Τα όρια της αυτοδιάθεσης

Βασίλι Καντίνσκι, Lyrical, 1911. Μουσείο Boijmans Van Beuningen.

του Κώστα Χατζηαντωνίου

Ήταν αναπάντεχο ίσως για πολλούς, μα για κάποιους είναι απλώς αποκαλυπτικό. Η πανδημία, ένα φαινόμενο που ο σύγχρονος άνθρωπος νόμιζε πως αφορούσε οριστικά το παρελθόν, φώτισε το σαθρό έδαφος μιας δημοφιλούς αυταπάτης. Την ιδέα πως ο ατομικός άνθρωπος και οι επιλογές του είναι πέρα και πάνω από τη φύση και την κοινωνία.

 

Συνειδητοποιούμε πλέον όλοι (;) πως είμαστε υποκείμενοι και στις δύο. Πως δεν δημιουργούμε εμείς τον κόσμο μας αλλά έχουμε κληθεί να ζήσουμε και να δημιουργήσουμε εντός του κόσμου. Πως (οποία έκπληξη!) δεν είμαστε εμείς οι απόλυτοι κύριοι του σώματός μας αλλά υπάρχουν θεμελιώδεις τόποι που συνέχουν την κοινωνία, το έθνος και την ανθρωπότητα και πως αυτοί οι τόποι προηγούνται της αυτοδιάθεσης του σώματος.

Ας προσεγγίσουμε λοιπόν άυλα το άυλο και υλικά το υλικό. Κι ας μη θεωρούμε ως σκόνη και καπνό το πραγματικό γιατί στο τέλος θα φτάναμε να θεωρούμε ως σκόνη και καπνό την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Η αδιαφορία για τα πράγματα του κόσμου εύκολα γίνεται αδιαφορία για τον διπλανό μας. Οι αιματηρές θυσίες προς κατευνασμό μιας θεϊκής ιδιοτροπίας όμως, ο διαχωρισμός πνεύματος και ύλης, είναι κατάλοιπο ειδωλολατρικών πεποιθήσεων, δεν είναι χριστιανικός ασκητισμός. Ποια ασκητική εκλογή, ποια πνευματική στάση μπορεί να υπάρξει όταν αυτή δεν οδηγεί στη βάσανο και τον θάνατο του δικού μας σώματος αλλά στην οδύνη του Άλλου και ενδεχομένως στην καταστροφή της συλλογικής μας κοινότητας; Απέναντι στον «ασκητισμό του φόβου» ας αντιτάξουμε την ασκητική της αγάπης που ορίζει πως ναι, αναλαμβάνω εγώ τον κίνδυνο για να μην κινδυνεύσει ο αγαπημένος μου.

Διότι η άρνηση της πραγματικότητας δεν είναι πνευματική αλλά υλιστική στάση. Πνευματική είναι η αντίσταση στην πραγματικότητα της ασθένειας με την ύλη που το πνεύμα μεταποιεί σε φάρμακο. Η απόδοση σε αυτό το φάρμακο ιδιοτήτων που αλλοιώνουν τη λογική και την ελευθερία, είναι καθαρός υλισμός. Η πνευματικότητα δεν αντιστέκεται στο σωματικό και το υλικό. Μεταμορφώνει αυτό επιτρέποντας στον άνθρωπο να επιτελέσει τον προορισμό του, να πραγματοποιήσει την ιδιαίτερη προσωπικότητά του. Αυτή η πραγματοποίηση εξαρτάται από τη νίκη πάνω στο χάος των ψυχικών και σωματικών στοιχείων που χωρίς κοινή αναφορά (στην κοινωνία, το έθνος, την ανθρωπότητα) θα διέλυαν κάθε μορφή συμβίωσης και θα βύθιζαν τον άνθρωπο ακόμη πιο πολύ στον ατομοκεντρισμό.

Ο ατομοκεντρικός υλισμός θεωρεί το κακό ανίκητο. Αυτή η στάση δεν είναι προϊόν πίστης αλλά απιστίας προς το πνεύμα, προς τη μεταμορφωτική του δύναμη. Το κακό δεν ενυπάρχει στην ύλη αλλά στις υλικές σχέσεις, απορρέει από έναν ορισμένο προσανατολισμό της βούλησης. Από την σκληρότητα της καρδιάς και τη χαοτική επιθυμία που δεν συγκροτούν κανένα κόσμο. Από την άλλη πλευρά ωστόσο είναι αχρείαστες οι προσβολές εναντίον όσων φτάνουν, για ποικίλους λόγους, σε αυτή την εκλογή. Δεν έχει νόημα να μετατρέπουμε σε πάθος τον αγώνα κατά των παθών. Η σχετικότητα της ανθρώπινης λογικής πάντα δημιουργούσε ένα διάστημα δοκιμασίας πριν η αλήθεια μιας ανακάλυψης γίνει άδοξος κοινός τόπος. Ο χρόνος θα λύσει και αυτό το πρόβλημα, έστω και αν τούτη η βραδύτητα (δυστυχώς) θα κοστίσει σε ζωές, πόρους, αγαθά. Ποιος ξέρει; Ίσως αυτή η βραδύτητα μάς κάνει να σκεφτούμε πως δεν τελειώνει ο κόσμος στη γενιά μας. Κι ίσως, μέσα απ’ αυτή τη δεινή περιπέτεια, αντιληφθούμε πως πρέπει να συζητήσουμε ξανά μεγάλα ζητήματα όπως η περίφημη αυτοδιάθεση του σώματος.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Τα Νέα, 15/07/21.

 

https://ardin-rixi.gr/archives/236556