Μια συνέντευξη του υποψήφιου βουλευτή Εύβοιας της ΝΔ, Σπύρου Πνευματικού, σε ραδιοφωνική εκπομπή έδωσε το έναυσμα για να εκδηλωθούν πολλαπλές αρνητικές αντιδράσεις από ετερογενή και πολυποίκιλα σημεία. Είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι εάν δεν διανύαμε προεκλογική περίοδος, τη στιγμή της συνέντευξης, τα λεγόμενα του κ. Πνευματικού δεν θα είχαν αναπαραχθεί σχεδόν καθόλου. Και αυτό που μάς κάνει να το πιστεύουμε αυτό, είναι ότι προερχόμαστε μετά από μια μακρά περίοδο αντιμετώπισης του covid-19, όπου και οι γιατροί-επιστήμονες μιλούσαν διαρκώς για διαλογή ασθενών και επίσης παρατηρήσαμε άθλιες καταστάσεις κοινωνικών κανίβαλων οι οποίοι διάλεγαν τους συνανθρώπους τους βάσει εμβολιασμού ή όχι.
Για να μην μιλήσουμε για εκείνα τα πολιτικά «υποκείμενα» που εμφανίστηκαν βασιλικότεροι του βασιλέως, διαχωρίζοντας τους συντρόφους και συναγωνιστές ανάλογα με το τι πρέσβευαν για τους κοινωνικούς εγκλεισμούς, για τη βιοπολιτική και βιοεξουσία, για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Αυτοί που, ως φερέφωνα της εξουσίας, μιλούσαν για καθολικό εμβολιασμό (πως άραγε θα γινόταν εάν δεν ήταν υποχρεωτικός; Ποτέ δεν το τεκμηρίωσαν!) και έκαναν λόγο για αντικοινωνική και ατομιστική στάση όσων δεν ακολουθούσαν πιστά τις εντολές του Κράτους-πατερούλη.Αυτοί που από την ένδεια των επιχειρημάτων τους τρέφουν τον μισανθρωπισμό τους, φτάνοντας στο σημείο να αποκαλούν «φασίστες» και «ψέκες» συντρόφους με πολυετή και γόνιμη προσφορά στον κοινωνικό αγώνα, ανεξαρτήτως διαφωνιών και διαφοροποιήσεων. Και όλα αυτά γιατί; Επειδή ορισμένοι έφεραν στην επιφάνεια και σε πραγματικό χρόνο αυτά που γράφονταν μερικές δεκαετίες πριν από διαφόρους θεωρητικούς περί βιοπολιτικής και διαχωρισμών. Αλλά, απ’ ότι φάνηκε ξεκάθαρα, καλός είναι ο Φουκώ, ο Αγκάμπεν κ.ά., όταν οι πανδημίες είναι μακριά και δεν μάς αγγίζουν. Κάπως έτσι θα είναι και η αντίδραση σε μια ανέλεγκτη εξεγερτική διεργασία η οποία δεν θα ακολουθεί τις νόρμες του -ισμού που έχουν κάποιοι στις κούτρες τους; Αυτό θυμίζει και λίγο από ΚΚΕ και αριστερά, όπου όσο πιο μακριά γίνεται μια εξέγερση τόσο περισσότερο προβάλλεται. Μόνο στην Ελλάδα έχει σταθερά προβοκάτορες και «μπαχαλάκηδες»… Αλλά ας όψεται, κάποιοι εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα και από τα γραπτά τους και από τη στάση τους. Και θα συνεχίσουν βεβαίως να απειλούν και να θυματοποιούνται ταυτόχρονα βλέποντας σιγά-σιγά να διαψεύδονται και… επιστημονικώς.
Και όλα αυτά μάς έρχονται στο νου όταν βλέπουμε τους τρόπους που αντιδρούν κάποιοι –και δεν είναι λίγοι– σε αυτά που ακούν από τους πολιτικούς. Αυτοί που έκατσαν μέσα και λούφαξαν, από φόβο, από υπακοή, συνειδητά;
Και ως «πραιτοριανοί» του κράτους τσαμπουκαλεύονταν σε όποιο δεν φορούσε τη μάσκα σωστά, δεν εμβολιαζόταν, δεν «συνεμορφώθη προς τα υποδείξεις». Εν τέλει, ποια ταξική συνείδηση(!) υπαγόρευσε σε πλήθος εργαζομένων να εξωθούν σε παραίτηση/απόλυση συναδέλφους τους που δεν εμβολιάζονταν; Πως κάποιοι εξανίστανται με τις δηλώσεις περί διαλογής ασθενών, όταν τα τελευταία χρόνια το ελληνικό Κράτος και όχι μόνο εφαρμόζει πολιτικές διαλογής και διαχωρισμού των ανθρώπων; Όταν η Γερμανία, για παράδειγμα, κάνει διαλογή μεταναστών, παίρνοντας τους «καλύτερους» με τα δικά της κριτήρια; Όταν κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, εφαρμόζουν πολιτικές διαλογής επιστημόνων για το σύστημα τους! Όταν είκοσι χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες έχουν πνιγεί στη Μεσόγειο μόνο τα τελευταία δέκα χρόνια, ως απόρροια των κυρίαρχων πολιτικών διεθνώς! Είναι βέβαιο και ξεκάθαρο, ότι για την εξουσία και την κάθε εξουσία, η ζωή των ανθρώπων έχει αξία μονάχα όταν είναι χρήσιμη και χρηστική για εκείνη. Δεν υπάρχουν καθολικοί αξιακοί κώδικες σε εκείνους. Διαφημίζουν τα αντίθετα για να κρύψουν το σάπιο πρόσωπό τους. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, δεν μας κάνει καμία εντύπωση η οποιαδήποτε δήλωση που εκφέρεται από το στόμα εξουσιαστή. Δεν αναμένουμε και δεν προσδοκούμε τίποτα θετικό από δαύτους.
Και γι’ αυτό και δεν μπαίνουμε σε λογικές καταγγελίας και έκπληξης από τα «ανήκουστα» που ακούγονται. Διότι και αυτό είναι ένα ακόμη σκετς μεταξύ των εξουσιαστών, ώστε ο καθένας με το ρόλο του να διαδραματίζει την περιβόητη πολιτική. Το γεγονός ότι και μερικοί αντιεξουσιαστές συμμετέχουν επικοινωνιακά σε αυτό το παιχνίδι που στήνει η Εξουσία είναι κάτι που ως δωράκι λαμβάνεται από τους εκμεταλλευτές. Διότι είναι αυτονόητο, ότι στα ενδοεξουσιαστικά και ενδοκομματικά μαχαιρώματα (τέτοιο ήταν και του Πνευματικού και μάλιστα στις εκλογές του Μαΐου ο συγκεκριμένος δεν ήταν εκλεγμένος, αλλά στου Ιουνίου ήταν! Αναγκασθείς όμως σε παραίτηση!) δεν συμμετέχουμε.
Από την άλλη πλευρά, ως αναρχικοί, που ψάχνουμε διαρκώς για την αλήθεια, διατηρούμε μια στάση όπου τα λεγόμενα μας δεν θα είναι εύηχες λέξεις και προτάσεις σε ένα κοινό που διψάει να ακούσει αυτά που του είναι απλώς εύπεπτα. Έχουμε συνηθίσει τον καταγγελτικό λόγο και το ηθικοφανές ύφος εκείνων που κατακρίνουν τους εξουσιαστές αλλά ποτέ την Εξουσία, που λοβοτομούν τους εύκολους στόχους διατηρώντας σταθερά αλώβητη την Εξουσία, η οποία δεν εντάσσεται σε μια γραμμική σχέση με δυο άκρα, την καλή και την κακή. Διότι εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει κακιά εξουσία, αυτόματα σημαίνει ότι υπάρχει ή ότι μπορεί να υπάρξει και καλή εξουσία. Συνεπώς η Εξουσία δεν τοποθετείται σε τέτοιες αξιακές κλίμακες, δεν αποτελεί έναν ανθρωπιστικό φορέα που ενίοτε κάποιος Πνευματικός διατυπώνει απάνθρωπες προτάσεις. Αποτελεί τον φορέα εκείνο όπου ο έλεγχος και η επιβολή αναπροσαρμόζονται και ανασυντάσσονται με τέτοιο τρόπο ώστε να η ίδια η Εξουσία να ενισχύεται και να μην αποδυναμώνεται, εξελίσσοντας τους θεσμούς, καταργώντας άλλους και επινοώντας νέους, με «ευχάριστο» ή «δυσάρεστο» πρόσωπο. Άλλοτε τρέχει με «διαφωτισμό» και άλλοτε φρενάρει με «μεσαίωνα», άλλοτε εμπλουτίζεται με φασισμό-σταλινισμό-ναζισμό και άλλοτε με φιλελευθερισμό και «πρόοδο». Πάντα, όμως και σε κάθε περίπτωση, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, η Εξουσία, και απλά αλλάζει ο αριθμητής. Μονάχα όταν καταργήσουμε το συγκεκριμένο κλάσμα θα μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία και δημιουργία μιας άλλης ανεξούσιας συνθήκης.
Ας δούμε, λοιπόν, τι είπε ο Πνευματικός στον ΣΚΑΙ, όπως απομαγνητοφωνήθηκε από εμάς: «Δεν σημαίνει ότι δεν αγαπάμε τον άρρωστο εάν πάμε και του πούμε ότι δεν έχει νόημα να κάνουμε αυτό για εσάς. Ένας καρκινοπαθής τελικού σταδίου δεν είναι υποχρεωτικό, δεν θα τα καταφέρει, δεν έχει καλή πρόγνωση. Κάποια στιγμή να τραβήξουμε μια γραμμή γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στα έξοδα που χρειάζονται για την αντιμετώπιση των συνανθρώπων. Υπάρχει ένα σημείο λοιπόν που δεν έχει λόγο να κάνεις κάτι παραπάνω». Είναι ξεκάθαρο, ότι ο κ. Πνευματικός επικοινώνησε αυτά τα οποία συζητούνται σε πολιτικό και επιστημονικό πεδίο. Ας δούμε, πρώτα, τις πολιτικές προεκτάσεις αυτής της δήλωσης, δεδομένων των παραπάνω που επισημάναμε σε σχέση με τα της Εξουσίας και των Εξουσιαστών. Σε ένα άκρως καπιταλιστικό περιβάλλον, με την παγκόσμια ηγεμονία φιλελεύθερων/νεοφιλελεύθερων οικονομικών θεωριών, είναι λογικό όλα να υπολογίζονται με λογικές κόστους/οφέλους. Έτσι, τομείς που κάποτε τοποθετούνταν στον πυρήνα του Κράτους, όπως η παιδεία, η υγεία-περίθαλψη κ.ά., είτε τεμαχίζονται και ιδιωτικοποιούνται είτε συγκεκριμένες λειτουργίες κατευθύνονται έμμεσα σε ιδιωτικές χρήσεις.
Σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, ο κάθε γιατρός που υπηρετεί στα δημόσια συστήματα υγείας, συχνά-πυκνά έρχεται αντιμέτωπος με το να αποφασίσει για το πως θα διαχειριστεί τον κάθε ασθενή. Από το πιο απλό, για παράδειγμα, είδος εξετάσεων μέχρι τη διαβόητη διαλογή. Όταν το Κράτος έχει αποφασίσει ότι οι οικονομικοί πόροι-εισροές είναι Χ τότε και ο γιατρός γνωρίζει πόσες μπορεί να είναι οι εκροές Y. Συνεπώς εάν θεωρήσουμε, ότι οι γιατροί δεν αντιδρούν στις αποφάσεις του Κράτους και απλά ακολουθούν τις αποφάσεις του, τότε είναι οι λειτουργικοί διαχειριστές του συστήματος. Εάν αντιδράσουν, είτε συλλογικά είτε ατομικά, τότε, όπως είδαμε και στο πρόσφατο παρελθόν, βγαίνουν σε αναστολή προς παραδειγματισμό, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις γιατρών που παραιτήθηκαν τα τελευταία χρόνια από τη θητεία τους στο ΕΣΥ λόγω των πολύ περιορισμένων πόρων που είχαν και το έντονα στρεσογόνο περιβάλλον που αντιμετώπιζαν. Συνεπώς το ζήτημα της διαλογής των ασθενών είναι μια πάγια κατάσταση με τη σφραγίδα του Κράτους. Και όπως είδαμε και την περίοδο της πανδημίας, όλα σχεδόν τα κόμματα είχαν κοινή πλεύση, ενδυναμώνοντας το Κράτος.
Όπως είπαμε και παραπάνω, χρέος των αναρχικών είναι η αναζήτηση της αλήθειας και επ’ ουδενί οι εύπεπτες ατάκες και γι’ αυτό θα θέλαμε να επισημάνουμε και τα εξής: Όλες οι κοινωνίες και οι κοινότητες διαχρονικά, με ή χωρίς εξουσία, διακρίνονται από μορφές διαλογής ασθενών. Για να γίνει αντιληπτό αυτό, θα πρέπει να επισημάνουμε την οπτική της κάθε κοινωνίας για το θάνατο αλλά και την ευζωία. Αυτές οι δύο έννοιες συνδέονται, για παράδειγμα, με το να θέλουμε στο δυτικό μοντέλο να υπάρχει επιμήκυνση των χρόνων ζωής και όχι η ποιότητα ζωής. Υπερισχύει η ευημερία από την ευζωία. Μπορεί οι δείκτες προσδόκιμου ζωής να αυξάνονται, αλλά εάν τοποθετήσουμε δίπλα από αυτούς τους δείκτες τα ποσοστά άνοιας, αλτσχάιμερ κ.ά. που μειώνουν δραματικά την αντιληπτικότητα του ατόμου και την ποιότητα ζωής του, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι ο σύγχρονος δυτικός (αλλά διαρκώς παγκοσμιοποιημένος) τρόπος ζωής, με μπόλικη τεχνολογία, επιστήμη και κανονιστική ιατρική, υποβαθμίζει εν τέλει τις ζωές μας και τα γηρατειά μας. Και εδώ είναι το οξύμωρο, μπορεί ένα πλούσιο και κοινωνικό Κράτος, να έχει ως βασική συνθήκη την μακροημέρευση των ασθενών του –καρκινοπαθών και άλλων– και να προσφέρει όλες τις παροχές –ΜΕΘ, χημειοθεραπείες, αποκαταστάσεις κλπ.
Σημαίνει ότι προσφέρει ποιότητα ή μόνο ένα ποσοτικό δεδομένο σε μια στατιστική; Πόσοι καρκινοπαθείς τελικού σταδίου αρνούνται οι ίδιοι τη συνέχιση της θεραπείας που τους προτείνεται; Αρκετοί. Συνεπώς η συζήτηση δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα ερώτημα που τίθεται, ενώ υπάρχει και πολλή ουρά και μεγάλος δρόμος. Αυτές οι ερωτήσεις είναι αποσπασματικές και δεν βλέπουν ολιστικά τα ζητήματα της υγείας. Όλοι μίλησαν με αφορμή τη δήλωση Πνευματικού για τους καρκινοπαθείς. Ποιο σύστημα και ποιο οικονομικό μοντέλο έχει μεγιστοποιήσει τις καρκινοπάθειες; Ποιος τρόπος ζωής(!) οδηγεί στο θάνατο με ισχαιμικά εγκεφαλικά και καρδιαγγειακά επεισόδια; Αυτοί που με την άδεια τους κυκλοφορούν τρόφιμα και ποτά τα οποία είναι εξολοκλήρου επιβλαβή για τον άνθρωπο και το περιβάλλον είναι οι δολοφόνοι μας. Όλοι αυτοί είναι οι διαλογείς των θανάτων μας και των ασθενειών μας. Είναι όλοι αυτοί που διαφεντεύουν τις ζωές μας. Γιατί, πριν τη διαλογή καρκινοπαθών τελικού σταδίου, υπάρχουν δεκάδες άλλες διαλογές ανθρώπων από την Εξουσία. Είναι οι τοξικοεξαρτημένοι και οι κάθε λογής εξαρτημένοι, είναι οι ψυχικά ασθενείς, είναι οι φυλακισμένοι, είναι… είναι… είναι. Γι’ αυτό ας μη σοκάρονται τόσο, ούτε οι νοικοκυραίοι, ούτε τα «υποκείμενα».
Ας εξετάσουμε, τώρα, το επιστημονικό πεδίο των δηλώσεων Πνευματικού. Από τα πρώτα χρόνια εμφάνισης της ιατρικής και για αρκετούς αιώνες, η άσκησή της στηρίχθηκε στο πατερναλιστικό πρότυπο. Ο γιατρός, αντικαθιστώντας τον/την θεραπευτή/τρια των κοινοτήτων, ήταν ο μοναδικός υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων, μιας και εκείνος είναι ο αρμόδιος και μόνος γνώστης της κατάστασης της υγείας του ασθενούς, σύμφωνα με το πατερναλιστικό μοντέλο. Τα τελευταία χρόνια, όμως, διάφοροι λόγοι έφεραν στο προσκήνιο την έννοια του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του ασθενή, ο οποίος οφείλει να ξέρει και να ενημερώνεται από τους γιατρούς όλη την αλήθεια για την ασθένεια του και τις δυνατότητες-προτάσεις που υπάρχουν.
Ο ασθενής αποφασίζει για το δικό του σώμα και τη δική του ζωή. Είναι σαφές, ότι μια σειρά ερωτημάτων εντάσσονται σε αυτό που ονομάζεται βιοηθική. Σύμφωνα με τον Kant, η αξίωση για επίσπευση του θανάτου ή το αίτημα για αξιοπρεπή λήξη της ζωής θα πρέπει να γίνεται σεβαστό. Σύμφωνα με τους προβληματισμούς που υπάρχουν στην επιστημονική κοινότητα, κάθε παρέμβαση σε έναν ασθενή τελικού σταδίου θα πρέπει να αξιολογείται σε σχέση με τους στόχους του ασθενούς. Κάθε παρέμβαση που δεν προάγει τους στόχους του ασθενούς θα πρέπει να εξαλείφεται. Ας δούμε τι αναφέρει εργασία που εκπονήθηκε το 2013 από επαγγελματίες Υγείας του νοσοκομείου «Γεννηματάς», με τίτλο: «Ηθικοί προβληματισμοί για τον περιορισμό της θεραπείας και αποφάσεις στο τέλος της ζωής». «Σήμερα γίνεται ολοένα και περισσότερο λόγος για την έννοια των αποφάσεων στο τέλος της ζωής και του περιορισμού της θεραπείας, ιδίως όταν αυτή θεωρείται μάταιη (futile). Ο προβληματισμός για το τέλος της ζωής υπάρχει από την αρχαιότητα, ωστόσο η ανάγκη επιλογής ανάμεσα στην υποστήριξη της ζωής µε τη χρήση της τεχνολογίας ή την απρόσκοπτη κατάληξη του ασθενούς από τη νόσο και τις επιπλοκές της ανέκυψε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60 όταν η τεχνολογική εξέλιξη επέτρεψε στους θεράποντες τη δυνατότητα να διατηρήσουν στη ζωή ακόμη και ασθενείς που ήταν σε µη αναστρέψιμη κωματώδη κατάσταση. Το αποτέλεσμα ήταν ο καθημερινός προβληματισμός και η δημιουργία ηθικών διλλημάτων περί εφαρμογής, συνέχισης ή απόσυρσης της υποστήριξης της ζωής.
Το 20% των θανάτων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη συμβαίνουν στο χώρο της μονάδας εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) ενώ για το 8-10% των ασθενών λαμβάνονται αποφάσεις τέλους ζωής. Στοιχεία πρόσφατης μελέτης έδειξαν ότι το 36% των θανάτων στις ΜΕΘ επέρχεται μετά από λήψη αποφάσεων τέλους ζωής, οι οποίες συνήθως αφορούν την απόσυρση ή τον περιορισμό της θεραπείας, που πιθανώς παρατείνει τη ζωή, καθώς και την εφαρμογή της ανακουφιστικής αγωγής. Για τη χώρα µας δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία, ωστόσο φαίνεται ότι η πλειονότητα των ανθρώπων πεθαίνουν νοσηλευόμενοι και ειδικότερα στις ΜΕΘ. Ο περιορισμός ή η απόσυρση της υποστήριξης των ασθενών της ΜΕΘ, προηγείται του θανάτου τους πάνω από τις μισές φορές τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Σε μελέτη που έγινε σε 17 χώρες της Ευρώπης για τις πρακτικές που αφορούν τις αποφάσεις των γιατρών στο τέλος της ζωής των ασθενών, βρέθηκε ότι είχε ληφθεί απόφαση περιορισμού της υποστήριξης ή απόσυρσής της στο 72,6% των ασθενών που απεβίωσαν. Στις ΗΠΑ η συχνότητα είναι μεγαλύτερη και φαίνεται πως συνεχώς αυξάνει. Άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι οι αποφάσεις περιορισμού της θεραπείας, από 51% που ήταν το 1987 άγγιξαν το 90% το 1993. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι επί 5.910 θανάτων σε ΜΕΘ που μελετήθηκαν στις ΗΠΑ στο 14% είχε προηγηθεί περιορισμός της υποστήριξης, στο 36% είχε προηγηθεί απόσυρση θεραπείας, στο 24% είχε χορηγηθεί πλήρης υποστήριξη και είχε περιοριστεί µόνο η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση και τέλος µόνο στο 26% είχε χορηγηθεί υποστήριξη μέχρι την έλευση του θανάτου. Αποτελέσματα ερευνών στην Ελλάδα δείχνουν, ότι ένα σημαντικό ποσοστό γιατρών έχει έμμεση αντίληψη συγκεκριμένων περιπτώσεων ενεργητικής και παθητικής ευθανασίας (18,5% και 32,1% αντίστοιχα). Επιπλέον, οι μισοί περίπου από τους ερωτηθέντες γιατρούς αναφέρουν ότι τους έχει ζητηθεί από συγγενείς ασθενούς να προβούν σε ενεργητική ή παθητική ευθανασία, παρ’ όλο που η πλειοψηφία δηλώνει πως ποτέ δεν ανταποκρίθηκε θετικά σε σχετικό αίτημα.
Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι οι αποφάσεις που αφορούν το τέλος της ζωής, είναι ιδιαίτερα δύσκολες και συχνές, γεγονός που αποδεικνύει πως το θέμα αυτό υπάρχει, προβληματίζει και κυρίως διχάζει, καθώς τα ποσοστά των απαντήσεων μοιράζονται. Όλα αυτά τονίζουν την ανάγκη ενημέρωσης, εκπαίδευσης και αποσαφήνισης ορισμένων σκοτεινών σημείων, έτσι ώστε να γίνει κατανοητό ότι αυτό το στενά συνδεδεμένο µε πολλές προκαταλήψεις θέμα δεν πρέπει να αποτελεί μια «λύση», αλλά θέμα διαλόγου και προβληματισμού, καθιστώντας αναγκαία την ύπαρξη κατευθυντηρίων γραμμών. Μία άλλη έρευνα δείχνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών των μονάδων εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) δεν μπορούν να συµμετάσχουν στη λήψη της απόφασης µη κλιμάκωσης ή απόσυρσης της αγωγής.
Οι προγενέστερες οδηγίες προβάλλουν ως πιθανός τρόπος διεύρυνσης της αυτονομίας του ασθενούς. Η ευθύνη της απόφασης μοιράζεται ανάμεσα στη θεραπευτική ομάδα και τους συγγενείς. Μέσω μιας διαδικασίας συζήτησης και ανταλλαγής πληροφοριών, καθορίζονται οι στόχοι της αγωγής. Όταν η αγωγή δεν μπορεί να εκπληρώσει τους στόχους που τέθηκαν, κρίνεται ανώφελη και δεν κλιμακώνεται ή αποσύρεται. Τυχόν συγκρούσεις αντιμετωπίζονται αρχικά µέσω της επανάληψης του διαλόγου και της εκβάθυνσης της επικοινωνίας. Σε ανεπίλυτη διαφωνία, το θέμα παραπέμπεται στην επιτροπή δεοντολογίας του νοσοκομείου. Μελέτες παρατήρησης που έγιναν σε διάφορες χώρες και ηπείρους έδειξαν, ότι σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών που πεθαίνουν στη ΜΕΘ, έχει προηγηθεί µη κλιμάκωση ή απόσυρση της αγωγής, και ότι η απόφαση σχετίζεται µε ποικίλους κλινικούς παράγοντες. Η συχνότητα του περιορισμού της αγωγής καθώς και ο βαθμός συμμετοχής των συγγενών στη λήψη της απόφασης επηρεάζονται από το πολιτισμικό πλαίσιο». Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι στην ιατρική επιστημονική κοινότητα οι προβληματισμοί αυτοί είναι καθημερινοί και υπάρχουν εδώ και δεκαετίες. Συνεπώς, δηλώσεις και αντιδράσεις γιατρών-πολιτικών στα περί «διαλογής» έγιναν σε μια λογική ψηφοθηρική και μόνο. Αλλά έχει ενδιαφέρον να δούμε και την ιστορία της διαλογής ασθενών –γνωστής ως Triage–, πως εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε.
O όρος «Triage» προέρχεται από το γαλλικό ρήμα «trier» που σημαίνει χωρίζω/επιλέγω και ως διαδικασία εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά από το Γάλλο στρατιωτικό χειρουργό Jean Dominique Larrey κατά τη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων, ενώ συστηματοποιήθηκε, προσλαμβάνοντας τη μορφή που έχει και σήμερα, από το Ρώσο χειρουργό και ανατόμο Nikolai Iwanowitsch Pirogow στα μέσα του 19ου αιώνα. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, στη λεγόμενη «ιατρική των καταστροφών», καθώς τότε είχε ανακύψει η ανάγκη διαλογής των θυμάτων. Η έννοια του Triage, λοιπόν, συνδέθηκε αρχικά με το πεδίο της μάχης, της ιατρικής του πολέμου και σταδιακά εξελίχθηκε, όπως την αναγνωρίσαμε και στην περίοδο της πανδημίας και της επιλογής του ποιοι ασθενείς θα μπουν στις περιορισμένες κλίνες ΜΕΘ, ποιοι θα διασωληνωθούν κλπ. Παγκοσμίως, λοιπόν, εφαρμόζονται πολλές κλίμακες διαλογής, όμως τα τελευταία χρόνια εντείνεται η προσπάθεια για τη δημιουργία ενιαίων κλιμάκων διαλογής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε να αυξηθεί η αξιοπιστία και να περιοριστεί η μεταβλητότητα των εκτιμήσεων. Οι πιο συχνές κατηγορίες (Triage), οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα είναι η διαλογή στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (E.D. Triage), η Στρατιωτική Διαλογή (battlefield Triage) και η Διαλογή Καταστροφών (mass casualty Triage).
Όμως, ο κίνδυνος διαχείρισης των καταστάσεων καραδοκεί και όπως σημειώνει ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου του ΕΚΠΑ, Ηλίας Αναγνωστόπουλος: «Η έννομη τάξη, πολύ ορθά, δεν αποδέχεται την ιεράρχηση της ανθρώπινης ζωής, αφού καμία ζωή δεν έχει μεγαλύτερη αξία έναντι κάποιας άλλης. Όταν όμως ο γιατρός έχει περισσότερους επιλέξιμους ασθενείς και μία κενή κλίνη σε ΜΕΘ, εκ των πραγμάτων καλείται να επιλέξει έναν από αυτούς, είναι πρακτικά αδύνατον να μην το κάνει (…) Πρόκειται για τραγικά ηθικά διλήμματα που δεν επιδέχονται μία και μοναδική «ορθή» λύση. Σε τέτοιες καταστάσεις δεν τίθεται ζήτημα ποινικής ευθύνης του γιατρού για την επιλογή του. Ωστόσο τα κριτήρια που λαμβάνονται υπ’ όψη κατά την επιλογή πρέπει να αφορούν την υγεία, δηλαδή την πιθανότητα θεραπείας και την ηλικία του ασθενούς. Δεν επιτρέπεται, αντιθέτως, να εφαρμόζονται κριτήρια «κοινωνικού» χαρακτήρα, όπως π.χ. να επιλεγεί κάποιος που έχει υψηλή κοινωνική θέση έναντι κάποιου άλλου. Δεν έχουμε δικαίωμα να θεωρούμε ελάσσονα τη ζωή οποιουδήποτε. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να ευνοήσουμε ολέθριες πρακτικές του παρελθόντος, όπως εκείνες του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος που ανέπτυξε τη θεωρία περί «ανάξιων» μορφών ζωής (ανάπηροι, ψυχικά ασθενείς, Αθίγγανοι, Εβραίοι κ.ά.) για να νομιμοποιήσει την εξόντωσή τους».
Συνεπώς, όπως βλέπουμε, το ζήτημα της διαλογής ασθενών υφίσταται σταθερά στην επιστημονική κοινότητα, με την παράλληλη παρουσία έντονων προβληματισμών. Θα προσθέσουμε, ότι σε ένα εξουσιαστικό και ιεραρχικό περιβάλλον, τον αποκλειστικό λόγο διαχείρισης τον έχουν οι κυρίαρχοι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η υγεία και η περίθαλψη αντικατοπτρίζει τις αξίες της κάθε κοινωνίας όπως και τις νοσηρότητές της. Η βιομηχανοποίηση της τροφής, η υπερβολική και συχνά περιττή χρήση φαρμάκων και αντιβιώσεων, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και μια σειρά άλλων θεμάτων-αλυσίδα διαμορφώνουν καταστάσεις που εμφανίζονται ως τετελεσμένα γεγονότα, αλλά υπάρχουν ως τέτοια λόγω των επιλογών που έχουν γίνει από την πολιτική και οικονομική ελίτ. Αυτές οι επιλογές αποικούν τις ζωές μας ως πολυανθεκτικά μικρόβια τα οποία οφείλουμε να καταπολεμήσουμε και να εξολοθρεύσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.