Η ξυπόλυτη παρέλαση των στερεοτύπων

  

Του Απόστολου Αποστόλου

Όταν ο κόσμος βουλιάζει στη λίθινη ακινησία με τις ανισότητες να μεγαλώνουν με τις νέες σχηματοποιημένες ανθρωπολογικές μεταβολές να εγκαθίστανται και να δικτατορεύουν σκέψεις, συμπεριφορές, στάσεις ζωής, τότε έχουμε καλωσορίσει την εποχή της δογματικής σκλήρυνσης.

Τα τεκμήρια αυτής της εποχής εκφράζουν έναν ιδιότυπο δογματισμό και λέω ιδιότυπο γιατί έρχονται παρά το φασιστικό τους περιεχόμενο με τη μορφή του προοδευτισμού. Ο Νίτσε μας είχε προειδοποιήσει «οι αυταρχικές νέες ιδέες θα έρθουν αθόρυβα, με περπατησιά περιστεριών».

Χορταίνομε κάθε μέρα από λογική ανακολουθία, από επίπεδη ρητορεία, από τετριμμένη αποδεικτική, από συνθήκες αφάνταστης σκληρότητας προπαγανδισμού, περιορισμού ελευθερίας και νεοκομφορμισμού μιας καινούργιας συναίνεσης.

Και την ίδια στιγμή οι πολιτικοί μας γίνονται ένας «ατέρμων πλους» αφασικής γλωσσικής παραίσθησης. Θυμηθείτε τι μας είπε ο κ. Μητσοτάκης, «ο Covid απέδειξε πόσο ευάλωτες είναι οι κοινωνίες μας σε έναν ιό, ο οποίος δεν είναι καν ορατός δια γυμνού οφθαλμού».

Σ’ άλλες περιπτώσεις οι πολιτικοί μας, υπαγορεύουν γραμμές και κανόνες χωρίς να σέβονται την ανεξαρτησία των θεσμών. Ας θυμηθούμε και πάλι πως προέτρεψε ο κ. Μητσοτάκης το Μητροπολίτη Ιωαννίνων λέγοντάς του ότι στο κήρυγμα του, ο Μητροπολίτης να αναφέρει ότι δεν θα δεχθεί στην εκκλησία ανεμβολίαστους.

Βλέπετε έχει ξεχάσει ο κύριος πρωθυπουργός τη διαφορά μεταξύ δημοκρατικού δια-λόγου και αυταρχικού μονο-λόγου.

Επιπλέον έχει γίνει προωθητής των επιχειρημάτων ad hominem,(απόρριψη του επιχειρήματος του συνομιλητή μας ως εσφαλμένου δίχως ουσιαστική κατάδειξη των ελαττωμάτων του επιχειρήματος του) ή του επιχειρήματος tu quoque (είναι ο τύπος του επιχειρήματος, που διατείνεται ή υπονοεί ότι κάποια θέση είναι εσφαλμένη ή απορριπτέα, μόνον επειδή ο υποστηρικτής της δεν ενεργεί με συνέπεια σύμφωνα με τις αρχές αυτής της θέσης) ή με Whataboutism (όταν αντικρούεις μια θέση ή ένα επιχείρημα με το να κατηγορείς τον αντίπαλό σου για υποκρισία).

Τι σημαίνει αυτό; Ας σκεφτεί κανείς τι έλεγε για όσους είναι σκεπτικιστές με τα εμβόλια και όχι αντιεμβολιαστές, και μάλιστα σκεπτικιστές αμφιβολίας ή αδιαφορίας.

Τους χαρακτήριζε «ψεκασμένους» και ανέλαβε να δυσφημίσει στάσεις σκέψεις, σημεία αναφοράς, πεποιθήσεις, για να συντηρήσει το πλύσιμο εμπιστοσύνης (trustwashing) του πολιτικού συστήματος.

Με άλλα λόγια αισθάνεται ο κ. Μητσοτάκης σαν τον ήρωα του Φλωμπέρ Μπουβάρ που λέει: «Μα θα πέσουμε στο τρομακτικό βάραθρο του σκεπτικισμού;»

H λέξη «ψεκασμένος» μαζί με τη λέξη συνωμοσιολογία / συνωμοσιολόγος κάνουν θραύση στα στρατόπεδα των νόρμις, των πολικά λοβοτομημένων και των κοπαδιστών σκλαβωτήδων.

Σήμερα μια ξυπόλυτη παρέλαση από στερεότυπα τέτοιου τύπου απολυτοποιούν κατηγορίες πολιτών και επιβάλουν κοινωνικούς διαχωρισμούς. Έχουν καταστεί «αξίες κάθ’αυτές» κηρύσσοντας έτσι την ανάγκη για μια νέα πολιτική και πολιτιστική αναμόρφωση. Και αυτό γιατί χωρίζοντας τους πολίτες διαφυλάσσεις τα συμφέροντα των κυρίαρχων στρωμάτων, με την αναπαραγωγή της δεσπόζουσας μορφής κοινωνικών σχέσεων.

Οι «πιέρ νουάρ» δεν έφυγαν ποτέ από την ιστορία, οι «πρόλες» επίσης είναι εδώ, με μια άλλη όμως νομιναλιστική θεώρηση. Με άλλα λόγια οι παλιές ρατσιστικές ταυτότητες παρελαύνουν και σήμερα με την τεχνητή τους επιτηδειότητα και σαφώς με τη λογική της κυριαρχίας.

Ο κ. Μητσοτάκης με τη συνεπικουρία των ΜΜΕ, και των κοινωνικών δικτύων, έχει φτιάξει την «Αστυνομία Σκέψης» (θυμηθείτε τον Όργουελ) η οποία επιδρά τροποιητικά και καθοδηγητικά στη βούληση των πολιτών και καταγράφει όσους είναι ύποπτοι για ανεξάρτητη σκέψη.

Οι λεκτικές κοινωνικές κατηγοριοποιήσεις σε πολίτες κατώτερης πολιτιστικής και πνευματικής στάθμης για παράδειγμα οι αποκαλούμενοι «συνωμοσιολόγοι» και «ψεκασμένοι» κατ’ ουσία συνιστούν την καθορισμένη θεωρησιακή αντίληψη και το πλαίσιο κοινωνικής διαμόρφωσης και πολιτικής πρακτικής του σήμερα. Ο Ιταλός μαρξιστής καθηγητής φιλοσοφίας Ντιέγκο Φουζάρο έγραψε πρόσφατα ότι σε λίγο η αλήθεια θα αποτελεί συνομωσιολογία.

Όμως οι χθεσινές θεωρίες συνωμοσίας συχνά γίνονται σήμερα αδιαμφισβήτητα γεγονότα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι ισχυρισμοί του δημοσιογράφου Gary Webb ότι αξιωματούχοι της CIA συνωμότησαν με εμπόρους ναρκωτικών που έφεραν κρακ κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες, απορρίφθηκαν από πολλούς ως πρωταρχικό παράδειγμα θεωρίας συνωμοσίας. Αλλά οι ισχυρισμοί ήταν αληθινοί.

Η νέα γλώσσα (newspeak) περιφρόνησης των απόψεων του αντιπάλου λειτουργεί ως εμπόρευμα για εκείνους που κουράζονται από τις έννοιες και τις μεγάλες αφηγήσεις και προσλαμβάνουν με μεγάλη ευκολία λέξεις του θεσμικού ρατσισμού οι οποίες όμως αποσκοπούν στο να διαφυλάξουν την ενότητα της κυρίαρχης σημασίας. Ας μη ξεχνάμε ότι με μια λέξη (όπως η λέξη Rassenschande) ο χιτλερικός ναζισμός εξασφάλισε την ενεργητική συμμετοχή της λαϊκής πλειοψηφίας.

Οι θεωρητικοί αυτής της οικοδόμησης δεν έχουν όμως καταλάβει εκείνο που έλεγε ο Ρότρυ, «τίποτα δεν μπορεί να υπηρετήσει την κρητική ενός τέλειου λεξιλογίου εκτός από ένα άλλο τέτοιο λεξιλόγιο».

Έτσι απέναντι στις ρατσιστικές εκφράσεις «συνωμοσιολόγος», και «ψεκασμένος» στέκεται το λεξιλόγιο των αντιπάλων τους με λέξεις όπως πολιτικά λοβοτομημένοι, νόρμις, κοπαδιστές σκλαβωτήδες, λαθρόβιοι υποταγμένοι, μικροδόκιμοι της νιτερεσίας.

Και το ερώτημα που τίθεται, πλέον είναι, αρκεί όμως μόνο αυτή η επίθεση με λεκτικούς ρατσισμούς χαρακτηρισμούς των κοινωνικών ομάδων οι οποίες αντιστέκονται σε πολιτικές του παγκοσμιοποιημένου διευθυντηρίου; ή επιζητούν και κάτι περισσότερο οι εξουσιαστές σήμερα;

Σαφώς και ζητούν και κάτι περισσότερο.

Ο κ. Μητσοτάκης όταν χρησιμοποίησε τη λέξη «ψεκασμένοι» δεν το έκανε τυχαία βρήκε μια κοινωνική κατηγορία πολιτών οι οποίοι στο εξής θα υπέχουν θέση εξιλαστήριων θυμάτων. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χαρακτηρισμό των «συνωμοσιολόγων».

Ο εξιλαστήριος θυσιασμός είναι απαραίτητος (Ρενέ Ζιράρ) γιατί αλλιώς δεν θα εφαρμοστεί ούτε ο υγειονομικός σωφρονισμός, ούτε η αναθεώρηση των συμφωνιών των εθνικών μας συνόρων. Όμως ένα μέρος μόνο των αρνητών πρέπει να εξιλεωθεί όχι όλο.

Και λέμε ένα μέρος πρέπει να εξιλεωθεί χωρίς να εξαφανιστεί πλήρως η μιασματική εξάπλωση αυτών των κοινωνικών ομάδων για να μπορέσει η πολιτική να έχει επιτυχία. Δηλαδή να περιοριστούν αυτές οι κοινωνικές ομάδες χωρίς να εξαφανιστούν γιατί έτσι οργανώνονται οι θεσμοί προστασίας. Πάντα θα πρέπει να υπάρχει ένας εχθρός που να διαφεύγει την εξόντωσή του και να γλιστρά από τα αντιφατικά κατηγορούμενα που του προσκομίζουν γιατί στα όρια αυτής την αναγωγής γεννιούνται οι θεσμοί προστασίας (Ρενέ Ζιράρ).

Έτσι δε συμφέρει το πολιτικό σύστημα να εξαφανιστούν πλήρως οι εν δυνάμει ανατρεπτικές δυνάμεις (σκεπτικιστές των εμβολίων, υπερασπιστές πατριωτικών θέσεων, ανυπότακτοι, κλπ) γιατί το πολιτικό σύστημα εξαντλείται στη δεσπόζουσα ενύπαρξη. Μήπως όμως πρέπει να πούμε εκείνο που λέει ο Πεκυσέ ήρωας του Φλωμπέρ: «Είναι καιρός να πάψουμε να σαπίζουμε».

Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής φιλοσοφίας.

πηγή