"Φάρμακο υπακοής": Ένα χάπι για τα "δύσκολα" παιδιά

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πως γίνετε να μείνετε απόλυτα συγκεντρωμένοι σε αυτό που διαβάζετε, να απομνημονεύετε πληροφορίες, να ετοιμάσετε μια απαιτητική εργασία σε μόλις λίγες ώρες ή ακόμα και να προετοιμαστείτε για τις επερχόμενες εξετάσεις μελετώντας μόνο μια νύχτα;
Όσα περίεργα κι αν σας ακούγονται όλα αυτά είναι εφικτά με τι βοήθεια ενός και μόνο χαπιού, που λαμβάνουν «παράτυπα» μαθητές και φοιτητές για την ενίσχυση των ακαδημαϊκών τους επιδόσεων, κατά βάση σε πανεπιστήμια των Η.Π.Α. και της Βρετανίας. Ποιο το «κόστος» του όμως και ποιοι οι κίνδυνοι;

Η Claire Leblon έχει ένα γιο 11 ετών ο οποίος είναι υπερκινητικός και αποφάσισε να απευθυνθεί στον παιδοψυχίατρο Gabriel Wahl για τις επιδόσεις και τη συμπεριφορά του στο σχολείο. Ο Wahl θεωρείται θεωρείται από τους κορυφαίους γιατρούς στον τομέα του, ενώ παράλληλα έχει γράψει πολλά βιβλία σχετικά με την ακαδημαϊκή αποτυχία, τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ADD) και την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Η θεραπεία του Wahl είναι το Ritalin της Novartis, ένα ψυχοτρόπο φάρμακο που παρασκευάζεται από μεθυλφαινιδάτη, το οποίο συντέθηκε το 1944 από τον Ιταλό χημικό Leandro Panizzon. Η μεθυλφαινιδάτη είναι ένα παράγωγο αμφεταμίνης που αυξάνει την παραγωγή ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Έχει ονομαστεί «έξυπνο φάρμακο», «φάρμακο υπακοής» ή «παιδική κοκαΐνη» και διαφημίζεται ότι παρέχει ανακούφιση από ένα εύρος συμπτωμάτων σε ενήλικες και παιδιά, όπως η έλλειψη προσοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης και υποτίθεται ότι θα ενισχύσει την εγκεφαλική απόδοση και θα καταστήσει τα παιδιά πιο αποδοτικά στο σχολείο.

«Μόνο πρόληψη, όχι θεραπεία»

Ο Wahl παραδέχεται ότι «το Ritalin δεν θεραπεύει τίποτα: Είναι προληπτικό και ουσιαστικά καταστέλλει τα συμπτώματα της διάσπασης προσοχής. Η ΔΕΠΥ άλλωστε δεν μπορεί να θεραπευτεί, επειδή είναι μια βιολογική κατάσταση που μεταδίδεται γενετικά». Ωστόσο, το Ritalin και οι ανταγωνιστές του, όπως το Adderall (από την Shire), χαρακτηρίζονται ως ναρκωτικές ουσίες.

Ο Niels Leblon ήταν ένας από τους 62.000 Γάλλους ηλικίας κάτω των 20 ετών (οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αγόρια μεταξύ έξι και 17 ετών) που έλαβαν μεθυλοφαινιδάτη το 2016. Οι περισσότεροι από αυτούς το πήραν σε σχολεία και η χρονική απελευθέρωση του δραστικού συστατικού έχει σχεδιαστεί για να κρατάει τα παιδιά «ήσυχα» για οκτώ ώρες. Ο Wahl υπογραμμίζει ότι «ένα αναστατωμένο παιδί μπορεί να κάνει άνω - κάτω ολόκληρη την τάξη και το Ritalin καταργεί την ανάγκη για τιμωρίες ή κόλπα για τον έλεγχο “δύσκολων” παιδιών».

Η συνταγογράφηση της ουσίας έχει αυξηθεί ραγδαία σε όλο τον κόσμο. Στην Γαλλία για παράδειγμα το φάρμακο χρησιμοποιείται πλέον 30 φορές περισσότερο από το 1996, όταν βγήκε για πρώτη φορά στην αγορά. Συνολικά 810.000 κουτιά πωλήθηκαν το 2017, τέσσερις φορές περισσότερα από το 2005.

«Χορηγήσαμε το Ritalin στον Niels για να είναι πιο ήρεμος, να μας ακούει και να μπορεί να προσέχει στο σχολείο χωρίς να δημιουργεί προβλήματα. Οι καθηγητές του μας καλούσαν πάντοτε. Αλλά τώρα το χάπι έχει σταματήσει να δουλεύει, ο μικρός έχει κρίσεις άγχους και γι’ αυτό αποφασίσαμε να σταματήσουμε να του το χορηγούμε», αναφέρει η Claire Leblon στη Monde Diplomatique. Την ίδια στιγμή εκφράζονται έντονες ανησυχίες ότι δεν υπήρξαν μελέτες για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του φαρμάκου στα παιδιά.

Ο Wahl από τη μεριά του αναφέρει: «Ναι, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ύπνου, απώλεια όρεξης, πόνους στο στομάχι. Αλλά έχει συνταγογραφηθεί σε 75 χώρες και αναπτύχθηκε πριν από περισσότερα από 70 χρόνια. Κανένα ανθρώπινο εγχείρημα δεν είναι ακίνδυνο. Αυτό είναι ένα φάρμακο που δεν προκαλεί κακό και δεν δημιουργεί εξάρτηση. Η μεθυλοφαινιδάτη σώζει ζωές, τις ζωές εκείνων που δεν μπορούν να συγκεντρωθούν και αποτυγχάνουν ακαδημαϊκά». «Μια φοιτήτρια με πολύ υψηλό IQ που δεν μπορούσε να επικεντρωθεί στην πτυχιακή της, είδε ότι η μέση βαθμολογία της βελτιώθηκε από 45% σε 80% σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα», πρόσθεσε ο Wahl.

Στο Κεντάκι το πρόβλημα είναι πιο εκτεταμένο, καθώς είναι η Πολιτεία με το υψηλότερο ποσοστό των παιδιών που διαγνώστηκαν ως υπερκινητικά - 14,8% σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Το 2017 20 εκατομμύρια Αμερικανοί πήραν τέτοιου είδους φάρμακα (16 εκατομμύρια ενήλικες και τέσσερα εκατομμύρια παιδιά). «Δεν εκπλήσσομαι σχετικά με το επίπεδο φαρμακευτικής αγωγής στο Κεντάκι. Στην Καλιφόρνια, μιλούν για συναισθήματα. Πρόκειται για μια πιο προοδευτική κατάσταση και έχουν καλύτερη πρόσβαση σε μη ιατρικές θεραπείες. Το Κεντάκι είναι μία από τις λιγότερο προοδευτικές πολιτείες. Ποτέ δεν μιλάμε για τα συναισθήματα των παιδιών - θα προτιμούσαμε να τους δώσουμε ένα χάπι για να διορθώσουμε τα πράγματα. Εδώ γίνονται πάρα πολλές διαγνώσεις με ΔΕΠΥ, ιδιαίτερα στα αγόρια», ανέφερε η Jessie Dunne, επίκουρη καθηγήτρια φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι.

Μια μελέτη του 2008 σε ένα μεγάλο πανεπιστήμιο στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι το 34% των μαθητών χρησιμοποίησε κάποια στιγμή την ουσία για να τους βοηθήσει στις επιδόσεις τους. Μια φοιτήτρια του Πανεπιστημίου του Κεντάκι ήταν έκπληκτη με το ποσοστό. «Μόνο το 34%; Θα έλεγα το 70%, εύκολα. Όλοι γύρω μου το παίρνουν», ανέφερε. Άλλωστε σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες είναι αρκετά εύκολο να βρει κάποιος τέτοιου είδους χάπια μέσα στην πανεπιστημιούπολη στο Lexington. «Όταν παίρνεις χάπι, σε κάνει να νιώθεις ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο από το να δουλέψεις. Χθες το πήρα στις 2mg και εργάστηκα μέχρι τη μία τα ξημερώματα χωρίς σταματημό και χωρίς φαγητό. Πλήρωσα οκτώ δολάρια για 27mg. Χρειάστηκε απλά να μπω σε μια ομάδα συνομιλίας του πανεπιστημίου και να γράψω "Ποιος το έχει;”. Και έλαβα πολλές απαντήσεις», ανέφερε ένας φοιτητής ψυχολογίας.
 
Ωστόσο, πολλοί είναι οι ειδικοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, μιλώντας για τις παρενέργειες. Ο Matthew Neltner, γιατρός που φροντίζει για την ψυχική υγεία των φοιτητών είπε: «Υπάρχουν γιατροί που λένε ότι τα διεγερτικά δεν είναι εθιστικά. Αυτό είναι ψέμα. Μου θυμίζει την αρχή της κρίσης των οπιοειδών ... Όταν δεν έχεις το Ritalin αισθάνεσαι εξαντλημένος, θέλεις να κοιμάσαι όλη την ημέρα και έχεις πολύ χαμηλό κίνητρο».

«Το παιδί μου είναι ιδιοφυΐα»

Η ΔΕΠΥ θεωρείται μερικές φορές επιθυμητή στις Η.Π.Α. Δεν είναι λίγοι οι γονείς που θεωρούν τα παιδιά τους ως ιδιοφυΐες, επειδή έχουν διαγνωσθεί με την ίδια διαταραχή με πολλούς αστέρες της τηλεόρασης, όπως ο τραγουδιστής Justin Timberlake, η ηθοποιός Emma Watson, ο επιχειρηματίας Richard Branson, ο κολυμβητής Michael Phelps και ο Kurt Cobain. «Ο γιος μου είναι ιδιοφυΐα», δήλωσε η Mary Fuller Proffitt, σερβιτόρα στο Κεντάκι, που υιοθέτησε τον Isaac πριν από 11 χρόνια. Η Proffitt ήταν ιατρικός συντονιστής, φροντίζοντας 38 ενήλικες με αναπηρίες, χορηγώντας 10.000 δόσεις φαρμάκων κάθε μήνα και για μεγάλο χρονικό διάστημα αντιτίθεται στη χρήση ψυχοδιεγερτικών. Οι γιατροί αποφάσισαν ότι ο γιος της είχε ΔΕΠΥ, αλλά πιστεύει ότι η υπέρ-διάγνωση είναι συχνή στο Κεντάκι.

«Γεννήθηκε εθισμένος στο κρακ και το αλκοόλ, επειδή η βιολογική του μητέρα ήταν τοξικομανής. Έπρεπε να σταματήσω τη δουλειά μου στο νοσοκομείο για να τον φροντίσω. Αφού άρχισε το σχολείο, άκουγα μόνο για τη συμπεριφορά του ... Οι καθηγητές του με έπεισαν να ξεκινήσει τα φάρμακα. Αυτό που ήθελαν ήταν να κάθεται ήρεμος και να μην διαταράσσει την ησυχία της τάξης. Του δίνω το μεθυλφαινιδάτη μόνο στις σχολικές ημέρες. Οι καθηγητές του είναι ευτυχείς, αλλά είναι πολύ ακριβό για μένα, επειδή έχω οικονομικά προβλήματα. Δεν έχω καλή ασφάλιση και κοστίζει 130 δολάρια το μήνα».

Η κατάχρηση ναρκωτικών (οπιοειδή, μεθαμφεταμίνη, κοκαΐνη) έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. Οι δάσκαλοι κάνουν ό, τι μπορούν. «Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά που αποσπούνται εύκολα να περάσουν χρόνο στο εργαστήριο εικονικής πραγματικότητας ή στο εργαστήριο ξυλουργικής. Κάθε φορά που κάνουν κάτι με drones ή 3D εκτύπωση, δεν έχουν κανένα πρόβλημα να εστιάζουν και να συγκεντρωθούν. Ίσως να είναι καλύτερο να δοκιμάσετε πρώτα αυτά τα πράγματα, αντί να βάζετε απλώς τα παιδιά να παίρνουν φάρμακα», δήλωσε ο Dessie Bowling.

Σοβαρό άγχος

Ο Niels έπαιρνε ψυχοτρόπα για τέσσερα χρόνια και έπασχε από σοβαρή ανησυχία, συμπεριλαμβανομένου ενός παράλογου φόβου να απαχθεί, που θα μπορούσε να προέρχεται από την παρακολούθηση αστυνομικών ντοκιμαντέρ. Ο Wahl είπε στη Leblon: «Δυστυχώς, το Ritalin αντιμετωπίζει μόνο την ΔΕΠΥ, όχι το άγχος».

Άλλα παιδιά που έπαιρναν ψυχοδιεγερτικά έπασχαν από έντονο άγχος, συμπεριλαμβανομένου ενός 14χρονου που προσπάθησε να αυτοκτονήσει αφού έπαιρνε Adderall από την ηλικία των επτά ετών. Αλλά και ο Trey McCormick, 23 ετών, είχε πει στη μητέρα του ότι σταμάτησε τα χάπια επειδή του δημιουργούσαν σκοτεινές σκέψεις και φρικτά οράματα. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2019, τα παιδιά που παίρνουν ψυχοδιεγερτικά είναι δυο φορές πιο πιθανό να αναπτύξουν ψυχώσεις. Ο Wahl είναι αντίθετος υποστηρίζοντας ότι «περιορίζει τον κίνδυνο ψύχωσης, επειδή τα παιδιά έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο».

Αξίζει όμως να σημειωθεί, ότι το φυλλάδιο που το συνοδεύει, αναφέρει 70 πιθανές παρενέργειες. Κάποιες από τις συχνότερες είναι η αρρυθμία, οι κεφαλαλγίες, η νευρικότητα, η αϋπνία, η απώλεια της όρεξης, ο πυρετός, η απώλεια μαλλιών, ενώ στις πιο σπάνιες αναφέρονται οι καρδιακές προσβολές, οι απόπειρες αυτοκτονίας, οι μη φυσιολογικές σκέψεις και η έλλειψη συναισθημάτων. Οι «άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες» περιλαμβάνουν την εξάρτηση από το φάρμακο. Τελικά πόσο «αθώο» μπορεί να είναι ένα φάρμακο που σχετίζεται με την αμφεταμίνη;



Μάρθα Κίσκιλα

via