Ο αδικημένος Οπενχάιμερ

Πώς παρεξηγήθηκαν οι μεγάλες προσπάθειές του κατά κάθε καταστροφικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας

Της Αλίκης Γιωτοπούλου / Μαραγκοπούλου

O Τζούλιους Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν ο πιο μεγάλος ειδικός φυσικός επιστήμονας στον κόσμο για την ατομική ενέργεια. Επρόκειτο όχι απλώς για εξαιρετικό επιστήμονα σε θέματα φυσικής, αλλά για ένα κυριολεκτικά σπάνιο φαινόμενο ανθρώπου γενικής μόρφωσης και συγχρόνως φιλοκοινωνικών αισθημάτων.


Υπήρξε μεγάλος ανθρωπιστής, που όμως, παρά την προσπάθειά του, δεν κατάφερε να επιτύχει την αποφυγή της χρήσης μιας βόμβας ουρανίου.

Αν και γερμανικής καταγωγής (συγκεκριμένα Γερμανοεβραίος), όταν οι Γερμανοί άρχισαν να ετοιμάζουν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την πυρκαγιά του Ράιχσταγκ, της γερμανικής Βουλής, και για να αποφύγει την πίεση και τη συμμετοχή του, σκέφτηκε να ζητήσει από την αμερικανική κυβέρνηση να τον κάνει Αμερικανό πολίτη. Πίστευε πως η Αμερική ήταν φιλειρηνική χώρα και θα απέφευγε με αυτό το τέχνασμα, της αμερικανοποίησής του, το ενδεχόμενο πίεσής του για την ανάμειξη στην κατασκευή ατομικής βόμβας. Οι Αμερικανοί δέχτηκαν πολύ πρόθυμα, αλλά κρυφά, τον Οπενχάιμερ ως Αμερικανό πολίτη.

Ωστόσο ήρθε η στιγμή που και η ίδια η Αμερική αποφάσισε να κατασκευάσει την ατομική βόμβα και να χρησιμοποιήσει τον Οπενχάιμερ για την υλοποίηση του σχεδίου αυτού. Ο ίδιος απέκρουε σταθερά και έντονα αυτές τις ενέργειες, αλλά ματαίως. Μετά την καταστροφή των ιαπωνικών πόλεων (Χιροσίμα και Ναγκασάκι) από ατομική βόμβα, ίδρυσε την Παγκόσμια Ακαδημία Τέχνης και Επιστήμης, στην οποία ζήτησε να γίνουν μέλη όλοι οι άνθρωποι του κόσμου που θα αποκήρυτταν κάθε χρήση της ατομικής ενέργειας για την ανθρωπότητα και η οποία θα απαγόρευε τη διάδοση πυρηνικών όπλων. Η πράξη του αυτή συνιστά επαρκή απόδειξη της αποδοκιμασίας εκ μέρους του αυτού του είδους δράσης, αλλά και των τύψεων συνείδησης από τις οποίες κατετρύχετο ο ίδιος. Μάλιστα, για τον ίδιο σκοπό, ο Οπενχάιμερ συνέταξε ένα κείμενο συστράτευσης και κάλεσε όλο τον κόσμο να το υπογράψει.

Δυστυχώς η εν συνεχεία στάση της ανθρωπότητας υπήρξε περισσότερο απογοητευτική. Η αρπακτικότητα που σταθερά επικρατεί στον κόσμο, σε συνδυασμό με κάθε είδους βία, δεν μπόρεσε να βοηθήσει στα σχέδια και τις βαθύτατες προσπάθειες του μεγάλου αυτού άνδρα. Οι διαθέσεις που επικρατούν στον πλανήτη μας ολοένα χειροτερεύουν και τον καθιστούν σήμερα ένα εγκληματικό φρενοκομείο, όπως είχα προβλέψει προσωπικά προ αρκετών ετών.

Βλέποντας και ο Οπενχάιμερ αυτή την τάση, το πόσο δηλαδή οι άνθρωποι ήταν διατεθειμένοι να χρησιμοποιήσουν την ατομική ενέργεια για πάσα χρήση και σκοπό, ακόμα και μετά τα θλιβερά συμβάντα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, έπεσε σε βαριά μελαγχολία και απογοήτευση. Συγχρόνως μάλιστα δυσκολευόταν να αντέξει την ανάμειξή του και τη φήμη που τον ακολουθούσε ως πατέρα και υποστηρικτή της ατομικής βόμβας, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε αυτοκτονία.*

Δυστυχώς ούτε οι ίδιοι οι Ιάπωνες κατάφεραν να ακολουθήσουν τις θέσεις του Οπενχάιμερ. Εκείνο που φαίνεται απίστευτο, αλλά είναι αληθινό, είναι ότι, παρότι είχαν υποστεί τέτοια συμφορά στο έδαφός τους, έφθασαν στο σημείο να χρησιμοποιήσουν την ατομική ενέργεια για την κατασκευή εμπορικών προϊόντων, με συνέπεια το ατύχημα στη Φουκουσίμα.

Εκ των υστέρων βέβαια ο Οπενχάιμερ, ο μεγάλος αυτός άνθρωπος, επιστήμονας και ανθρωπιστής, αναγνωρίστηκε για την ειλικρίνειά του και δικαιώθηκε από τον κόσμο όλο. Οφείλουμε όλοι να δραστηριοποιηθούμε υπενθυμίζοντας την πρόσκλησή του προς όλο τον κόσμο να αποκηρύξει τη χρήση της ατομικής ενέργειας εις βάρος της ανθρωπότητας.

* Περισσότερα στοιχεία αναφέρονται στο άρθρο της Αλίκης Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου «Οι κίνδυνοι από την πυρηνική ενέργεια», που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Το Ποντίκι», 19.5.2016, σελ. 29, και στο κείμενο με τον τίτλο «Χαιρετισμός Αλίκης Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου στην ειδική συνεδρίαση της Ολομέλειας της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι», 13.05.2015, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ).


topontiki