Gaslighting - Η αγαπημένη τακτική χειραγώγησης των νάρκισσων

Το gaslighting παρατηρείται όταν βιώνει κάποιος χειραγώγηση: να του αρνούνται όσα θυμάται από μια συνομιλία ή ένα περιστατικό, να μην πιστοποιούν την εγκυρότητα των συναισθημάτων του, να τον αγνοούν όταν εκφράζει παράπονα και να τον αντιμετωπίζουν με ασέβεια.
Η λέξη gaslighting προέκυψε από την ταινία του 1944 με τίτλο Gaslight. Η υπόθεση συνοψίζεται στις προσπάθειες ενός άνδρα να αποσπάσει από τη γυναίκα του σημαντικά περιουσιακά της στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα την κάνει να αμφισβητήσει τη λογική της, αρνούμενος γεγονότα, πράξεις και λόγια που της είπε.

Η λέξη αυτή φαίνεται να πρωτοεμφανίστηκε από έναν ανθρωπολόγο το 1960 σε ένα βιβλίο με τίτλο Culture and Personality. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε από πολλούς ειδικούς ψυχικής υγείας, οι οποίοι μίλησαν για τη χειριστική αυτή τακτική, συνήθως ανθρώπων με ναρκισσιστική δομή προσωπικότητας, που αποπειρώνται να κάνουν έναν άλλο άνθρωπο να αμφισβητήσει την πραγματικότητά του. Δεν υπάρχουν πειράματα για να υποστηρίξουν αυτή τη θεωρία, καθώς δε θα μπορούσαν να υποστηριχτούν διατηρώντας την ηθική διάσταση της συνθήκης. Ωστόσο, έχουν γραφεί σχετικά βιβλία, άρθρα και μελέτες. Χαρακτηρίστηκε, μάλιστα, ως μία από τις πιο χρήσιμες λέξεις για το 2016 από την American Dialect Society.

Το gaslighting δεν παρατηρείται μόνο ανάμεσα σε δυο συντρόφους αλλά δυνητικά μπορεί να υπάρξει σε κάθε είδους σχέση, για παράδειγμα όταν ένας γονιός αρνείται ότι παραμέλησε το παιδί του και του λέει ότι όσα θυμάται είναι αποκυήματα της φαντασίας του.

Κάποιες ενδείξεις ότι βιώνει κανείς αυτού του είδους τη χειραγώγηση, είναι να του αρνούνται όσα θυμάται από μια συνομιλία ή ένα περιστατικό, να μην πιστοποιούν την εγκυρότητα των συναισθημάτων του, να τον αγνοούν όταν εκφράζει παράπονα, να τον αντιμετωπίζουν με ασέβεια. Του λένε ότι είναι υπερβολικός, ότι πολύς κόσμος συμμερίζεται αυτήν την άποψη και ότι του αξίζει όσα ακούει, επειδή ο ίδιος τα προκαλεί. Ουσιαστικά του αρνούνται όλη του την πραγματικότητα, μέχρι να υποκύψει και να υιοθετήσει αυτήν που του προβάλλουν.

Επιρρεπείς στο gaslighting, είναι άνθρωποι που έχουν κακοποιηθεί ή/και παραμεληθεί στο παρελθόν, επειδή αυτοί οι άνθρωποι έτσι κι αλλιώς δεν είναι σχεδόν ποτέ σίγουροι για το αν πρέπει να θυμώσουν, επειδή κάποτε, τους είπαν ότι αξίζουν την κακοποίηση.

Ως αποτέλεσμα αυτής της συστηματικής ψυχικής κακοποίησης, οι άνθρωποι μπορεί να υποστούν νευρικό κλονισμό, να χάσουν την αυτοπεποίθησή τους, να βιώσουν κατάθλιψη, να χάσουν την αίσθηση της πραγματικότητας και να επιζητούν διαρκώς επιβεβαίωση από τους άλλους.

Κάποιες φράσεις που συνηθίζουν να λένε όσοι εφαρμόζουν αυτήν την τακτική, είναι: “δεν είναι τόσο σημαντικό αυτό για το οποίο αντιδράς”, “μην γίνεσαι υπερβολικός/υπερευαίσθητος”, “όλα στο μυαλό σου είναι”.

Μια πρώτη εξήγηση είναι ότι, στο gaslighting καταφεύγουν άτομα που προσπαθούν να αποφύγουν την ευθύνη των πράξεών τους. Προβάλλουν τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα και τις αρνητικές τους συμπεριφορές στους άλλους ώστε να μη χρειαστεί να έρθουν σε επαφή με αυτά και να τα διαχειριστούν. Κρατάνε έτσι τον έλεγχο και τη δύναμη στη σχέση. Συχνά, αυτή η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα παραμέλησης ή κακοποίησης και τραύματος που προκλήθηκε από τους γονείς ή άλλα άτομα εξουσίας κατά την παιδική ηλικία. Όταν το παιδί μεγαλώνει πιστεύοντας ότι η ευαισθησία δεν είναι αποδεκτή, η ικανότητά του να συντονίζεται με τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων μπορεί να υπονομευθεί.

Είναι σημαντικό ακόμα να σημειωθεί, ότι για να μιλήσουμε για gaslighting θα πρέπει να έχουμε ένα σταθερό, συστηματικό μοτίβο συμπεριφοράς. Όλοι μπορεί να έχουμε χρησιμοποιήσει εκφράσεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω σε μια έντονη διαφωνία, αυτό δε σημαίνει ωστόσο ότι χειραγωγούμε τους ανθρώπους στη ζωή μας.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος που υποπτεύεται ότι είναι θύμα συναισθηματικής χειραγώγησης; Να διπλο-τσεκάρει την πραγματικότητα. Να μη δέχεται χωρίς επεξεργασία όσα του λέει ο άνθρωπος που φαίνεται ότι τον χειραγωγεί, αλλά να ζητά και τη γνώμη κάποιου άλλου, ίσως ενός φίλου, δασκάλου ή θεραπευτή. Να επιμένει στη δική του πραγματικότητα, κρατώντας κατά νου ότι υπάρχουν πολλές οπτικές στη ζωή και η δική του έχει την ίδια αξία με των άλλων.

Τέλος, να θυμάται ότι κανείς δε μπορεί να τον κατηγορεί για τα συναισθήματά του. Εμείς οι ίδιοι είμαστε που χρειάζεται να επικυρώνουμε τα συναισθήματά μας πρώτοι. Έχουμε κάθε δικαίωμα να νιώθουμε όπως νιώθουμε. Ακόμα κι αν κάποιος επιμένει ότι, δεν είναι το θέμα αυτή η μικρή φωνή μέσα μας που διαμαρτύρεται για όσα λέγονται και γίνονται, είναι σημαντικό να θυμόμαστε, πάντα να είναι αυτή η φωνή το θέμα μας.

Κωνσταντίνα Γεραντώνη Κοινωνική Λειτουργός και Ειδικευόμενη Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια

Πηγή: psychologynow.gr

via