Κλινική εικόνα των τροφικών αλλεργιών

 

Οι εκδηλώσεις της τροφικής αλλεργίας εμφανίζονται μετά από κατανάλωση ή έκθεση σε πολύ μικρές ποσότητες εντός λίγων λεπτών έως και 2 ωρών. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι δερματικές, γαστρεντερικά, αναπνευστικά, κυκλοφορικά, νευρολογικά και/ή άτυπα (πχ.μεταλλική γεύση) (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Συμπτώματα αλλεργικής αντίδρασης

Σύστημα Συμπτώματα  

Δέρμα (Κνησμός, κοκκίνισμα, κνίδωση (πετάλες), αγγειοοίδημα (πρήξιμο)  

Γαστρεντερικό (Κνησμός στόματος, κοιλιακό άλγος, κοιλιακές κράμπες, εμετός, διάρροια )

Αναπνευστικό
Ανώτεροι αεραγωγοί
Κατώτεροι αεραγωγοί
(Φτερνίσματα, μπούκωμα μύτης, βράχνιασμα, κνησμός φάρυγγα, βήχας, δυσκολία στην κατάποση
Συρίττουσα αναπνοή («γατάκια»), δύσπνοια, κυάνωση, αναπνευστική ανεπάρκεια) 

Καρδιαγγειακό (Αρχικά ταχυκαρδία, μετά υπόταση, αρρυθμίες, βραδυκαρδία, καρδιακή ανεπάρκεια) 

Νευρολογικό (Κατάπτωση, ανησυχία, ζάλη, απώλεια αισθήσεων) 

Άλλο (Μεταλλική γεύση στο στόμα, επείγουσα αίσθηση ούρησης, ακράτεια ούρων και/ή κοπράνων, κνησμός στα γεννητικά όργανα και στις θηλές (κυρίως στις γυναίκες)  

Περίπου 90% τα συμπτώματα είναι δερματικά, 70% από το αναπνευστικό, 30-45% από το γαστρεντρικό και 10-45% από το κυκλοφορικό σύστημα. Στα παιδιά οι πλέον σοβαρές αντιδράσεις είναι από το αναπνευστικό ενώ στους ενήλικες από το καρδιαγγειακό σύστημα.

Αναφυλαξία

Η αναφυλαξία είναι μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση που προσβάλλει ταυτόχρονα πολλά όργανα και συστήματα του σώματος.

Η αναφυλαξία μπορεί να εκδηλωθεί ταχέως και χωρίς δερματικά συμπτώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις (20%), εμφανίζεται και δεύτερη - πέραν της αρχικής - φάση που οργανώνεται 1-4 ώρες μετά την αποδρομή του αρχικού γεγονότος (ενώ έχουν αναφερθεί αντιδράσεις ακόμη και 72 ώρες μετά την πρώιμη αναφυλακτική αντίδραση).

Η αναφυλαξία μπορεί να εκδηλωθεί από όλα σχεδόν τα συστήματα του οργανισμού ενώ κατά κύριο λόγο προσβάλλονται το δέρμα, η γαστρεντερική οδός, η αναπνευστική οδός και το καρδιαγγειακό σύστημα. Συχνά οι αρχικές εκδηλώσεις της αναφυλαξίας συνίστανται σε κνησμό, ερύθημα του δέρματος που συνοδεύεται από αίσθηση αυξημένης θερμότητας και που εξελίσσεται σε γενικευμένη κνίδωση και αγγειοοίδημα.

Στα συμπτώματα αυτά ενίοτε προστίθενται πταρμοί, επιπεφυκίτιδα, αίσθημα ανησυχίας, έντονα κοιλιακά άλγη και συσπάσεις της μήτρας, εμετοί και /ή διάρροια που μπορεί να είναι αιματηρή, βρογχόσπασμος και/ ή λαρυγγόσπασμος, αρρυθμίες και αναφυλακτικό shock που μπορεί να επιφέρει ακόμη και τον θάνατο του ασθενή.

Παρά το γεγονός ότι τα τρόφιμα συχνά ενοχοποιούνται ως αίτια συστηματικής αναφυλαξίας, δεν υπάρχουν πραγματικά δεδομένα όσον αφορά την συχνότητα της θανατηφόρου κατάληξης ή μη των αναφυλακτικών εκδηλώσεων που επέρχονται μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων.

Τα τρόφιμα που συχνότερα εμπλέκονται σε αναφυλακτικές αντιδράσεις είναι τα φιστίκια, οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά και τα αυγά ενώ έχει τεκμηριωθεί η συμμετοχή του γάλακτος, της σοκολάτας, των δημητριακών, των εσπεριδοειδών, του πεπονιού, της μπανάνας, της ντομάτας, του σπανακιού, της πατάτας και της σόγιας στην εκδήλωση αναφυλαξίας.

Επεισόδια αναφυλαξίας έχουν αναφερθεί σε περιπτώσεις ασθενών ευαίσθητων στο αυγό που υπέστησαν εμβολιασμό με το τριπλό εμβόλιο MMR (measle-mumps-rubella), σε περιπτώσεις που μετά την κατανάλωση τροφής (γαρίδες, σέλινο), ακολούθησε σωματική άσκηση, και μετά από κατανάλωση του πρωτεολυτικού ενζύμου παπαίνη ή ένεση του φαρμάκου χυμοπαπαίνη.

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του αλλεργιογόνου που καταναλώθηκε, τον τρόπο παρασκευής (ωμό, μαγειρεμένο), την παράλληλη νόσηση από ιογενή πάθηση, την κατάσταση της υγείας από προϋπάρχουσα νόσο, την κατανάλωση αλκοόλ και την άσκηση.

Στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται η ηλικία (εφηβεία), το ιστορικό άσθματος, η καθυστέρηση χορήγηση αδρεναλίνης ή η μη χορήγηση της, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η όρθια στάση κατά την αντίδραση (σύνδρομο άδειας κοιλίας – EVS), η ανεπάρκεια των επινεδφριδίων, η λήψη αντι-υπερτασικών φαρμάκων (β-αποκλειστών, angiotensin-converting enzyme [ACE]) καθώς και η αρχική κακή διάγνωση.

Τροφο-εξαρτώμενη αναφυλαξία μετά από άσκηση

Είναι σπάνια κατάσταση κατά την οποία τα συμπτώματα εκδηλώνονται εάν η τροφή καταναλωθεί εντός 2 ωρών πριν από την άσκηση. Συνηθέστερα εμπλεκόμενες τροφές είναι το ψωμί, το σέλινο, τα οστρακοειδή, οι ντομάτες, τα σταφύλια, το κοτόπουλο, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα μανιτάρια.

Εάν δεν υπάρξει άσκηση η ανοχή στις τροφές αυτές είναι χωρίς προβλήματα. Στη μορφή αυτή της αναφυλαξίας μπορεί να συμβάλλουν η παρουσία εμμήνου ρήσεως, η ποσότητα που καταναλώθηκε, η λήψη αλκοόλ και φαρμάκων (ασπιρίνης, αντιφλεγμονωδών) και οι καιρικές συνθήκες.

Κνίδωση/Αγγειοοίδημα

Τα συμπτώματα εγκαθίστανται αιφνιδίως, είναι παροδικά, συχνά συρρέουν και ενίοτε εμφανίζονται σε νέα θέση ενώ ταυτόχρονα εξαφανίζονται από άλλα σημεία του σώματος. Η κνίδωση και το αγγειοοίδημα είναι δυνατόν να εμφανίζονται ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό με κάποιο από τα συμπτώματα της συστηματικής αναφυλαξίας που έχουν ήδη αναφερθεί.

Η αναγνώριση των τροφίμων ως αιτίων οξείας κνίδωσης και/ή αγγειοοιδήματος είναι εύκολη και στις περισσότερες φορές γίνεται από τον ίδιο τον ασθενή. Όταν όμως οι βλάβες είναι χρόνιες τότε η τροφική αλλεργία σπανίως αποδεικνύεται ότι ευθύνεται για την κλινική συμπτωματολογία του ασθενούς.

Τα ίδια τρόφιμα που μπορούν να πυροδοτήσουν μια αναφυλαξία, μπορούν να προκαλέσουν και την εκδήλωση κνίδωσης ή αγγειοοιδήματος.

Οι παράγοντες που απελευθερώνουν ισταμίνη που περιέχονται στο ασπράδι του αυγού, τις φράουλες, στα εκχυλίσματα των θαλασσινών και το κρασί μπορεί να ευθύνονται για τα οξέα συμπτώματα ασθενών μετά την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων των εν λόγω τροφίμων.

Είναι γνωστό ότι η ασπιρίνη επιδεινώνει το εξάνθημα ορισμένων ασθενών με χρόνια κνίδωση. Τα φυσικά σαλυκιλικά που προσομοιάζουν από δομικής πλευράς με την ασπιρίνη, εμπεριέχονται σε ορισμένα τρόφιμα όπως τις μπανάνες, τα μπιζέλια, τα μούρα και τη γλυκόριζα αλλά η συμμετοχή τους στην πρόκληση των δερματικών εκδηλώσεων είναι προς το παρόν υπό αμφισβήτηση.

Έχουν αναφερθεί επίσης επεισόδια κνίδωσης και /ή αγγειοοιδήματος μετά κατανάλωση τροφών που περιείχαν φυτικές κόλλες (karaya, arabic, tragacanth), χρωστικές όπως η ταρτραζίνη και βενζοϊκά άλατα, σε ασθενείς με γνωστή ευαισθησία στην ασπιρίνη.

Η πενικιλίνη και άλλα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση παθήσεων που προσβάλλουν τα παραγωγικά ζώα είναι δυνατόν να αποτελέσουν συστατικό των διαφόρων τροφών π.χ. του γάλακτος και να προκαλέσουν δερματικά συμπτώματα ή και αναφυλαξία σε ιδιαίτερα ευαίσθητους ασθενείς.

Ατοπική Δερματίτιδα (Εκζεμα)

Οι εκδηλώσεις της ατοπικής δερματίτιδας ποικίλουν από την αποφολιδωτική ερυθροδερμία έως τις μικρές τοπικές βλάβες του χρόνιου εκζέματος. Ερύθημα, οίδημα και εκδορές χαρακτηρίζουν την οξεία φάση ενώ λειχηνοποίηση, απολέπιση, υπέρχρωση και ραγάδες αποτελούν τα κύρια γνωρίσματα των χρόνιων καταστάσεων.

Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο και την περιστοματική περιοχή στα παιδιά (4-10 ετών) ενώ καταλαμβάνουν τις εκτατικές επιφάνειες των αγκώνων και των γονάτων, το πρόσωπο, τον τράχηλο, το άνω μέρος του κορμού και τα άνω άκρα στα νεαρά παιδιά και του εφήβους (12-20 ετών).

Υψηλά επίπεδα ανοσοσφαιρίνης-E (IgE) έχουν διαπιστωθεί σε πολλές περιπτώσεις ατοπικής δερματίτιδας και πολλά τρόφιμα έχουν ενοχοποιηθεί ότι προκαλούν εξάρσεις των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου με κυριότερους εκπροσώπους το γάλα, τα αυγά, τα ψάρια και τα φιστίκια.

Αλλεργική ρινίτιδα και Επιπεφυκίτιδα

Η οξεία εγκατάσταση ρινοεπιπεφυκίτιδας μπορεί να αποτελεί εκδήλωση συστηματικής αναφυλαξίας προκαλούμενη από κάποιο αλλεργιογόνο, των τροφίμων συμπεριλαμβανομένων. Παρά ταύτα η συχνότητα της ρινίτιδας και της επιπεφυκίτιδας που οφείλονται σε τρόφιμα παραμένει άγνωστη.

Η τροφική υπερευαισθησία μπορεί να εκδηλώνεται σαν χρόνια ρινική απόφραξη, κατάσταση που συχνότερα απαντάται στα παιδιά παρά στους ενήλικες. Ρινική συμφόρηση, παροξυσμικοί πταρμοί και επίμονη ρινόρροια έχουν παρατηρηθεί σε ποσοστό 10-30% των παιδιών τα συμπτώματα των οποίων απέδραμαν μετά την απομάκρυνση του γάλακτος από το διαιτολόγιό τους και επανεμφανίσθηκαν μετά την επανεισαγωγή του γάλακτος στην καθημερινή διατροφή τους.

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι οι ασθενείς με ρινίτιδα και τεκμηριωμένη ευαισθησία σε μύκητες βελτιώνονται σημαντικά όταν ακολουθούν δίαιτα ελεύθερη μυκήτων. Τέλος έχει παρατηρηθεί σε ασθενείς αλλεργικούς στη γύρη της σημύδας, ιδιαίτερη ευαισθησία στους ξηρούς καρπούς, τα εμπύρηνα φρούτα (μήλα, κεράσια, αχλάδια, ροδάκινα, δαμάσκηνα κά.) και σε διάφορες ρίζες (σέλινο, γογγύλια κά.).

Ωτίτιδα

Στα νεαρά παιδιά η ορώδης μεση ωτίτιδα μπορεί να είναι ανώδυνη ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά συχνά παραπονούνται για πόνο και βούλωμα των αυτιών τους. Η σημαντικότητα της εν λόγω παθήσεως έγκειται στο γεγονός ότι συχνά επιφέρει απώλεια της ακοής.

Η σχέση των αλλεργικών παθήσεων και της ωτίτιδας στα παιδιά είναι από παλαιά γνωστή και έγκειται κατά κύριο λόγο στην μηχανική απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας. Παρά το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχει ενοχοποιηθεί το γάλα σαν αίτιο πρόκλησης της μέσης ορώδους ωτίτιδας, το εύρημα αυτό αμφισβητείται από πολλούς.

Άσθμα

Όπως και οι αλλεργίες του ανώτερου αναπνευστικού έτσι και το άσθμα μπορεί να έχει σχέση με αντιδράσεις τροφικής υπερευαισθησίας ιδίως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία που αποδίδονται κατά κύριο λόγο στην κατανάλωση γάλακτος.

Σύνδρομο Heiner

Το σύνδρομο Heiner χαρακτηρίζεται από χρόνια ή υποτροπιάζουσα πνευμονοπάθεια, χρόνια ρινίτιδα, απώλεια αίματος από τη γαστρεντερική οδό, σιδηροπενική αναιμία, περιορισμό της αναπτύξεως, ύπαρξη ιζηματινών στον ορό έναντι των πρωτεϊνών του αγελαδινού γάλακτος και υποτροπιάζουσα ή έμμένουσα ηωσινοφιλία.

Η παθογένεση του συνδρόμου αυτού έχει συσχετισθεί με την εισρρόφηση πρωτεϊνών αγελαδινού γάλακτος κατά τα πρώτα στάδια της ζωής του παιδιού. H απομάκρυνση του γάλακτος από το διαιτολόγιο του ασθενούς βελτιώνει, στις περισσότερες περιπτώσεις, την κλινική εικόνα του ασθενούς.

Γαστρεντερίτιδες Αλλεργικής Αιτιολογίας

Χαρακτηρίζονται κατά κύριο λόγο από εμετούς και διάρροια αλλά και από ναυτία, κοιλιακό άλγος και μετεωρισμό. Στα βρέφη, η δυσανεξία ορισμένων τροφών και ιδιαίτερα του γάλακτος, του λευκού του αυγού, των ξηρών καρπών, των θαλασσινών και ορισμένων φρούτων είναι συχνή και συχνά εκλύεται μετά από κατανάλωση ελαχίστων ποσοτήτων των εν λόγω τροφών.

Οι εν λόγω αντιδράσεις ενίοτε συνοδεύονται από θετικές δερματικές δοκιμασίες και RAST. Με την πάροδο της ηλικίας και εξ αιτίας της ταυτόσημης ωρίμανσης των ενζυμικών και ανοσιακών συστημάτων, το παιδί ανέχεται τις διάφορες τροφές στις οποίες είχε επιδείξει ευαισθησία κατά το παρελθόν ακόμη και όταν τα σχετικά αντισώματα είναι παρόντα για αρκετό χρονικό διάστημα.

Ηωσινοφιλική Γαστρεντερίτιδα

Η ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα είναι μια φλεγμονή του στομάχου και του εντέρου χαρακτηριζόμενη από περιφερική ηωσινοφιλία και εντοπισμένη ή διάχυτη ηωσινοφιλική διήθηση του εντέρου. Η συχνότητα της νόσου είναι ιδιαίτερα μεγάλη κατά την 6η δεκαετία των ασθενών.

Οι ασθενείς με ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα συχνά πάσχουν και από κάποια άλλη αλλεργική πάθηση όπως άσθμα ή αγγειοοίδημα και μπορεί να εμφανίζουν πολλές θετικές δερματικές δοκιμασίες.

Η εφαρμογή ειδικών διαιτολογίων στους εν λόγω ασθενείς μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ύφεση ή ακόμη και στην αποδρομή του προβλήματος. Τρόφιμα που έχουν ενοχοποιηθεί για την συγκεκριμένη πάθηση είναι τα αυγά, το μοσχαρίσιο κρέας, η σόγια κά.

Αιμορραγία από τη Γαστρεντερική Οδό

Δύο μορφές γαστρεντερικής αιμορραγίας - η μαζική και η λανθάνουσα - έχουν αποδοθεί σε αλλεργία στο αγελαδινό γάλα. Η πρώτη, παρατηρείται κυρίως σε βρέφη και χαρακτηρίζεται από την ανάμιξη νωπού αίματος στα κόπρανα τα οποία πολλές φορές είναι χαλαρά και περιέχουν μεγάλες ποσότητες βλέννης.

Η αποφυγή του γάλακτος έχει σαν αποτέλεσμα την βελτίωση του μικρού ασθενή σε λίγες ημέρες, ενώ οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να ανεχθούν το γάλα μέσα σε λίγους μήνες. Η λανθάνουσα αιμορραγία είναι συχνότερη και παρατηρείται συνήθως σε μεγαλύτερα βρέφη.

Μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστη για μεγάλο χρονικό διάστημα και να επιφέρει σημαντική αναιμία.

Έχει διαπιστωθεί σε ποσοστό 40% των βρεφών με σιδηροπενική αναιμία και έχει συνδεθεί με την παρουσία πολλαπλών αντισωμάτων κατά των πρωτεϊνών του αγελαδινού γάλακτος. Η ποσότητα του αίματος μπορεί να φθάσει ακόμη και τα 10 ml ημερησίως και ποικίλλει ανάλογα με την ποσότητα γάλακτος που καταναλώνεται.

Μετά την αρχική αποφυγή του γάλακτος (1-2 χρόνια) οι περισσότεροι ασθενείς ανέχονται ικανοποιητικά το γάλα.

Eντεροπάθεια με Απώλεια Πρωτεϊνών

Η συνηθέστερη αιτία της δυσαπορρόφησης των πρωτεϊνών είναι η ανεπάρκεια του παγκρέατος. Παρά ταύτα ορισμένοι ασθενείς ανταποκρίθηκαν θετικά στην απομάκρυνση του γάλακτος από το διαιτολόγιό τους ενώ έχουν αναφερθεί και περιστατικά με έλλειψη σιδήρου και διάρροια που αποδόθηκαν σε ανεπιθύμητες αντιδράσεις στο παστεριωμένο γάλα.

Κοιλιοκάκη

Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από ατροφία των λαχνών, υπερτροφία των κρυπτών των αδένων και διήθηση του χορίου από πλασματοκύτταρα, λεμφοκύτταρα και ηωσινόφιλα. Κλινικά, προεξάρχει η συμπτωματολογία που οφείλεται στην υπάρχουσα δυσαπορρόφηση.

Συχνά ευρήματα αποτελούν η απώλεια βάρους, η αναιμία, η μυική ατροφία, η οστεομαλακία και η οστεοπόρωση, η υποπρωτεϊναιμία και οι εκδηλώσεις της έλλειψης της βιταμίνης Β12 ή άλλων βιταμινών.

Οι βλάβες οφείλονται στην τοξική επίδραση της άπεπτης γλιαδίνης στα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου. Η αντίδραση είναι μάλλον ανοσολογικής φύσεως και μπορεί να μεσολαβείται από κύτταρα. Σε ορισμένους ασθενείς τα επίπεδα των C3 και C4 είναι ελαττωμένα, ενώ συνήθως τα επίπεδα της ανοσοσφαιρίνης-M στον ορό είναι χαμηλά και εκείνα της ανοσοσφαιρίνης-A υψηλά.

Παρά το γεγονός ότι έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ασθενών με υψηλά επίπεδα ανοσοσφαιρίνης-E, τα επίπεδα της τελευταίας είναι κατά κανόνα εντός φυσιολογικών ορίων. Συνήθης επίσης είναι η παρουσία κυκλοφορούντων αντισωμάτων έναντι της γλιαδίνης αλλά και άλλων τροφικών πρωτεϊνών, ιδίως δε του αγελαδινού γάλακτος.

Η θεραπεία της νόσου έγκειται στην δια βίου αποφυγή της κατανάλωσης όλων των προϊόντων που περιέχουν σιτάρι, σίκαλη και κριθάρι ενώ η βρώμη είναι καλώς ανεκτή από τους περισσότερους ασθενείς.

Ελκώδης Κολίτιδα

Η αιτιολογία της νόσου παραμένει άγνωστη και ο ρόλος των τροφίμων εξακολουθεί να είναι αμφισβητούμενος. Η συμμετοχή διαφόρων τροφίμων (πχ. του γάλακτος) πιθανολογείται με βάση την παρατήρηση ότι ο αποκλεισμός ορισμένων τροφίμων από το διαιτολόγιο του ασθενούς είχε σαν αποτέλεσμα την ύφεση της νόσου.

Στις κολίτιδες της βρεφικής ηλικίας συμπεριλαμβάνεται και η αλλεργική κολίτιδα τροφικής αιτιολογίας που παρατηρείται σε παιδιά με θετικό ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας, εγκαθίσταται αμέσως μετά την εισαγωγή των διαφόρων τροφών στο διαιτολόγιο του παιδιού και χαρακτηρίζεται από περιφερική ηωσινοφιλία, υψηλά επίπεδα IgE και θετικά IgE αντισώματα έναντι του γάλακτος, κατά κύριο λόγο, αλλά και κατά του μοσχαρίσιου κρέατος και της σόγιας.

H σχετική δίαιτα αποκλεισμού έχει σαν αποτέλεσμα την πλήρη εξαφάνιση των συμπτωμάτων.

Στοματικός και Φαρυγγικός Κνησμός

Οι ασθενείς με αναπνευστικές αλλεργίες ενίοτε περιγράφουν συμπτώματα στοματικού και/ ή φαρυγγικού κνησμού μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων. Έτσι, οι ασθενείς με ευαισθησία στο ζιζάνιο Αμβροσία (ragweed) εμφανίζουν ιδιαίτερη ευαισθησία στο πεπόνι και τις μπανάνες ενώ η αλλεργία στην γύρη της σημύδας ενίοτε συνοδεύεται και από υπερευαισθησία στα καρότα, τα μήλα, τις πατάτες και τα φουντούκια και η οφειλόμενη στην γύρη των αγρωστωδών, στα δημητριακά (cereals).

Περιστοματικό και Περιπρωκτικό Εξάνθημα

Τυπικά περιστοματική ερυθρότητα παρατηρείται μετά την κατανάλωση ντομάτας, φρούτων (ιδίως εσπεριδοειδών) και/ ή αναψυκτικών ενώ οι περιπρωκτικές βλάβες συχνά συνοδεύονται από διάρροια προκαλούμενη από διάφορα φρούτα και παρατηρούνται σε βρέφη και νεαρά παιδιά που φέρουν πάνες (diaper rash).

Κολικοί

Τα βρέφη ηλικίας μικρότερης των 3 μηνών συχνά εμφανίζουν κολικούς αμέσως μετά τα γεύματα και οι οποίοι υφίενται μετά την αφόδευση ή την απομάκρυνση των αερίων από το έντερο του παιδιού. Διάφοροι τροφικοί παράγοντες και ιδιαίτερα το γάλα έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση των συμπτωμάτων και μάλιστα σε ποσοστό 12-29% ορισμένων σειρών ασθενών.

Όμως οι κολικοί συμβαίνουν και σε βρέφη που θηλάζουν γεγονός που κατευθύνει και προς την δια του θηλασμού δίοδο των τροφικών αντιγόνων από την μητέρα στο παιδί.

Ανεπάρκεια Ανοσοσφαιρίνης Α (IgA)

Οι ασθενείς με ανεπάρκεια της IgA, είτε είναι ασυμπτωματικοί, είτε εμφανίζουν συχνές λοιμώξεις των πνευμόνων και παραρινοκολπίτιδες, γαστρεντερικές παθήσεις και άλλα νοσήματα. Η συχνότητα της νόσου είναι περίπου 1:800 γεννήσεις (ΗΠΑ) και είναι ιδιαίτερα αυξημένη στα αλλεργικά παιδιά.

Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν την ύπαρξη σχέσεως μεταξύ της ανεπάρκειας της IgA και της ανάπτυξης τροφικής αλλεργίας (παρουσία αντισωμάτων κατά των πρωτεϊνών του αγελαδινού γάλακτος). Hμικρανία
Η συχνότητα της ημικρανίας εκτιμάται σε 5-20% του γενικού πληθυσμού ενώ στις ΗΠΑ τουλάχιστον 10% των Αμερικανών υποφέρει από ημικρανίες.

Σε εκτεταμένες μελέτες έχει αποδειχθεί η συμμετοχή διαφόρων τροφίμων όπως του σιταριού, των πορτοκαλιών, του αυγού, της σοκολάτας, των ξηρών καρπών, των αλκοολούχων ποτών και του γάλακτος στην πρόκληση της ημικρανίας. Η παθοφυσιολογία της ημικρανίας υπό το πρίσμα της τροφικής αλλεργίας δεν έχει απόλυτα διευκρινισθεί.

Ίσως οι χημικοί μεσολαβητές (ισταμίνη, PAF, σεροτονίνη κά.) που απελευθερώνονται κατά την αποκοκκίωση των μαστοκυττάρων, να διαδραματίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της αγγειοσύσπασης και αγγειοδιαστολής που συμβαίνει στις ημικρανίες.

Ψυχιατρικά Νοσήματα

Έχει αναφερθεί ότι ορισμένες τροφές επιδρούν στην συμπεριφορά του ανθρώπου. Ψυχιατρικά νοσήματα στα οποία η τροφική αλλεργία πιθανολογείται ότι έχει κάποια συμμετοχή είναι η σχιζοφρένεια (κατανάλωση σίτου), η κατάθλιψη (αυξημένη συχνότητα αλλεργίας), οι διάφορες σωματόμορφες διαταραχές (διαταραχές σωματοποίησης, σύνδρομο αλλεργικής έντασης - κόπωσης, νοσήματα μετατροπής, υποχονδριακές διαταραχές), οι διαταραχές πανικού, η γενικευμένη αγχώδης αντίδραση και οι διαταραχές με ελαττωμένη προσοχή στα παιδιά (φυσικά σαλυκιλικά, χρωστικές, ζάχαρη).

Αγγειίτιδα

Ορισμένες μορφές αγγειίτιδας έχουν συσχετισθεί κλινικά με την κατανάλωση ορισμένων τροφών, ο αποκλεισμός των οποίων από το διαιτολόγιο των ασθενών επιφέρει θεαματική βελτίωση των συμπτωμάτων τους. Τα συχνότερα ενοχοποιούμενα τρόφιμα είναι τα αυγά, το γάλα, η σοκολάτα, το σιτάρι και τα κουκιά.

Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις πορφύρας Schonlein-Henoch όπου διαπιστώθηκε η ιδιαίτερη ευαισθησία των ασθενών στα ψάρια και τις γαρίδες ενώ έχει ανακοινωθεί παρόμοιο περιστατικό με ευαισθησία στο καβούρι.

Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου

Παρά το γεγονός ότι το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου είναι επί του παρόντος αγνώστου αιτιολογίας, έχει προταθεί η άποψη ότι είναι δυνατόν να οφείλεται σε συστηματική αναφυλακτική αντίδραση μετά εισρόφηση αγελαδινού γάλακτος κατά την διάρκεια του ύπνου και τούτο γιατί στον ορό των παιδιών που πέθαναν ξαφνικά διαπιστώθηκαν υψηλοί τίτλοι αντισωμάτων έναντι των πρωτεϊνών του γάλακτος και σε σύγκριση με τα επίπεδα που παρατηρούνται στα φυσιολογικά παιδιά.

H ορθότητα της υποθέσεως αμφισβητείται και είναι υπό διερεύνηση.

Θρομβοκυτταροπενία

Η μελέτη ασθενών με θρομβοκυτταροπενία (χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων) αποκάλυψε ότι σε ποσοστό 0.7% των ασθενών ήταν πιθανός ο συσχετισμός των συμπτωμάτων με κάποια μορφή τροφικής αλλεργίας. Στη διεθνή βιβλιογραφία περιγράφονται 3 ασθενείς με θετικές δερματικές δοκιμασίες στα φουντούκια και τα καρότα οι οποίοι μετά την κατανάλωση των εν λόγω τροφών παρουσίαζαν ελάττωση του αριθμού των αιμοπεταλίων τους κατά 50%.

Τέλος έχει αναφερθεί η συμμετοχή του γάλακτος στη μεγάλη ελάττωση του αριθμού των αιμοπεταλίων σε περιπτώσεις βρεφών που πάσχουν από θρομβοκυτταροπενία και στα οποία απουσιάζει η κερκίδα (thrombocytopenia with absent radius syndrome).

Ενούριση

Η θεώρηση της ενούρισης από αλλεργιολογικής πλευράς βασίζεται στην υπόθεση ότι οι λείοι μύες της ουροδόχου κύστεως αποτελούν στόχους τροφικών αλλεργικών αντιδράσεων που επιφέρουν σπασμό της κύστεως, αναλόγου του αλλεργικής αιτιολογίας βρογχοσπάσμου, και ελαττώνουν την χωρητικότητά της με αποτέλεσμα την εγκατάσταση ενουρίσεως μετά την ηλικία των 5 ετών.

Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου

Πρόσφατες μελέτες αναφέρονται στον ρόλο συγκεκριμένων τροφίμων (αυγά, σιτάρι, μπανάνα, γάλα, σοκολάτα, μπιζέλια) στην πρόκληση της συμπτωματολογίας του ευερέθιστου εντέρου και σε ποσοστό έως 48%. Παρά ταύτα η συμμετοχή του τροφικού παράγοντα στην εν λόγω πάθηση δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένη και παραμένει αντιφατική.

Αναφυλακτοειδείς Αντιδράσεις

Παρά το γεγονός ότι ορισμένες συστηματικές αντιδράσεις μιμούνται την αναφυλαξία, οι εργαστηριακές εξετάσεις και δοκιμασίες αδυνατούν να αποδείξουν την συμμετοχή ανοσολογικού μηχανισμού. Οι αντιδράσεις αυτές χαρακτηρίζονται ως «αναφυλακτοειδείς» και μπορεί να οδείλονται σε δευτορεγενή απελευθέρωση των χημικών μεσολαβητών.

Η κατανάλωση ψαριών (τόνου, σκουμπριού) ή τυριών με μεγάλη περιεκτικότητα σε ισταμίνη, η μόλυνση των ψαριών με Proteus morganii ή Klebsiella pneumoniae, ή η φύλαξη ψαριών εκτός ψυγείου, μπορεί να προκαλέσει άμεσες αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις μετά το γεύμα που διαρκούν έως και 24 ώρες.

Γαλατάς Ιωάννης
Ειδικός Αλλεργιολόγος

πηγή