«Αποφασίζομεν και διατάσσομεν»…

«Αναφορά στον Γκόγια. Εμείς το είδαμε κι αυτό 11-10-67, 1973». Αντιχουντικό χαρακτικό του Α.Τάσσου

Συντάκτης: 

Δημήτρης Γκιώνης

Οι διώξεις και η λογοκρισία της χούντας στην τέχνη

Ας δούμε, συνεχίζοντας το… οδοιπορικό στα καμώματα της χούντας του 1967, τι χτυπήθηκε στον χώρο της τέχνης: Μεταξύ των πρώτων εφτά χιλιάδων που συνελήφθησαν τη νύχτα της 20ής Απριλίου ήταν αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες –μερικοί μάλιστα προχωρημένης ηλικίας όπως ο ποιητής Βασίλης Ρώτας και ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούσος, ενώ στην ίδια φουρνιά ήταν και ο Γιάννης Ρίτσος.


Ενα index που εκδόθηκε από το υπουργείο Προεδρίας (πρώτος υπουργός αυτοπροσώπως ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος) απαγόρευε την κυκλοφορία εκατοντάδων βιβλίων Ελλήνων και ξένων συγγραφέων –μη εξαιρουμένων και των αρχαίων.
Ενας ολόκληρος εκδοτικός οίκος-βιβλιοπωλείο, το «Θεμέλιο», ξεθεμελιώνεται, σφραγίζεται και η περιουσία του κατάσχεται. Απαγορευμένοι και «επιλήψιμοι» δίσκοι.

Της… προσαρμογής

Ερημιά έπεσε στις μπουάτ και τα θέατρα –ιδιαίτερα εκείνα που έπαιζαν «ανατρεπτικά» έργα. Πριν από τη δικτατορία λειτουργούσαν στην Αθήνα και τον Πειραιά είκοσι εφτά θέατρα, από τα οποία, μετά την… αποκατάσταση της τάξης, ξανάνοιξαν μόνο δεκατέσσερα. Βέβαια δύο μέρες μετά, την 21η Απριλίου, ήταν Κυριακή των Βαΐων, οπότε εθιμικά λήγει η χειμερινή θεατρική περίοδος. Είναι όμως χαρακτηριστικό ποια εξαφανίστηκαν από τις στήλες θεαμάτων των εφημερίδων (όσων ξαναβγήκαν…):

Το «Βεάκη», όπου το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη έπαιζε το «Καληνύχτα Μαργαρίτα» (από το διήγημα του Δημήτρη Χατζή «Μαργαρίτα Περδικάρη»). Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, όπου ο Τζαβαλάς Καρούσος έπαιζε τον «Εμπορο της Βενετίας» του Σέξπιρ,
Η «Αυλαία» Πειραιώς, όπου θίασος του Διονύση Παπαγιαννόπουλου έπαιζε την «Αγγέλα» του Γιώργου Σεβαστίκογλου. Το «Θέατρο Νέας Ιωνίας», όπου ο Γιώργος Μιχαηλίδης είχε ανεβάσει τα μονόπρακτα «Τελετή» του Παύλου Μάτεσι, «Κομιστής ειδήσεων» του Βασίλη Ανδρεόπουλου και «Η επιστροφή του εισαγγελέα» του Βαγγέλη Γκούφα.

Είναι και τα επιθεωρησιακά θέατρα, που εμφανίστηκαν λίγες ημέρες αργότερα με αλλαγμένους τίτλους έργων (και περιεχομένου φυσικά): στο «Αλφα» η επιθεώρηση «Τι θα ψηφίσεις τον Μάη, μπαμπά;» έγινε «Πασχαλιές», ενώ στο «Βέμπο» από την επιθεώρηση «Μίνι μίνι και μποτάκια και το Μάη αραπάκια» έφυγαν οι τρεις τελευταίες λέξεις, που παρέπεμπαν στις εκλογές.
Δεν έλειψαν και αυτοί που χαιρέτισαν το καθεστώς: «Η εποχή των 300 πέρασε ανεπιστρεπτί» (εννοώντας τους 300 της Βουλής -όχι του Λεωνίδα) δηλώθηκε από σκηνής σε επιθεώρηση (δεν αναφέρω ονόματα επειδή οι άνθρωποι δεν βρίσκονται στη ζωή).

Πλήγματα

Ιδιαίτερα απορφανισμένο εμφανίστηκε το Φεστιβάλ Αθηνών, αφού δεν ήρθαν, λόγω της δικτατορίας, αρκετά συγκροτήματα, κυρίως από κομουνιστικές χώρες: Οπερα του Μπολσόι, Συμφωνική Ορχήστρα της Μόσχας, Θέατρο Τέχνης κ.ά.
Με τη χούντα ματαιώθηκε και το γύρισμα της πρώτης ελληνοσοβιετικής παραγωγής με θέμα την Αντίσταση, σε σκηνοθεσία Μάνου Ζαχαρία και σενάριο Γιώργου Σεβαστίκογλου. Καίριο πλήγμα κατάφερε η χούντα στον αριστερό συνδικαλισμό απαγορεύοντας τη λειτουργία κάπου τριακοσίων σωματείων, μεταξύ των οποίων και πολλών καλλιτεχνικών.

Απαγορεύτηκε η λειτουργία του ΣΕΗ (πρόεδρος ο Βασίλης Μεσολογγίτης, γενικός γραμματέας ο Στέφανος Ληναίος), που αργότερα εμφανίστηκε με νέο όνομα, αρεστό στη χούντα: ΕΣΕΗ (Εθνικό Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών) και με άλλο -διορισμένο- προεδρείο.
Απαγορευμένη η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών (προέκυψε αργότερα μια άλλη με το ίδιο όνομα, οι περισσότεροι όμως λογοτέχνες αρνήθηκαν να γίνουν μέλη της), και η Ενωση Τεχνικών Ελληνικού Κινηματογράφου, που έγινε κι αυτή Εθνική κ.ά.

Αλλά εδώ πλέον μπαίνουμε σε άλλο κεφάλαιο: ποιοι έμειναν πιστοί στις αρχές τους (και σε αυτούς που τους πίστευαν) και ποιοι τις πρόδωσαν. Ποιοι συνεργάστηκαν με τους δυνάστες και ποιοι τους πολέμησαν. Ποιοι επωφελήθηκαν και ποιοι μαρτύρησαν…
Κι ας κλείσω με ένα απόσπασμα από τη γνωστή δήλωση του κρυπτόμενου (συνελήφθη αργότερα) Μίκη Θεοδωράκη -ο πρώτος που στιγμάτισε τη χούντα: «Ο βασιλιάς, συνωμότες αξιωματικοί και δικαστικοί, σε συνεργασία με τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, κατέλυσαν τη δημοκρατία […]
Ο φασισμός ξαναχτύπησε ύστερα από τριάντα χρόνια στην Ευρώπη, χτύπησε το λίκνο του πολιτισμού, την καρδιά της δημοκρατίας, χτύπησε τη φωτεινή και περήφανη ακρόπολη του ανθρωπισμού. Κάνουμε έκκληση σε όλους τους δημοκράτες του κόσμου, ιδιαίτερα της Ευρώπης, να σταθούν στο πλευρό του μαχόμενου ελληνικού λαού»…

Στο πλαίσιο

Στη Ζάκυνθο βρέθηκε η ερμηνεύτρια Αλίκη Καγιαλόγλου, καλεσμένη από την τοπική λέσχη «Γέρανος», σ’ ένα πρόγραμμα –Σάββατο του Λαζάρου– στον Ναό Φανερωμένης, με αποσπάσματα από διηγήματα και μελοποιημένους από τον Αλκη Μπαλτά στίχους του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Οπου αναπάντεχα δέχτηκε παρέμβαση του παριστάμενου μητροπολίτη Δωδώνης και πρώην Ζακύνθου Χρυσοστόμου, ο οποίος, αφού χαρακτήρισε... απρεπή τον λόγο του Παπαδιαμάντη, που δεν πρέπει να ακούγεται στον ιερό χώρο της εκκλησίας, την προέτρεψε να σταματήσει και να αποχωρήσει!

Τελικά αποχώρησε ο ίδιος ο μητροπολίτης αποδοκιμαζόμενος από το κοινό που είχε κατακλύσει τον χώρο, ενώ παράλληλα χειροκροτούσε τη σοκαρισμένη ερμηνεύτρια, ζητώντας της να συνεχίσει -πράγμα που έγινε.
Η συμπεριφορά του μητροπολίτη σχολιάστηκε αρνητικά και από τον πρόεδρο του «Γέρανου» Παναγιώτη Κοντοσταυλάκη σε εκπομπή της ΕΡΤ Ζακύνθου. Ας σημειωθεί ότι η Καγιαλόγλου ασχολείται χρόνια με το έργο του Παπαδιαμάντη, παρουσιάζοντας τη συγκεκριμένη παράσταση σε πολλούς χώρους, μεταξύ των οποίων ο Ναός της Αποκαλύψεως στην Πάτμο και η Κωνσταντινούπολη, υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου.
Παραμένει παράδοξη η συμπεριφορά του μητροπολίτη, ο οποίος στο παρελθόν είχε διακριθεί για φιλανθρωπική δράση και παρεμβάσεις σε πολιτικά και άλλα δρώμενα, μ’ ένα λόγο συχνά αιρετικό (το 2013, μάλιστα, είχε εμφανιστεί με πολιτικά -κοστούμι και γραβάτα- ως εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδας σε τουριστική έκθεση στο Πεκίνο), ενώ είχε εναντιωθεί και στον τότε αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.
Θα είχε συνεπώς ενδιαφέρον να γνωρίζαμε από τον ίδιο τον (κατά κόσμο Δημήτριο Συνετό) μητροπολίτη τι τον σύγχισε από την αναφορά στον «άγιο» των γραμμάτων μας, που δαπανούσε ατέλειωτο χρόνο σε ναούς, ψάλλοντας και προσευχόμενος.
ΚΑΙ… «Αλαλα τα χείλη των ασεβών»…

http://www.efsyn.gr/arthro/apofasizomen-kai-diatassomen-0