Οι δέκα θανάσιμες πληγές της "φαραωνικής" ανθρωπότητας

 

Της Χρυσούλας Π. Μουκίου *

"Τα όσα ζούμε με την έλευση της νέας χιλιετίας θυμίζουν εν πολλοίς τις «δέκα πληγές του «Φαραώ» που οδήγησαν στην κατάρρευση του πανίσχυρου αιγυπτιακού πολιτισμού περί το 1.500 π.Χ. (ΠΔ εδ. 7: 14-21 και επ.). Αλληλοδιαδοχή περιβαλλοντικών και ενδημικών καταστροφών της χλωρίδας και της πανίδας, ακραία καιρικά φαινόμενα, επιδημίες και εν τέλει, απώλεια ανθρώπινων ζωών εξάλειψαν ό,τι είχε δημιουργήσει ο Φαραώ, ενσάρκωση του ίδιου του «Ρα», του «Θεού - Ήλιου»: απώλεια και του πρωτότοκου υιού του.

Το 2020, ήτοι 3.520 έτη αργότερα, βιώνουμε παρεμφερείς ακραίες καταστάσεις, που για τη σύγχρονη ανθρωπότητα φαντάζουν πρωτόγνωρες, και παρά την εξέλιξη του πολιτισμού, δυσχερώς αντιμετωπίσιμες.

Περιβαλλοντικές καταστροφές, ακραία φαινόμενα, διεθνής οικονομική κρίση, φτώχεια, μετανάστευση και, τέλος, διεθνής πανδημία με τη ραγδαία εξάπλωση του Covid-19.

Η αλληλοδιαδοχή και συρροή αυτών των καταστροφών, με αποκορύφωμα βέβαια την πανδημία λόγω κορωνοϊού, οδήγησε σταδιακά σε δραματική περιστολή δικαιωμάτων του ανθρώπου (κοινωνικών δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών) για την κατοχύρωση των οποίων η ανθρωπότητα, ιδίως ο δυτικός πολιτισμός, είχε αγωνιστεί επί μακρόν.

Το δικαίωμα στο περιβάλλον (άρθρ. 24 παρ. 1 Σ), το δικαίωμα στην εργασία (άρθρ. 22 παρ. 1) και το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση (άρθρ. 22 παρ. 2 Σ) ήταν οι πρώτες «πληγές» που δέχθηκαν τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα. Ακολούθησαν το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και το δικαίωμα στην απόκτηση κατοικίας (άρθρ. 17 παρ. 1, 22 παρ. 4 Σ), το δικαίωμα στην ίση και δίκαιη φορολόγηση (άρθρ. 4 παρ. 5, 78 παρ. 1 Σ). Ακολουθεί το δικαίωμα στην υγεία (άρθρ. 5 παρ. 5, 21 παρ. 3Σ), στην οικογένεια (άρθρ. 21 παρ. 1 Σ) που περιλαμβάνει και την προστασία της παιδικής ηλικίας, της νεότητας και του γήρατος (άρθρ. 21 παρ. 1-3 Σ), στην άσκηση θρησκευτικής λατρείας (άρθρ. 13 παρ. 2 Σ) και στην εκπαίδευση (άρθρ. 16 παρ. 2 & 4 Σ). Τέλος, το θεμελιώδες δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και στη συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας (αρθρ. 5 παρ. 1 & 3 Σ) και, εν τέλει, το δικαίωμα στην ίδια την ανθρώπινη ζωή. Δέκα πληγές. Δέκα τρώσεις, οχι θανατηφόρες, πάντως τρώσεις.

Θεμελιώδης ‘πληγή’ η τρώση της «αξίας του ανθρώπου», ρήτρα που βρίσκεται στην προμετωπίδα του Συντάγματος 1975/1986/2001/2008, άρθρ. 2 παρ. 1, η οποία αποτελεί αναμφισβήτητα τη «μήτρα» όλων των επί μέρους θεμελιωδών ελευθεριών και δικαιωμάτων του πολίτη και του ανθρώπου. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των Η.Ε. που υπεγράφη στη Γενεύη το 1948 προβλέπεται ότι «όλοι οι άνθρωποι γεννούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια», ενώ στο πρώτο άρθρο του Θεμελιώδους Νόμου της Βόννης, όπως είθισται να λέγεται το Γερμανικό Σύνταγμα (Grundgesetz), η ανθρώπινη αξιοπρέπεια κατοχυρώνεται ως «απαραβίαστη».

‘Ηταν η νομική και πολιτιστική διδαχή της ανθρωπότητας μετά τις θηριωδίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επί μισόν περίπου αιώνα, η ρήτρα τηρήθηκε, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο.

Τηρήθηκε, όμως όχι ατομοκεντρικά αλλά ατομολαγνικά. Ο σύγχρονος μεταπολεμικός άνθρωπος ένιωσε όχι μόνον ότι είναι το κέντρο του κόσμου αλλά ότι είναι άτρωτος, ωσάν τον Φαραώ τον «Βασιλιά - Ήλιο». Η «Φαραωνική» ή άλλως, ατομολαγνική προσέγγιση του ανθρωποκεντρισμού στρέβλωσε σε μεγάλο βαθμό την αρχική ανθρωπιστική προσέγγιση της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τη μετέβαλε σε αναγωγή του ατόμου σε κυρίαρχο των πάντων. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται: αδηφαγία, ναρκισσισμό, υλισμό, ψευδαίσθηση ευδαιμονίας και παντοδυναμίας: ο άνθρωπος έγινε ένας σύγχρονος «Φαραώ». Και ο πολιτισμός μας όχι πράγματι ανθρωποκεντρικός αλλά φαραωνικά υπεροπτικός.

Οι «πληγές» δεν άργησαν να εμφανισθούν.

Μετά την οικονομική κρίση, ήρθε η φτώχεια και η οριζόντια εξαθλίωση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού. Για πρώτη φορά, αμφισβητήθηκε η έννοια της διασφάλισης της ελάχιστης αξιοπρεπούς διαβίωσης (minimum-existenz), σηματοδοτώντας τη μετάβαση από την ευμάρεια στη φτωχοποίηση, από την αξιοπρέπεια στην εξαθλίωση.

Την καίρια στιγμή που η λαίλαπα έμοιασε να κοπάζει, η πανδημία καθήλωσε τον άνθρωπο εγκεκλεισμένο και σε οιονεί απομόνωση, κοινωνική, επαγγελματική και ψυχική. Ο Covid-19 τον καθήλωσε αποσβολωμένο, απομονωμένο και τρομοκρατημένο. Ο ήδη φτωχός άνθρωπος αγωνιά πλέον για το εάν θα ζήσει την επαύριον ή εάν θα εκδημήσει υπό τραγικές συνθήκες.

Kαι όλα αυτά, στο πλαίσιο πλήρους ανατροπής της ανθρωπογεωγραφίας και της γεωστρατηγικής σταθερότητας με άγνωστα ανθρωπιστικά, κοινωνικά και ειρηνευτικά αποτελέσματα.

Που βρίσκεται λοιπόν ο άνθρωπος; Που είναι η σημερινή μεταπολεμική ανθρώπινη αξιοπρέπεια;

Δεν χρειάζονται κρεματόρια. Οι ορδές αστέγων, μεταναστών, οι κατειλημμένες  ΜΕΘ και οι αυτόχειρες είναι τα σύγχρονα κρεματόρια. Τα κρεματόρια της τρίτης χιλιετίας. Τα κρεματόρια της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

Μόνον εάν ο ανθρωποκεντρισμός που επιβάλλεται από τις σύγχρονες συνταγματικές και διεθνείς δικαιοταξίες, λάβει την πραγματική του διάσταση και από ατομολαγνεία με καταναλωτική ασυδοσία και ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, μετουσιωθεί σε προστασία του ιερού δημιουργήματος που «άνω θρώσκει», το μέλλον θα είναι ευοίωνο. Διαφορετικά, η «φαραωνική υπεροψία» ατομική και συλλογική, οδηγεί στην ΄Υβρη, τη Νέμεση και, άρα, την Τίση. Τίση, που επέφερε δέκα πληγές και κατέστρεψε έναν από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς της αρχαιότητας. Ας μην καταστρέψει και τον δικό μας. Η λύση είναι στον ίδιο τον Άνθρωπο: «Ύβριν χρη σβεννύναι μάλλον ή πυρκαϊήν» [Ηρόδοτος «Ιστορίαι» VIII (Oυρανία - Καλλιόπη)]."

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" στις 22/12/2020

* Χρυσούλα Π. Μουκίου, Αν. Καθηγήτρια Διοικητικού Δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Πηγή : Chryssoula Moukiou στο Facebook

via