Γυναίκες και επιστήμη

Πριν από λίγες ημέρες μια τεράστια επιστημονική ανακάλυψη, που μπορεί να ξεκλειδώσει και να επιλύσει διάφορα από τα μυστήρια που ταλανίζουν την ανθρωπότητα όλους τους αιώνες της αυτοσυνειδησίας της, ήρθε στην επικαιρότητα.

Η πρώτη απόδειξη πως οι μαύρες τρύπες όντως υπάρχουν, φωτογραφημένης από μια εκπληκτική ερευνήτρια, την KatieBouman. Ενώ λίγους μήνες πριν, σε μια δυσεξήγητη για μας τους απόμακρους μα εξαιρετική της απόφαση, η NASA ονόμασε το πρώτο rover που η ανθρωπότητα τοποθέτησε στον πλανήτη Άρη από την «άγνωστη» Rosalind Franklin, την επιστημόνισσα που ανακάλυψε στ’ αλήθεια το DNA, ανακάλυψη που ήδη έχει ανοίξει την οδό της θεραπείας σε «ανίατες ασθένειες» και δυσεπίλυτα προβλήματα, πριν το έμφυλο αφεντικό της, ο Watson, της το κλέψει μαζί με το αυτοδίκαιο Νόμπελ μιας τόσο σημαντικής ανακάλυψης.

Με αφορμή αυτό το γεγονός ήρθε ξανά στην επικαιρότητα ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα κρυμμένα μυστικά στον κόσμο της επιστήμης και της τέχνης. Γυναίκες που συνέβαλαν τα μέγιστα και στους δυο χώρους (άρα στην ανθρωπότητα), κι όμως έμειναν είτε άγνωστες είτε «στα υστερόγραφα της ιστορίας», όπως ο εξαιρετικός ερευνητής Ed Yong, το έχει ονομάσει.

Γεγονός που μας κάνει αυτοδίκαια να σκεφτόμαστε επίσης όχι μόνο τις καταφανείς αδικίες μερικές μόνο από τις οποίες μπορούν να έρθουν στην επιφάνεια, αλλά και πόσα έχουμε όλοι κι όλες μας χάσει, επειδή η κουλτούρα, είτε του σεξισμού, είτε της θρησκείας, είτε της πολιτικής, αποτρέπει εξαιρετικά μυαλά ή χέρια (γυναικών κυρίως μα και ανδρών που γεννιούνται στην λάθος τάξη ή στην λάθος περιοχή της γης) να βελτιώσουν με χαμένα φάρμακα ή εφευρέσεις ή ιδέες το προσδόκιμο αλλά και το επίπεδο ζωής ανδρών και γυναικών, δηλαδή μιας μονίμως υπερτιμημένης, μικρόνοης και αυτοκαταστροφικής ανθρωπότητας που καταστρέφει κι από πάνω και τις υπόλοιπες μορφές ζωής στον πλανήτη.

Με αφορμή λοιπόν αυτά τα 2 τελευταία περιστατικά (της Franklin και της Bouman) ας ανατρέξουμε, σταχυολογικά δυστυχώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, κι αυτές των 2 τελευταίων δεκαετιών, εστιασμένες μάλιστα σε συγκεκριμένους μονάχα επιστημονικούς κλάδους.

Εμπνευσμένες από τις «αποσιωπημένες φιγούρες» (βλ το ομώνυμο ντοκιμαντέρ) στις παλιές γενετικές έρευνες, μια ομάδα γυναικών ερευνητριών σε πανεπιστήμια της Καλιφόρνια (San Fransisco και Brown) ανέδειξε πως μονάχα την δεκαετία του 70, την εξαιρετικά σημαντική αυτή δεκαετία για το συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο, οι γυναίκες είχαν το 59% των ευχαριστιών των γενετικών προγραμματιστών και όμως μονάχα το 7% των επίσημων, αλά βραβευμένων ή έστω αναγνωρισμένων, συγγραφέων… Όσον δε αφορά την «αναγνώριση», στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η αναγνώριση έχει έμφυλα χαρακτηριστικά και όσον αφορά την παράμετρο του χρόνου, με ένα από τα πολλά παραδείγματα αυτό της Δανής μαθηματικού Lehmann που ανακαλύπτοντας στα μέσα της δεκαετίας του 30 την παράμετρο «P» των ανώτερων μαθηματικών, έφερε μια επανάσταση στην επιστημονική κατανόηση του πλανήτη μας επηρεάζοντας πλήθος γειτνιαζόντων επιστημών, αποδεικνύοντας πως η γη έχει έναν σταθερό έσω πυρήνα κι ένα υγρό έξω πυρήνα, και όμως βραβεύτηκε με το σημαντικότερο ίσως βραβείο για γεωφυσικούς, το μετάλλιο William Bowie, 40 σχεδόν χρόνια μετά κι αφού αποτελέσματα του P είχαν βοηθήσει ή και εξασφαλίσει σε άνδρες συναδέλφους της αναγνώριση και καριέρα.

Αυτό από μόνο του αναπαράγει την πιο ισχυρή μορφή του εσωτερικευμένου σεξισμού στον χώρο (και) της επιστήμης: πως η έρευνα και η γνώση που προέρχεται από άνδρες θεωρείται μέσα μας «πιο αξιόπιστη» και «ουδέτερη», σε αντίθεση με την σκέψη και την έρευνα των γυναικών. Εν ολίγοις η μερικότητα (η υποκειμενική ματιά) των ισχυρών προβάλλεται ως καθολικότητα (ως παγκόσμιο θέσφατο), ακόμη κι όταν αφορά κατ’ εξοχήν την εμπειρία των «άλλων». Σε σχέση με αυτό η σπουδαία Adrianne Rich έχει πολύ σωστά επισημάνει πως όλη η γυναικεία εμπειρία, με κορυφή την ίδια την μητρότητα και την χειραγώγησή της, έχει προσληφθεί μέσα από την ανδρική υποκειμενικότητα. Κι ενώ η πρωτογενής πηγή σε κάθε επιστημονικό πεδίο θεωρείται το πιο αναντικατάστατο υλικό, αυτό που θεωρείται το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της επιστημονικότητας τής της ίδιας, η μητρότητα τους αιώνες της πατριαρχίας δομήθηκε μέσα από το βλέμμα και τις ιδέες ανδρών ιερέων, γιατρών, ψυχιάτρων, κοινωνικών λειτουργών κλπ, κι αυτό θεωρήθηκε «αντικειμενική επιστήμη».

Στην τέχνη είναι γνωστά τα ερωτηματικά για ορισμένους ποιητές, λογοτέχνες και γλύπτες, σχετικά με τον πραγματικό δημιουργό των έργων τους (βλ την ιστορία του Ροντέν), αλλά και τα κριτήρια που η έχουσα την ανδρική υποκειμενικότητα και κοσμοαντίληψη κριτική (η θεωρούμενη «αντικειμενική») έχει καθιερώσει ανάγοντας σε αριστουργήματα ταινίες έμπλεες σεξισμού και βίας σαν του Πέκινπα και του Ταραντίνο. Και βέβαια αξίζει να επισημάνουμε πως όταν χρησιμοποιούμε την φράση «ανδρική υποκειμενικότητα» αναφερόμαστε στην κυρίαρχη εκδοχή του ανδρισμού, που κυνηγά ή χλευάζει και το σύνολο της ανθρώπινης ανδρικής εμπειρίας πέρα από την επικράτεια της, ανθρώπινη ανδρική εμπειρία που προφανώς και θα πρέπει να γίνεται σεβαστή, σε αντίθεση με το ανθρωπολογικό πρότυπο της κυριαρχίας που η πατριαρχία έχει καθιερώσει βαθιά σε μυαλά ανδρών και γυναικών.

Ενδεικτικά του κυνικού δυισμού που αυτό το ανθρωπολογικό πρότυπο έχει εσωτερικεύσει κυρίως στις μα και στους υπηκόους της επικράτειας της αποτελούν δυο δήθεν θέσφατα, τόσο βαθιά εσωτερικευμένα μέσα μας, που σπάνια τα αμφισβητούμε: Το πρώτο έχει να κάνει με την σχιζοφρενή διχοτόμηση του γυναικείου κορμιού που ενώ στις θρησκευτικές, κοινωνικές και πολιτικές (με κορωνίδα αλλά όχι μοναδικό παράδειγμα τις φασιστικές και «τα 3 Κ») μυθολογίες τόσων αιώνων θεωρείται ακάθαρτο, θεωρείται ταυτόχρονα και ιεροποιημένο στον βαθμό που παράγει τους απογόνους του σπέρματος Και δεν μπορεί την αναπαραγωγική δύναμη αυτού του κορμιού (όμοια με την εργατική δύναμη στο σύνολο της εργατικής τάξης) η ίδια η κάτοχος της να την διαχειριστεί. Η αναπαραγωγή, η στείρωση, η έκτρωση, το αμαρτωλό και το ιερό, ο πόνος και η ασφυξία του μοναδικού ρόλου, δεν μπορούσε να τα διαχειριστεί ούτε να τα εκφράσει η ίδια. Με άλλα λόγια η γυναίκα κερδίζει λόγο ύπαρξης χάρη στην ύπαρξη ενός σώματος την ανυπαρξία του οποίου πρέπει πρώτα να αποδεχθεί. Το ίδιο ακριβώς όπως και τα αισθήματά της. Σχιζοφρένεια που τέμνει βαθιά τις ευρύτερες κοινωνικές μα και οικογενειακές σχέσεις οδηγώντας συχνά σε ιδιωτικές και πότε πότε δημόσιες τραγωδίες, που στιγματίζουν όλες τις εποχές όλα τα φύλα, όλες τις φυλές,και που όμως ακόμη αναλύονται υπό το φως των κυρίαρχων ιδεολογικών κοσμοαντιλήψεων.

Το δεύτερο έχει να κάνει με την αναπαραγωγή αυτού του ανθρωπολογικού προτύπου των κυρίαρχων, με τις αντίστοιχες προσαρμογές βεβαίως, μέσα και στον κόσμο των γυναικών, αφού πχ όχι μόνο η επιστήμη μα και η κυρίαρχη εκδοχή του ίδιου του φεμινισμού έχει προσαρμοστεί στα μέτρα της λευκής μεσοαστικής τάξης και των εμπειριών της. Όταν οι Huerta - Sánchez και η Rohlfs (οι υπεύθυνες της έρευνες των πανεπιστημίων της Καλιφόρνια) είδαν ένα ντοκιμαντέρ για τις τρεις μαύρες ερευνήτριες που βοήθησαν την NASA να κερδίσει την κούρσα για την κατάκτηση του διαστήματος το 60 αναρωτήθηκαν πόσες ακόμη παρόμοιες φιγούρες είχαν παραμείνει στην σιωπή τόσο των επιστημών όσο και των κινημάτων;

Το πώς όμως το γυναικείο κορμί χρησιμοποιήθηκε από τον έμφυλοθρησκευτικό καπιταλισμό για να θεμελιωθεί όχι μονάχα ο κρυμμένος μα κι ο ακραιφνής φασισμός όταν το χρειάστηκε η οικονομία, αρχίζοντας από τις μαύρες δούλες και φτάνοντας μέχρι τις λευκές «μάνες και κυρές», κι ακόμη το πως η νέα πια μορφή(ές) ανεξέλεγκτης οικονομίας κάνει σήμερα απείρως δυσκολότερη την γονεϊκότητα και για τα δυο φύλα, θα αποπειραθούμε να το ξεκλειδώσουμε, σταχυολογικά πάντα, στο άμεσο μέλλον.

Η παρέμβαση όμως αυτή δεν έχει σκοπό να ακυρώσει την μέγιστη συμβολή ανδρών επιστημόνων που έχοντας άλλωστε την ελευθερία στην πρόσβαση της γνώσης και στην δημόσια έκφραση της είχαν αυτοί τις δυνατότητες και διαμόρφωσαν την ανθρωπότητα όπως είναι σήμερα. Σε πολλούς από αυτούς χρωστάμε όλοι κι όλες μας ευγνωμοσύνη. Έχει σκοπό όμως να θυμίσει ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές, κι όταν δεν αρπάζουν το έργο των αδύναμων άλλων, καταργούν τις δυνατότητές αυτών των αδύναμων στο να παράξουν κάτι καλό, κάτι ενδεχομένως ακόμη και «σωτήριο» για το σύνολο των ανθρώπων. Δεν έχει σημασία να θρηνούμε πόσα επιστημονικά επιτεύγματα (ακριβώς ενδεχομένως εξίσου «σωτήρια») χάθηκαν για όλους κι όλες μας από μια βαθιά ανασφαλή κι ανταγωνιστική ανθρωπότητα. Ούτε πόσα έργα τέχνης καταστράφηκαν σε σκοτεινά δωμάτια ενώ θα μπορούσαν να δώσουν φωνή στην εμπειρία, κι άρα να σώσουν ίσως έναν άνθρωπο, αιώνες μετά. Σημασία έχει όπου μπορούμε να διορθώνουμε τις τόσες αδικίες του χθες, σαν μια παρότρυνση, σαν μια υπόμνηση των δυνατοτήτων για κάτι αληθινά καλύτερο για όλους κι όλες (κι επιτέλους και όλα) που μπορούν να ανοιχτούν με άξιο κόπο στο μέλλον.

Πηγή: tvxs.gr
http://sioualtec.blogspot.com/2019/04/blog-post_70.html