Μαύρη μάσκα

Μνημείο του Ολοκαυτώματος, Βερολίνο

Συντάκτης: Αδάμ Αδαμόπουλος *

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1929, τίποτα δεν προμήνυε την τεράστια χρηματιστηριακή κατάρρευση, το επονομαζόμενο «κραχ», που ακολούθησε μόλις ένα μήνα αργότερα. Ακόμα και απλοί πολίτες δανείζονταν χρήματα από τις τράπεζες για να τα «επενδύσουν» στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, τη Γουόλ Στριτ. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1929, ο δείκτης Ντάου Τζόουνς είχε φτάσει στις 381,17 μονάδες, στην υψηλότερη μέχρι τότε επίδοσή του.

Ισως να αποτελεί ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα σημεία συνάντησης της μυθιστορηματικής λογοτεχνίας με την πραγματικότητα και ταυτόχρονα μια τραγική ειρωνεία της Ιστορίας, ότι ακριβώς εκείνες τις μέρες στο τεύχος του Σεπτεμβρίου του 1929 του περιοδικού αστυνομικών ιστοριών «Μπλακ Μασκ» (Μαύρη μάσκα) ξεκίνησε να δημοσιεύεται σε συνέχειες το κείμενο του Ντάσιελ Χάμετ «Το γεράκι της Μάλτας».

Πρόκειται για το εμβληματικό στο είδος του αστυνομικό μυθιστόρημα, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο τρεις φορές, με δημοφιλέστερη μεταφορά αυτή του Τζον Χιούστον, όπου πρωταγωνιστούσε ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Εκεί καταγράφεται το αξιακό έλλειμμα, η φενάκη ενός κόσμου του οποίου επιδίωξη είναι ο εύκολος πλουτισμός.

Η Μεγάλη Υφεση που ακολούθησε το Κραχ του 1929 απλώθηκε σε πλανητικό επίπεδο και ταλάνισε την παγκόσμια οικονομία και τους λαούς για σχεδόν μία δεκαετία. Σε πολλές χώρες, η κανονικότητα δεν είχε αποκατασταθεί μέχρι την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην Ευρώπη, στην έντονη κοινωνική αμφισβήτηση των πρώτων χρόνων μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθε να προστεθεί η αναξιοπιστία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Οι συνθήκες ευνόησαν την εξάπλωση μιας ζοφερής κατάστασης που μετέτρεψε την Ευρώπη σε «σκοτεινή ήπειρο».

Σε χώρες με βραχύχρονη δημοκρατική παράδοση (Αυστρία, Πορτογαλία, Ελλάδα) ή με απουσία κεντρικών εθνικών θεσμών (Πολωνία) ή με τεράστιο αγροτικό πληθυσμό, στην πλειονότητά του αγράμματο και συντηρητικό (Πολωνία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Ισπανία), η δημοκρατία αποδείχτηκε ευάλωτη. Σε χώρες με τεράστια οικονομικά προβλήματα, οξύτατες κοινωνικές αντιθέσεις και πληγωμένο εθνικό γόητρο (Γερμανία, Ιταλία), το δημοκρατικό κοινοβουλευτικό σύστημα καταλύθηκε από αυταρχικά καθεστώτα που διέθεταν μαζική λαϊκή υποστήριξη.

Στις μέρες μας, μια άλλη «μαύρη μάσκα», όχι και τόσο άγνωστη πια, αναδύεται σιγά σιγά στην Ευρώπη. Η μεγάλη απορία για τη Γερμανία του Μεσοπολέμου παραμένει το γιατί η αστική τάξη άφησε «ανεπαισθήτως» να περάσει η εξουσία στα χέρια του Χίτλερ.

Η σημερινή Γερμανία δεν δοκιμάζεται από τη σοβούσα οικονομική κρίση, αντίθετα κερδίζει από αυτήν. Συνεπώς, η σημερινή απορία είναι γιατί πλατιές λαϊκές μάζες αυτής της χώρας αφήνονται στο περιθώριο μιας ευημερούσας κοινωνίας, ευάλωτες στα καλέσματα ακροδεξιών Σειρήνων.

*(Ph.D.)2, επίκουρος καθηγητής Ιατρική Φυσικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
http://www.efsyn.gr/arthro/mayri-maska