήγησης του φαινομένου αυτού, είναι σε εξέλιξη ένα καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα από το φημισμένο Πανεπιστημιακό κέντρο Karolinska της Στοκχόλμης.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος αυτού καταγράφονται οι διατροφικές συνήθειες των άρκτων που ενδημούν στα δάση της Σουηδίας, η κατανομή του λίπους στο σώμα τους και γίνονται αιμοληψίες για την μέτρηση παραμέτρων που υποδηλώνουν την πιθανότητα ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου.
 
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι την άνοιξη στο τέλος της χειμερίας νάρκης όταν είναι πιο αδύνατες, αφού έχουν καταναλώσει το αποθηκευμένο λίπος του σώματός τους, στο αίμα τους μετρούνται στα πλέον παθολογικά επίπεδα οι ενδείξεις που σχετίζονται με καρδιοπάθειες. Αντίθετα το φθινόπωρο πριν την έναρξη της χειμέριας νάρκης όπου είναι υπέρβαρες στο μέγιστο βαθμό, οι καρδιαγγειακές ενδείξεις είναι φυσιολογικές. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι μετά από μήνες ακινησίας δεν παρουσιάζουν κανένα από τα αναμενόμενα προβλήματα που θα παρουσίαζε ένας ασθενής κατακεκλιμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα όπως οστεοπόρωση, σαρκοπενία ή και έλκη κατάκλισης.
 
Με ανάλογο ενδιαφέρον έχει διερευνηθεί το "Γαλλικό παράδοξο" που είναι γνωστό από τη δεκαετία του ’70. Σύμφωνα με αυτό οι Γάλλοι άνδρες ηλικίας 55 - 65 ετών, ενώ διατρέφονται με γεύματα πλούσια σε λιπαρά όπως και οι κάτοικοι βορειότερων χωρών, για παράδειγμα της Φινλανδίας και της Σκωτίας, εντούτοις εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων.
 
Όλες οι μέχρι τώρα μελέτες των παράξενων αυτών παρατηρήσεων έχουν ενοχοποιήσει πρώτιστα το είδος της διατροφής και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Πιο συγκεκριμένα οι αρκούδες το φθινόπωρο πριν τη χειμερία νάρκη, όταν χαρακτηρίζονται από μεγάλου βαθμού παχυσαρκία, καταναλώνουν στα πλαίσια του καθημερινού τους διαιτολογίου μεγάλες ποσότητες βατόμουρων (πάνω από 40 κιλά ημερησίως) που αποδεδειγμένα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες.
 
Με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά χαρακτηρίζεται επίσης και ο ερυθρός οίνος που καταναλώνουν καθημερινά οι Γάλλοι, συνοδεύοντας τα λιπαρά γεύματά τους. Κύρια αντιοξειδωτική ουσία του κόκκινου κρασιού είναι η ρεσβερατρόλη, ενώ τα βατόμουρα περιέχουν πολυφαινόλες, ανθοκυανίνες καθώς και κηκιδικό οξύ. Μερικά παραδείγματα άλλων αντιοξειδωτικών που λαμβάνουμε με τη διατροφή μας είναι η βιταμίνη C άφθονη στα εσπεριδοειδή και στις φράουλες, η ρουτίνη σε λαχανικά όπως η αγκινάρα, το λυκοπένιο στη ντομάτα καθώς και το σελήνιο και η βιταμίνη Ε σε ξηρούς καρπούς όπως οι ηλιόσποροι.
 
Και γιατί έχουμε ανάγκη από υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών; Για την αντιμετώπιση του οξειδωτικού stress του οργανισμού μας που αθροίζεται από εξωγενείς παράγοντες όπως το κάπνισμα, τη βιομηχανική μόλυνση της ατμόσφαιρας, την έκθεσή μας σε ιονίζουσες ακτινοβολίες όπως η υπεριώδης αλλά και την κατανάλωση τροφίμων με συγκεκριμένα συντηρητικά. Τέλος η πρόσληψη ζιζανιοκτόνων και εντομοκτόνων στον οργανισμό μας μέσω της τροφικής αλυσίδας, αποτελεί ένα επιπρόσθετο παράγοντα αύξησης του οξειδωτικού φορτίου.
 
Πηγή προέλευσης του οξειδωτικού stress αποτελεί παράλληλα και ο ίδιος μας ο οργανισμός με τις λειτουργίες του, αφού οξειδωτικές ουσίες παράγονται συνεχώς και αδιαλείπτως καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας. Το σύνολο των προαναφερθέντων ενδογενών και εξωγενών παραγόντων συνιστά το οξειδωτικό φορτίο του οργανισμού μας το οποίο αντιμάχεται η αντιοξειδωτική μας άμυνα. Όταν όμως το οξειδωτικό φορτίο καταφέρει να υπερκεράσει τους αμυντικούς μας μηχανισμούς, τότε προκαλεί στον οργανισμό μας το οξειδωτικό stress που οδηγεί στην γήρανση των κυττάρων μας αλλά και πιθανά στην καταστροφή τους. Σε αυτή την περίπτωση επιταχύνεται και η εκδήλωση διαφόρων χρόνιων ασθενειών όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή η εμφάνιση ποικίλων κακοηθειών.
 
Επιπλέον σε παρουσία διαφόρων νοσημάτων όπως στο σακχαρώδη διαβήτη τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης, αλλάζουν τη δομή βιολογικών μορίων του οργανισμού μας τροποποιώντας έτσι τη λειτουργικότητά τους και οδηγώντας σε μια περαιτέρω αύξηση της παραγωγής ενδογενών οξειδωτικών παραγόντων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην παχυσαρκία παρόλο που δεν είναι νόσημα, η αυξημένη πρόσληψη τροφής οδηγεί όχι μόνο σε υπερπροσφορά ενέργειας και θερμογένεσης στα κύτταρα αλλά και στην παράλληλη απελευθέρωση από αυτά οξειδωτικών σωμάτων που ενισχύουν το οξειδωτικό φορτίο του οργανισμού. Πώς μπορεί ο κύκλος αυτός να διακοπεί; Με τη βοήθεια των σωστών διατροφικών επιλογών, πλούσιων στα πολύτιμα αντιοξειδωτικά που προαναφέραμε, καθώς και με τη συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης και μάλιστα αεροβικής.
 
Η άσκηση εκτός από την ευεξία που μας προσφέρει, αυξάνει σε σημαντικό βαθμό και τα ενδογενή αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στα κύτταρά μας με τη μορφή των καταλασών, δισμουτασών και γλουταθειόνης. Έτσι λοιπόν, η έντονη αεροβική δραστηριότητα ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, μπορεί σε συνδυασμό με τη σωστή διατροφή, να προσφέρει σημαντική βοήθεια στην αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης.
 
Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται να γνώριζαν τις ευεργετικές ιδιότητες των αντιοξειδωτικών, όπως αποκαλύπτεται από τα ευρήματα σε ένα αρχαιοελληνικό ναυάγιο που ανασύρθηκε το 2010 σε παραλία της Τοσκάνης στην Ιταλία. Στο κύτος του σκάφους μεταξύ των άλλων εντοπίσθηκαν σε καλά σφραγισμένα δοχεία φάρμακα σε μορφή δισκίων που έφερε μαζί του ένας αρχαίος Έλληνας ιατρός που ναυάγησε μαζί με το σκάφος.
 
Η γενετική ανάλυση της σύστασης των δισκίων αποκάλυψε ότι ήταν πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες που προέρχονταν από καρότα, ραδίκια, μαϊντανό, σέλινο, αγριοκρέμμυδο, λάχανο, τριφύλλι, αχίλλεια, ιβίσκο και ηλιόσπορο. Αυτό όμως δε σημαίνει με τίποτα ότι μετά από κατανάλωση μιας πλούσιας σε υδατάνθρακες και λιπαρά λαχταριστής σοκολατένιας τούρτας, η πρόσληψη αντιοξειδωτικών σκευασμάτων θα προστατέψει τον οργανισμό μας, γιατί μεγάλες έρευνες με τη συμμετοχή χιλιάδων εθελοντών και μετά από πολυετή παρακολούθηση δεν απέδειξαν ότι η χορήγηση αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων διατροφής προσδίδει προστατευτικό ρόλο στον οργανισμό.
 
Επομένως για να ανταπεξέλθουμε το οξειδωτικό φορτίο που επιβαρύνει τις κυτταρικές μας λειτουργίες, θα πρέπει να αρκεστούμε στα οφέλη που μας προσφέρει η άσκηση και η ισορροπημένη διατροφή στα πρότυπα της μεσογειακής. Αυτή προτείνει την αυξημένη κατανάλωση οσπρίων, ξηρών καρπών φρούτων, λαχανικών, ψαριών και μικρών μα συνάμα ευεργετικών ποσοτήτων κόκκινου κρασιού, που ενισχύουν στο σύνολό τους την αντιοξειδωτική μας φαρέτρα. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε και τις προτροπές του Ιπποκράτη στους αφορισμούς περί Διαίτης που μας προτρέπει "φάρμακό σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας".

iatronet
 
Μαρία - Ουρανία Παναγιώτου, Ιατρός, Επιστημονική Συνεργάτις και ο Επίκουρος Καθηγητής, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης της Β΄ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής - Μονάδας Έρευνας & Διαβητολογικό κέντρο Πανεπιστημίου Αθηνών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο "Αττικόν

Φωτο/ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ