Η κοινωνία ποτέ δεν είναι έτοιμη

Βαγγέλης Ιωσηφίδης 

Τι είναι η κοινωνία;

Ένας συλλογικός οργανισμός, φτιαγμένος από ετερόκλητα στοιχεία που απλώς τυχαίνει να ζούνε σχετικά κοντά μεταξύ τους. Μετέχουν στην ίδια επικαιρότητα, στην ίδια περίπου καθημερινότητα και δέχονται κοινά ερεθίσματα. Οι αντιδράσεις ποικίλλουν, ακούγονται πολύ διαφορετικές απόψεις -κάποιες ακούγονται ευρέως, κάποιες αποσιωπούνται- και δημιουργούν την κοινή γνώμη, ένα νοητό συμβούλιο όπου αυτός ο τεράστιος κύκλος ανθρώπων κρίνει, κατακρίνει και συμπεραίνει.

Χαρακτηριστικό της κοινωνίας και της κοινής γνώμης είναι πως αλλάζουν πολύ αργά. Διατηρούν ένα πολύ συντηρητικό προφίλ, καθώς απαρτίζονται κυρίως από ανθρώπους που ζούνε χωρίς μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους, τηρώντας όσα έμαθαν χωρίς πρωτοτυπίες. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπόκεινται σε αλλαγές: αναγκάζονται να αλλάξουν για χάρη της επιβίωσης, όταν το παρόν το απαιτεί. Η κοινή γνώμη αναγκάζεται να αποδεχτεί -έστω και τελευταία- ηθικές αξίες που έχουν κατοχυρωθεί εδώ και χρόνια στις συνειδήσεις των ακτιβιστών και των διανοητών, ενώ τα μέλη της κοινωνίας ζούνε τις εξελίξεις όταν αυτές τους χτυπήσουν την πόρτα.

Λίγοι είναι οι επαναστάτες, λίγοι οι ριζοσπάστες κι ελάχιστοι από αυτούς ακούγονται. Η πλειοψηφία αυτών χάνεται μέσα στο πλήθος, πνίγεται στον βούρκο της ανωνυμίας και του κουτσομπολιού, παραγκωνίζεται από ανθρώπους που δεν έχουν κάτι καλύτερο να προσφέρουν πέρα από κακεντρεχή σχόλια. Τελικά όμως ένας μικρός αριθμός ανθρώπων με την ικανότητα να αλλάξουν τον κόσμο σπάει το δίχτυ του κοινωνικού αποκλεισμού και βγαίνει στην επιφάνεια, φέρνοντας αλλαγές στη σκέψη, στην τεχνολογία και στην πολιτική.

Η κοινωνία, όταν βλέπει αυτόν τον παρείσακτο -που τόσα χρόνια η ίδια αγωνιζόταν να θάψει- να γίνεται επίκεντρο του θεάματος, ακολουθεί τα εξής βήματα: αρχικά προσπαθεί να τον ξαναθάψει. Αν δεν τα καταφέρει, τον λοιδωρεί. Αν αποτύχει κι εκεί, κάνει πως εκείνος δεν υπάρχει, αν και είναι πια πολύ αργά γι’ αυτό. Τέλος, τον αποθεώνει και τον αγκαλιάζει σαν να ήταν χρόνια φίλοι. Γενικά, η κοινωνία, αυτός ο αργοκίνητος και γεμάτος αδυναμίες οργανισμός, αντιδρά τελευταία στις εξελίξεις και αποδέχεται τις αλλαγές μόνο όταν δεν έχει άλλες επιλογές.

Η κάθε κοινωνία βλέπει την αλλαγή σαν κίνδυνο. Υπάρχει η εντύπωση πως αν αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι, όλα θα πάνε καλά. Τελικά όμως, από ένα καπρίτσιο της τύχης ή μάλλον από αναγκαιότητα, οι αλλαγές θα έρθουν. Μέχρι να έρθουν, η κοινωνία κρύβεται πίσω απ’ το δάχτυλό της, αρνούμενη να δεχτεί τα λάθη της. Όταν έρθουν οι αλλαγές όμως, θα τις δεχτεί και θα απορρίψει μετά βδελυγμίας το παρελθόν της, σαν να μην ήταν ποτέ υπεύθυνη γι’ αυτό. Η συμπεριφορά της όμως προς μελλοντικές αλλαγές θα είναι και πάλι αρνητική, προσπαθώντας να διατηρήσει τον -αλλαγμένο πια- κόσμο της σαν να υπήρχε πάντα.

Η κοινωνία ποτέ δεν είναι έτοιμη. Ποτέ δεν ήταν. Δεν ήταν έτοιμη για τη δημοκρατία. Μια χαρά φυτοζωούσε χωρίς πολιτικά δικαιώματα. Όταν της ήρθαν, δεν ήξερε τι να τα κάνει. Είναι απορίας άξιον αν τελικά έμαθε. Δεν ήταν έτοιμη για τα δικαιώματα της γυναίκας. Μια χαρά την είχε κλεισμένη στο σπίτι, χωρίς δικαιώματα στο ίδιο της το σώμα και στην ίδια της τη ζωή. Δεν επρόκειτο να αλλάξει ποτέ από μόνη της (η κοινωνία). Αναγκάστηκε όμως. Τώρα η γυναίκα ψηφίζει, εργάζεται, έχει δικαίωμα στην επιλογή συζύγου, καριέρας και δραστηριοτήτων και η κοινωνία αποδέχεται -ηττημένη- το γεγονός ως έχει, σαν να ίσχυε πάντα.

Η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για την προστασία του περιβάλλοντος. Πολλά θρασύτατα μέλη της ακόμα κοροϊδεύουν όσους προσπαθούν, θεωρούν τους ακτιβιστές αστείες φιγούρες, καρικατούρες, επαναλαμβάνουν ειρωνικά τα μόττο τους πετώντας επιδεικτικά σκουπίδια απ’ το παράθυρο του αυτοκινήτου -χάρη στην ατιμωρησία- και κρύβονται πίσω απ’ το δάχτυλό τους. Οι αλλαγές έρχονται και δεν είναι καθόλου καλές. Ούτε γι’ αυτές είναι έτοιμη η κοινωνία αλλά θα τις λουστεί.

Η κοινωνία ποτέ δεν ήταν έτοιμη για την τεχνολογία. Αν ήταν, θα τη δεχόταν με καχυποψία, με κριτική σκέψη και δημιουργική φαντασία. Δεν το έκανε. Στην αρχή τη δαιμονοποίησε, έπειτα την φοβήθηκε και τέλος, όταν πια εκείνη κέρδισε σταδιακά έδαφος, την αποδέχτηκε άκριτα και τη θεοποίησε. Δεν είναι τυχαίες όλες οι υπερβολές και οι καταχρήσεις στα προϊόντα τεχνολογίας, ούτε οι φήμες που κυκλοφορούν γύρω από αυτά. Αν υπήρχε σωστή αντιμετώπιση θα υπήρχε και σωστή κρίση, χρήση και άποψη γι’ αυτήν. Εφόσον όμως αυτός ο οργανισμός φοβάται την αλλαγή, θα είναι πάντα ανέτοιμος γι’ αυτήν. Θα κάνει πάντοτε τις χειρότερες επιλογές και θα γαλουχεί την επόμενη γενιά με παρόμοιο τρόπο.

Ποια είναι λοιπόν η έξοδος απ’ αυτόν τον αέναο φαύλο κύκλο; Η επόμενη γενιά, οι διάδοχοι όσων αποτελούν σήμερα την κοινωνία. Η ελπίδα του αύριο, που έχει την ευκαιρία, παρά τις αντίξοες συνθήκες, να φανεί άξια των περιστάσεων. Στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, οι αλλαγές είναι ραγδαίες. Είτε η αυριανή κοινωνία είναι έτοιμη είτε όχι, θα της χτυπήσουν ξανά και ξανά την πόρτα. Οπότε χρειάζεται επαγρύπνηση. Ούτε η δαιμονοποίηση ούτε η θεοποίηση καταστάσεων και προσώπων θα βοηθήσει. Μονάχα η κριτική σκέψη και η αποδοχή της πραγματικότητας θα κάνει την κοινωνία να είναι έτοιμη. 

Πηγή:thessalonikiartsandculture.gr

via