Ο Μεγάλος Αδελφός σε βαθμολογεί

Με ένα ανατριχιαστικό πρόγραμμα παρακολούθησης, το Πεκίνο ξεκίνησε ήδη να αξιολογεί τη συμπεριφορά και τις συνήθειες του 1,3 δισ. πολιτών της χώρας αποφασίζοντας τι είδους ζωή θα μπορεί έκαστος να ζει! Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι καθημερινές σας δραστηριότητες παρακολουθούνται διαρκώς και αξιολογούνται: Τι αγοράζετε από τα καταστήματα και διαδικτυακά;

Πού είστε ανά πάσα στιγμή; Ποιοι είναι οι φίλοι σας και πώς αλληλεπιδράτε μαζί τους; Πόσες ώρες περνάτε σερφάροντας στα social media ή παίζοντας βιντεοπαιχνίδια; Τι λογαριασμούς πληρώνετε; Είστε εντάξει με τα φορολογικά σας; "Η όχι; Τώρα δεν χρειάζεται να τα φανταστείτε, διότι συμβαίνουν ήδη, χάρη στα προγράμματα συλλογής δεδομένων από τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η Google, το Facebook και το Instagram.

Ομως τώρα φανταστείτε ένα σύστημα όπου όλες αυτές οι συμπεριφορές βαθμολογούνται είτε ως θετικές είτε ως αρνητικές και καταλήγουν σε ένα τελικό νούμερο, σύμφωνα με κανόνες που θέτει η κυβέρνηση. Αυτό δημιουργεί την Βαθμολογία του Πολίτη και θα αποκαλύπτει στις Αρχές εάν είστε αξιόπιστοι ή όχι. Μετά θα τη συγκρίνουν με τη βαθμολογία των υπολοίπων και έτσι θα αποφασίζεται εάν μπορείτε να πάρετε στεγαστικό δάνειο ή μια θέση εργασίας, πού θα πάνε τα παιδιά σας σχολείο και τι είδους ζωή θα μπορείτε να ζείτε.

Ολα αυτά σας ακούγονται ως μια φουτουριστική δυστοπική εκδοχή του Big Brother, εκτός ελέγχου; Όχι, είναι κάτι που ήδη συμβαίνει στην Κίνα, όπου η κυβέρνηση αναπτύσσει το Κοινωνικό Σύστημα Αξιολόγησης προκειμένου να βαθμολογήσει τη συμπεριφορά και τις συνήθειες του 1,3 δισεκατομμυρίων πολιτών της. Το Πεκίνο υποστηρίζει ότι το σύστημα αυτό θα μετρήσει και θα βελτιώσει την «εμπιστοσύνη» σε εθνικό επίπεδο, δημιουργώντας μια κουλτούρα «ειλικρίνειας». Πολλοί διαφωνούν. «Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο τόσο σε εύρος όσο και σε βάθος σχέδιο, καθώς θα ελέγχει κάθε στοιχείο της συμπεριφοράς – από το τι βιβλία διαβάζουν οι πολίτες έως το τι καταναλώνουν. Εχει μια οργουελιανή πολιτική διάσταση», σχολιάζει ο Γιόχαν Λάγκερκβιστ, ειδικός στην Κίνα στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Σουηδίας.

Η κινεζική κυβέρνηση λοιπόν έχοντας δώσει άδεια δημιουργίας προγραμμάτων και αλγορίθμων παρακολούθησης σε οκτώ μεγάλες εταιρείες (κινεζικές, φυσικά), θα βαθμολογεί, σύμφωνα με το περιοδικό «Wired», τους πολίτες σε έξι μεγάλες κατηγορίες: τους λογαριασμούς, την ικανότητα εκπλήρωσης συμβολαίων, προσωπικά στοιχεία όπως κινητό τηλέφωνο και διεύθυνση, τη συμπεριφορά, τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις προτιμήσεις σε διάφορους τομείς. Με στόχο όταν ολοκληρωθεί το 2020 το πιλοτικό πρόγραμμα που ήδη έχει ξεκινήσει με την συμμετοχή 22 εκατομμυρίων ατόμων σε 12 μεγάλες πόλεις, να γίνει υποχρεωτικό για όλους τους πολίτες της χώρας.

Για την ώρα, η συμμετοχή στο Κοινωνικό Σύστημα Αξιολόγησης είναι εθελοντική. Τα «πειραματόζωα» κάνουν χρήση των πολλών και διαφορετικών προνομίων που τους παρέχονται αν διατηρούν υψηλό σκορ: παίρνουν πιο εύκολα δάνεια, εκπτώσεις, βίζες για το εξωτερικό, εισιτήρια για συναυλίες, εκπτώσεις για ενοικίαση αυτοκινήτων. Και αυτό τους κάνει – προς το παρόν – τη ζωή πιο εύκολη, μια και ελάχιστοι στην Κίνα φαίνεται να κατανοούν αυτή τη στιγμή τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται τα δεδομένα που συλλέγονται.

Εκείνοι που θα τα πάνε καλά θα έχουν τα λεγόμενα οφέλη «του πράσινου καναλιού», ενώ όσοι δεν συμπληρώσουν ικανοποιητική βαθμολογία θα μπαίνουν σε μαύρες λίστες και σύμφωνα με το σχέδιο της κυβέρνησης, «δεν θα μπορούν να κάνουν ούτε βήμα»: δεν θα μπορούν να παίρνουν δάνεια, δεν θα έχουν πρόσβαση σε γρήγορο Ιντερνετ, δεν θα γίνονται δεκτοί στον δημόσιο τομέα και κάποιοι δεν θα μπορούν να βγουν από τη χώρα.

Ενδιαφέρον έχει και η επιλογή των εταιρειών – κολοσσών που συμμετέχουν στη δημιουργία των προγραμμάτων παρακολούθησης. Οπως η China Rapid Finance, δημιουργός της εφαρμογής μηνυμάτων WeChat με περισσότερους από 850 εκατομμύρια χρήστες. Οπως η Sesame Credit, θυγατρική της AFSG του ομίλου Alibaba που κατέχει το AliPay, με το οποίο οι Κινέζοι αγοράζουν διαδικτυακά προϊόντα, πληρώνουν εστιατόρια, ταξί, σχολεία, σινεμά και στέλνουν χρήματα ο ένας στον άλλον. Κανένα δεδομένο δεν μένει ανεκμετάλλευτο. Και όλα μαζί δίνουν μια πολύ λεπτομερή περιγραφή της ζωής κάθε πολίτη.

Για παράδειγμα, λέει στέλεχος της Alibaba, οι άνθρωποι κρίνονται από τα προϊόντα που αγοράζουν. «Κάποιος που παίζει βιντεογκέιμς 10 ώρες την ημέρα θεωρείται τεμπέλης. Κάποιος που αγοράζει συχνά πάνες, θεωρούμε ότι είναι γονιός και άρα έχει μεγαλύτερη αίσθηση ευθύνης». Αρα το σύστημα δεν διερευνά απλώς συμπεριφορές – τις διαμορφώνει, καθώς «ωθεί» τους πολίτες σε αγορές και συμπεριφορές που αρέσουν στην κυβέρνηση. Οπως και τα μηνύματα. Η «θετικότητα» προσμετράται – είναι καλό να έχεις ποστάρει μηνύματα θετικά για την κυβέρνηση ή για την πορεία της οικονομίας. Μαζεύεις «πόντους». Ενώ αντίθετα τους χάνεις εάν κάνεις παρέα με κάποιον που έχει χαμηλή βαθμολογία…

Μοιάζει με εφιαλτικό βιντεοπαιχνίδι. Σε αυτό το μαζικότερο πείραμα ελέγχου ατόμων στην ιστορία, οι πολίτες νομίζουν πως ελέγχουν το παιχνίδι. Στην πραγματικότητα όμως είναι τα πιόνια. Η μεγαλύτερη απόπειρα «σωφρονισμού» που έχει γίνει ποτέ, διεξάγεται μέσω όλων αυτών στα οποία εκπαιδευόμαστε στην καθημερινότητά μας.

https://www.tanea.gr/print/2018/12/01/world/o-megalos-adelfos-se-vathmologei