Ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ελλάδα: Μια ιστορία με πολλούς χαμένους και (πολύ) λίγους νικητές

Ευάγγελος Θεοδώρου

Η προκήρυξη του διαγωνισμού Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για το Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα (ΕΥΣ) της Αττικής από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας στις αρχές Ιουνίου, έφερε (και πάλι) στο προσκήνιο το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης του νερού στη χώρα, δείχνοντας παράλληλα την ατζέντα της κυβέρνησης σε αυτό το θέμα, την οποία είχε φροντίσει προ πολλού να αναδείξει ο βουλευτής της ΝΔ , Μπάμπης Παπαδημητρίου, λέγοντας πως το νερό στην Ελλάδα είναι “απαράδεκτα φθηνό”.
Παράλληλα όμως, η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για την αντισυνταγματική φύση της ιδιωτικοποίησης του νερού στην Ελλάδα στις 16 Ιουνίου, αποτέλεσε τον αντίποδα. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί πως όταν γίνεται λόγος για ιδιωτικοποίηση του νερού, γίνεται λόγος στην πραγματικότητα για την διαχείριση των κρατικών υπηρεσιών ύδρευσης, όπως η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ από ιδιώτες, με στόχο (μόνο), το δικό τους κέρδος.

“Η δικαιοσύνη, ως πυλώνας της δημοκρατίας μας, κάνει κάτι που κανονικά η πολιτική ηγεσία θα έπρεπε να είχε κάνει πρώτη”

“Νομίζω ότι το ΣτΕ λειτούργησε ως ένας προστάτης του δημόσιου αγαθού που λέγεται νερό, η απόφαση του που έρχεται σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο είναι σωτήρια. Η δικαιοσύνη, ως πυλώνας της δημοκρατίας μας, κάνει κάτι που κανονικά η πολιτική ηγεσία θα έπρεπε να είχε κάνει πρώτη”, μας λέει ο Γιώργος Αυγερόπουλος, κινηματογραφιστής και σκηνοθέτης, παραγωγός του ντοκιμαντέρ, “Up to the last drop” . Και συνεχίζει, “θα συμβούλευα κάποιο στέλεχος της τωρινής κυβέρνησης να εξετάσει τη διεθνή εμπειρία πάρα πολύ προσεκτικά καθώς υπάρχουν πράγματι πάρα πολλές περιπτώσεις για να καταλάβει ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως νόημα στην ιδιωτικοποίηση του νερού. 

Μάλιστα, η ιδιωτικοποίηση είναι εντελώς παρωχημένη πια, καθότι υπάρχει μια παγκόσμια τάση επαναδημοτικοποίησης των εταιρειών ύδρευσης και των συστημάτων ύδρευσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχουν πάνω από 230 περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί τα τελευταία 15 χρόνια σε περισσότερες από 37 χώρες του πλανήτη. Άλλωστε, Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου αγαθού που λέγεται νερό, δε δημιουργεί ανταγωνισμό καθώς το νερό δεν είναι όπως οι εταιρείες τηλεφωνιών για παράδειγμα, που σε μια πολυκατοικία, υπάρχει η δυνατότητα ο πρώτος κι ο δεύτερος όροφος να έχουν διαφορετικό πάροχο. Στο νερό, ένας είναι ο "νερουλάς" για ολόκληρες περιοχές με εκατομμύρια ανθρώπους, με αποτέλεσμα μάλιστα να δημιουργούνται και ανισότητες”.

Οι συγκεκριμένες ανισότητες βέβαια, στις οποίες αναφέρεται ο κ. Αυγερόπουλος, δεν προκύπτουν από μόνες τους αλλά από την ίδια τη φύση των συμβολαίων Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα, όπως η αντίστοιχη που προκηρύχθηκε από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας: “ Οι συμβάσεις που υπογράφονται στις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, έχουν συνήθως χρονική ισχύ 20,25,30 χρόνια. Ως αποτέλεσμα, ένας ιδιώτης θα κοιτάξει, εάν χαλάσει ή αν πρέπει να διορθώσει οτιδήποτε, να επενδύσει ώστε το ανταλλακτικό που θα αγοράσει να κρατήσει 20,25 χρόνια. Θα κοιτάξει δηλαδή τη συμφέρουσα λύση για εκείνον, σε ένα δημόσιο αγαθό όπως το νερό. Επίσης, στις ΣΔΙΤ, προβλέπεται η ρήτρα του κέρδους. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως το δημόσιο εγγυάται το κέρδος μιας ιδιωτικής εταιρείας για όσο διαρκεί η σύμβαση. Δηλαδή, εάν ο κόσμος δεν πίνει και δεν χρησιμοποιεί όσο νερό προβλέπεται στα συμβόλαια, τότε η ιδιωτική εταιρεία μπορεί να προσφύγει στο διαιτητικό δικαστήριο και να ζητήσει αποζημίωση εκατομμυρίων ευρώ από το δημόσιο. Τέτοιες περιπτώσεις έγιναν ορατές σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική, και ειδικά στο Βερολίνο και στην Πορτογαλία , στο δήμο του Barcelos”.

Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση του Barcelos, η εταιρεία προσέφυγε στο διαιτητικό δικαστήριο και κέρδισε αποζημίωση 170 εκατομμυρίων ευρώ, που για να το πληρώσει ο δήμος του Barcelos, πρέπει να περάσουν περισσότερα από 500 χρόνια. Πέρα όμως από το σημαντικότατο ζήτημα των αποζημιώσεων και της ρήτρας του κέρδους, ο κ. Αυγερόπουλος διακρίνει ένα τρίπτυχο σημαντικότατων συνεπειών που θα είχε η ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ελλάδα (όπως και σε κάθε χώρα): “Τα τρία σημαντικότερα ζητήματα που προκύπτουν από την ιδιωτικοποίηση του νερού, όπως μας έχει δείξει η εμπειρία σε ολόκληρο τον κόσμο, πέρα από τις αποζημιώσεις, είναι η μείωση των επενδύσεων (με μεγάλο βάθος χρόνου) που γίνονται στο δίκτυο, και η απώλεια τεχνογνωσίας η οποία μεταφέρεται σε ιδιώτες.

Όσον αφορά την απώλεια τεχνογνωσίας, ο κινηματογραφιστής εξηγεί, χρησιμοποιώντας και πάλι το παράδειγμα του Barcelos, λέγοντας πως ακόμη και αφού ο δήμος κλήθηκε να πληρώσει την προαναφερθείσα κολοσσιαία αποζημίωση που προαναφέρθηκε, και πλέον προσπάθησε να διαχειριστεί ο ίδιος την εταιρεία ύδρευσης, “είχε χάσει όλη την τεχνογνωσία που αφορά στο νερό”, και συνεχίζει αναφέροντας σχετικά με την Ελλάδα πως “αυτήν την στιγμή έχουμε μια τεχνογνωσία για το νερό στην Ελλάδα, δημόσια, η οποία εξυπηρετεί έναν κοινό καλό σκοπό, δηλαδή να έχουμε καθαρό, ποιοτικό και φτηνό νερό στις βρύσες μας, που θα σέβεται ακόμα και αυτόν που δε θα έχει να πληρώσει”, λόγω φυσικά της χαμηλής τιμής του. Της τόσο χαμηλής τιμής του, που όπως φαίνεται στο ντοκιμαντέρ του κ. Αυγερόπουλου, παραξένεψε ακόμα και τους υπεύθυνους της εταιρείας Suez, η οποία είχε επισκεφθεί πριν κάποια χρόνια τις εγκαταστάσεις της ΕΥΑΘ.
 
Στην περίπτωση του νερού, η ιδιωτικοποίηση, θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία

Στην πραγματικότητα, δίχως υπερβολή, διακρίνεται ένα δίλημμα ανάμεσα στο κέρδος ορισμένων εταιρειών εις βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων και στην ποιότητα των υπηρεσιών ύδρευσης. Το συγκεκριμένο “δίλημμα”, προκύπτει και από όσα μας ανέφερε χαρακτηριστικά ο κινηματογραφιστής : “Το μόνο που βλέπουν οι ιδιωτικές εταιρείες του νερού, είναι το κέρδος, κάνουν ότι κάνουν για να βγάλουν χρήματα, δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα. Βρίσκουν απλώς χώρες που βρίσκονται στο φάσμα του νεοφιλελευθερισμού ή περιοχές στις οποίες εντοπίζονται αναταραχές ή χώρες που η εξουσία διάκεινται φιλικά προς αυτές και κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα, να παίρνουν από το δημόσιο κομμάτια με στόχο να τα εκμεταλλευτούν οι ίδιες και να βγάλουν χρήματα. Στην περίπτωση του νερού, κάτι τέτοιο θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, δε γίνεται κανείς να μην έχει νερό στο σπίτι του , αποτελεί υγειονομική βόμβα ειδικά στην εποχή του κορονοϊού”.

Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει ο Μαξ Βέμπερ στο βιβλίο του “Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού” (σελ. 45), “ο σημερινός καπιταλισμός, εκπαιδεύει και επιλέγει τα οικονομικά υποκείμενα που χρειάζεται με μια διαδικασία οικονομικής επιβίωσης του ικανότερου”. Το ζήτημα όμως της ιδιωτικοποίησης του νερού, της πηγής της ζωής, δεν είναι δυνατόν να αφήνεται στα χέρια κανενός (οικονομικού) υποκειμένου, το οποίο επιθυμεί να κερδοσκοπήσει από αυτό, εις βάρος της υγείας και της οικονομικής κατάστασης, όλων των υπόλοιπων καθώς, όπως άλλωστε επισημαίνει και ο κ. Αυγερόπουλος, “το νερό δεν είναι ένα αγαθό, όπως είναι ένα λουκάνικο, ένα πουκάμισο ή μια ντομάτα. Έχει φοβερές ιδιαιτερότητες, ως δημόσιο αγαθό”.

πηγή