Το πείραμα φυλάκισης του Στάνφορντ

Το "Πείραμα φυλάκισης" του διάσημου Πανεπιστημίου Στάνφορντ που διεξήχθη στην δεκαετία του ’70 από μια ερευνητική ομάδα ψυχολόγων, διερεύνησε τις επιπτώσεις στην ψυχολογία των ατόμων, ανάλογα με ποια θέση εξουσίας ή μη λαμβάνουν. Κάποια μέλη που συμμετείχαν στο πείραμα πήραν τον ρόλο των δεσμοφυλάκων και κάποια άλλα αυτόν των φυλακισμένων.

Η υποτιθέμενη φυλακή μέσα στην οποία κινούνταν, επέδρασε καταλυτικά στην ψυχολογία των ατόμων, αφού όσοι υποδύονταν τους δεσμοφύλακες ανέπτυξαν σαδιστική συμπεριφορά και μάλιστα κάποιοι "φυλακισμένοι" τραυματίστηκαν.

Η ταύτιση με τον εκάστοτε ρόλο μαρτύρησε πως ο άνθρωπος έχει κάποια (πανίσχυρη) σκοτεινή πλευρά που δεν μπορεί να νικήσει, παρά το πέρασμα τόσων αιώνων. Η επιλογή των υποψηφίων έγινε με βάση την απουσία ψυχολογικών και ιατρικών προβλημάτων, αλλά και ποινικού μητρώου, έτσι ώστε να αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα για την επιστημονική παρατήρηση.

Οι φυλακισμένοι και οι δεσμοφύλακες μπήκαν κατευθείαν στους ρόλους τους προχωρώντας τους όμως πέρα από τις προβλέψεις, οδηγούμενοι σε επικίνδυνες και ψυχολογικά καταστροφικές καταστάσεις. Το ένα τρίτο των φρουρών κρίθηκε ότι επέδειξαν "γνήσια" σαδιστικές τάσεις, με αποτέλεσμα αρκετοί φυλακισμένοι να τραυματιστούν ψυχολογικά και δύο από τους φοιτητές να αποχωρήσουν νωρίς από το πείραμα. Μετά την κατάρρευση ενός φοιτητή από τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στη φυλακή, και συνειδητοποιώντας ότι είχε παθητικά επιτρέψει ανάρμοστες συμπεριφορές να λάβουν χώρα κάτω από την εποπτεία του, ο επικεφαλής του πειράματος καθηγητής Ζιμπάρντο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο οι φυλακισμένοι, όσο και οι δεσμοφύλακες είχαν ταυτιστεί υπερβολικά με τους ρόλους τους, με αποτέλεσμα να τερματίσει το πείραμα μετά από έξι μέρες.

Η φυλακή είναι ένας πειθαρχικός μηχανισμός της κοινωνίας. Επίσης, η κοινωνία, παράγεται και ανασυστήνεται μέσα από ένα ευρύτατο πλέγμα πειθαρχικών πρακτικών και λόγων. Με αφετηρία τη διερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης σε συνθήκες εγκλεισμού, μελετάται τόσο η διαμόρφωση του κοινωνικά πειθαρχημένου ανθρώπου του σήμερα, όσο και οι δυνατότητες ενός αυτοπροσδιορισμού του.

Δύο ταινίες βασίστηκαν στα πραγματικά γεγονότα του Στάνφορντ, η αριστουργηματική γερμανική ταινία του Όλιβερ Χιρσμπίγκελ "Το πείραμα" (DAS EXPERIMENT, 2001) και το ομώνυμο αμερικάνικο ριμέικ του Πολ Σούρινγκ (THE EXPERIMENT, 2010).

  

πηγή