Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας θα χειροτερεύει ανεπίστρεπτα και συνειδητά

Του Κώστα Κάππα

Οι καπιταλιστές βλέπουν, προβλέπουν και σχεδιάζουν το μέλλον πριν κ’ αν εμείς οι υπόλοιποι συνειδητοποιήσουμε ότι τις εξωφρενικές σκέψεις που εκφράζουν δημόσια, τις εννοούν πραγματικά.

Το μακρινό 1990 προσκλήθηκε στο Πανεπιστήμιο Πατρών κάποιος αμερικανοτραφής επιστήμονας, στατιστικολόγος υγείας νομίζω, να μας μιλήσει για τα “Οικονομικά της Υγείας”. Όλη η ομιλία του επικεντρώθηκε στους καρκινοπαθείς. Πρότεινε, προκειμένου να υποβληθεί ένας καρκινοπαθής σε θεραπεία με οικονομική επιβάρυνση του Δημοσίου, να λαμβάνονται υπ’ όψιν η σοβαρότητα της ασθένειάς του και κατ’ επέκταση το προσδόκιμο επιβίωσης, η μελλοντική σωματική αρτιμέλεια και αντοχή καθώς και το απαιτούμενο συνολικό κόστος θεραπείας, άμεσο και μακροπρόθεσμο. 

 

Με απλά λόγια, εάν η ασθένεια είναι ανίατη και προφανώς στην υπόλοιπη σύντομη ζωή του ο ασθενής δεν θα μπορέσει να “αποζημιώσει” το Κράτος για το κόστος της νοσηλείας του, τότε είναι προτιμότερο το Κράτος να εξοικονομήσει αυτά τα χρήματα και να αρνηθεί την θεραπεία. Δεν είχε σημασία για το εκκολαπτόμενο golden boy ότι, ο ασθενής αυτός πληρώνει ήδη για πολλά χρόνια την ασφαλιστική κάλυψή του για την “κακή στιγμή”, ότι οι εργασιακές και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και πολλές εγκληματικές διαφημίσεις πιθανώς να είναι συνένοχες για την ασθένεια του, ή απλά ότι είναι ένα ανθρώπινο ον, σε μια κοινωνία η οποία θέλει να λέγεται πολιτισμένη και αλληλέγγυα. Μαντεύετε πόσο σύντομα εγκατέλειψε την πόλη, αλλά το μήνυμα ήταν ισχυρό και άκρως ανησυχητικό.

Μεταξύ αυτών που πήραν με ενθουσιασμό τέτοιου είδους μηνύματα και προσπάθησαν ύστερα από μερικά χρόνια να τα εφαρμόσουν στους …καπνιστές, ευτυχώς ανεπιτυχώς, ήταν το Βρετανικό Σύστημα Υγείας. Ποιος ξεχνάει την ντιρεκτίβα των βρετανών golden boys, “…επειδή οι καπνιστές είναι υπαίτιοι για τις ασθένειες του πνεύμονα που θα αναπτύξουν, θα μπαίνουν τελευταίοι στις λίστες αναμονής των χειρουργείων της χώρας”. Το Κεφάλαιο παγκοσμίως είναι πανέτοιμο να εφεύρει την κάθε απίθανη και αξιοθρήνητη δικαιολογία για να μην πληρώσει: να ενοχοποιήσει τους ευτραφείς γιατί δεν αντιστέκονται στα γλυκά, τους αγχωμένους γιατί παίρνουν πολλά ζανάξ, τους μοτοσικλετιστές γιατί δεν φορούν κράνος και τους εργάτες γιατί είναι απρόσεκτοι και συνευθύνονται για τα εργατικά ατυχήματα…

Και όμως η κοινωνική ασφάλιση και ιδιαίτερα οι παροχές υγείας ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς. Ακριβώς μετά τον Β’ΠΠ δύο συνθήκες συνήργησαν ιδανικά: α) η τεράστια έλλειψη σε νέους άνδρες και γυναίκες που έχασαν την ζωή τους στις μάχες, στους βομβαρδισμούς και από κακουχίες και ο “γερασμένος” μέσος όρος των υπολοίπων διαθεσίμων εργατικών χεριών, δύο παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν τον Καπιταλισμό να είναι θετικός στην ανάπτυξη ενός Συστήματος Υγείας που θα φρόντιζε να διατηρεί υγιή την εργατική δύναμη για τα εργοστάσια που ξεφύτρωναν παντού κατά χιλιάδες και για τον μεταπολεμικό οικοδομικό οργασμό και β) το ρωμαλέο, ενθουσιώδες και μαζικό λαϊκό και εργατικό κίνημα που απαιτούσε όχι μόνο καλό μισθό και διακοπές αλλά και υψηλής ποιότητος περίθαλψη.

Ο καιρός πέρασε, οι άνθρωποι συνήλθαν από τις πολεμικές φρικαλεότητες, έκαναν παιδιά, αυτά μεγάλωσαν, ζήτησαν δουλειά και άρχισαν να αναδύονται πιο καθαρά τα εγγενή προβλήματα του Καπιταλισμού: Τα μηχανήματα ανέλαβαν με ταχείς ρυθμούς ένα μεγάλο τμήμα της βιομηχανικής παραγωγής (οι καπιταλιστές προφανώς προτίμησαν τις απολύσεις του πλεονάζοντος προσωπικού, παρά την σοσιαλιστική λογική της οριζόντιας μείωσης του χρόνου εργασίας με διατήρηση του ύψους του μισθού!). Αισχρή εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου με μισθούς – ξεροκόμματα, μειώσεις μισθών στις μητροπόλεις, στασιμοπληθωρισμός, απούλητα προϊόντα και τρομακτικό άνοιγμα της ψαλίδας πλούσιοι – φτωχοί.

Κλειδί για την αξιολόγηση μίας τόσο σύνθετης κατάστασης είναι η κατανόηση της φύσης του εργαζόμενου στο Σύστημα. Στον Καπιταλισμό, το σύνολο των παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούν εμπορεύματα. Εμπόρευμα για το Κεφάλαιο αποτελεί και η ίδια η εργατική δύναμη και όλα όσα χρειάζονται για την διατήρηση της ικανότητάς της, για την αναπαραγωγή της και για την αποκατάστασή της από την φθορά, αποτελούν και αυτά εμπορεύματα. Επομένως και ο τομέας της υγείας και ό,τι αυτός περιλαμβάνει (πρόληψη, θεραπεία, αποκατάσταση) είτε ως προϊόντα είτε ως υπηρεσίες, αποτελούν εμπορεύματα.

Η υπερπροσφορά εργασίας σε σχέση με τις ανάγκες του Καπιταλισμού άρχισε να καθιστά τον εργαζόμενο όλο και λιγότερο αναγκαίο, όλο και πιο αναλώσιμο, έως και “βαρίδι” για το Σύστημα. Η κατάσταση έγινε ακόμη πιο πιεστική για το Κεφάλαιο, με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των εργαζομένων και των ασθενειών οι οποίες συνοδεύουν την επέκταση της γήρανσης. Οι άνθρωποι ελάμβαναν περισσότερα χρόνια σύνταξη και το Κράτος πλήρωνε πρόσθετες μακροχρόνιες ασθένειες. Το Κεφάλαιο, κατά την αντίληψή του, έπρεπε να διώξει τους παραπανήσιους και να ξεζουμίσει τους υπόλοιπους αυξάνοντας π.χ. τον χρόνο συνταξιοδότησης.

Η μεγάλη καμπή παγκοσμίως σημειώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 80 (με χαρακτηριστικό εκπρόσωπο την Margaret Thatcher) και έχει ενταθεί στο έπακρον σήμερα:

• Δραστικές περικοπές στην Υγεία, • αύξηση συμμετοχής εργαζομένων στην περίθαλψή τους (γενικότερη μεταφορά του βάρους των δαπανών στα ασφαλιστικά ταμεία), • αύξηση της συμμετοχής στην αγορά φαρμάκων, • επέκταση της λίστας φαρμάκων και εργαστηριακών εξετάσεων που δεν αποζημιώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία, • περιορισμό στην έγκριση απαραίτητων θεραπειών, • περικοπή υγειονομικού και αναλώσιμου υλικού, • περικοπή βοηθημάτων σε χρόνια πάσχοντες, αναπήρους κ.λπ., • γενικευμένη επιβολή νοσηλίων -τροφείων στις στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης για άτομα με βαριές αναπηρίες, • αποβολή από το Σύστημα Περίθαλψης (με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο) μεγάλων στρωμάτων πληθυσμού (άνεργοι, ελαστικές μορφές εργασίας, ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, περιστασιακοί εργαζόμενοι, μαύρη εργασία, οικογένειες των ανωτέρω, μετανάστες χωρίς έγγραφα νομιμοποίησης, κ.α.), • αυστηροποίηση κριτηρίων απορίας, • περιορισμός της προνοιακής ασφάλισης - κάλυψης ΑΜεΑ, κ.α. Επιπλέον των ανωτέρω, ενισχύεται η ιδιωτικοποίηση και η εμπορευματική δράση των δημόσιων μονάδων υγείας με την επέκταση ή και την παράδοση όλων των υποστηρικτικών τους υπηρεσιών στον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα.

Το Κεφάλαιο έχει σαν στόχο, να διαμορφώσει ακόμα πιο «φτηνούς» εργαζόμενους, να συμπιέσει ακόμα περισσότερο την τιμή της εργατικής δύναμης. Αυτό το επιτυγχάνει με την μείωση του λεγόμενου μισθολογικού και μη-μισθολογικού κόστους των εργαζομένων. Σε αυτό το «μη-μισθολογικό κόστος» εντάσσονται οι δαπάνες για την υγεία, την πρόνοια, την ασφάλιση, την παιδεία κλπ.

Καθόλου τυχαίο, η ολομέτωπη αυτή επίθεση του Κεφαλαίου συνοδεύτηκε από δυσφήμιση της δημόσιας περίθαλψης στους ίδιους τους χρηματοδότες και χρήστες της, τους εργαζόμενους. Οι αστικές κυβερνήσεις αλλά και επίσημα η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστηρίζουν ότι πλέον το Δημόσιο Σύστημα Υγείας είναι σπάταλο, αναποτελεσματικό, γραφειοκρατικό και διεφθαρμένο και γι' αυτό θα πρέπει να εισαχθούν κριτήρια διαχείρισης κατά περίπτωση.

Δυστυχώς κατάφεραν να πείσουν μεγάλο τμήμα των χρηστών ότι δεν φταίει η πολιτική τους, αλλά το θέμα είναι “υπερταξικό”, τόσο ως προς τις αιτίες του, όσο και ως προς την λύση του. Λαϊκά στρώματα, ενώ διαισθάνονται ότι υπάρχει τοξικότητα στην επίπτωση των μέτρων εναντίον τους, ταυτόχρονα επηρεάζονται από την αντίληψη «όλοι φταίνε», «τι να κάνει και το κράτος», «δεν υπάρχουν λεφτά». Αυτή η πλάνη πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, καθώς εγκλωβίζει και απονευρώνει μεγάλες μάζες καλοπροαίρετων ανθρώπων πείθοντάς τις ότι είναι συνυπεύθυνες για την κατάρρευση του Συστήματος Περίθαλψης.

Αντίθετα, η προάσπιση της υγείας τους, από τους ίδιους τους εργαζόμενους, με πειθώ, αγώνα, κοινοβουλευτική μάχη είναι αναγκαία και επιβάλλεται, αλλά δεν μπορεί να λύσει επαρκώς και οριστικά ένα τόσο νευραλγικό ζήτημα για τον Καπιταλισμό. Η φιλοσοφία της Υγείας είναι συνυφασμένη με το Κοινωνικο-Οικονομικό Σύστημα στο οποίο λειτουργεί. Η μάχη για την Υγεία πρέπει να έχει απαραίτητα και μια σοσιαλιστική προοπτική. Σε ένα σοσιαλιστικό οικοδόμημα, οι υπηρεσίες υγείας θα είναι δωρεάν σε όλους γιατί η ίδια η κοινωνική εργασία διέθεσε ένα μέρος από το παραγόμενο υπερπροϊόν της για την δημιουργία τους. Βασικό χαρακτηριστικό των υπηρεσιών υγείας στο σοσιαλισμό είναι η καθολική και ισότιμη παροχή τους σε όλους, σύμφωνα με το επίπεδο ανάπτυξής τους και με κριτήριο τις ανάγκες.

Πηγή: artinews.gr / via