Η διαδικτυακή επανάσταση. 2)

Η είσοδος μόλις πριν από δύο δεκαετίες του Διαδικτύου στην καθημερινή κοινωνική και προσωπική ζωή των ανθρώπων αποτελεί ασφαλώς ριζική τομή ή, αν προτιμάτε, επανάσταση στις ανθρώπινες σχέσεις.

Μία κοσμοϊστορική τεχνολογική επινόηση που με τις ποικίλες εφαρμογές της επηρεάζει βαθύτατα τη συμπεριφορά, τον τρόπο σκέψης και άρα τη ζωή των ανθρώπων.

Μια τεχνολογική επανάσταση που, όπως πολύ συχνά λέγεται, ενδέχεται να αποδειχτεί για το μέλλον της ανθρωπότητας εξίσου σημαντική με την επινόηση της γραφής και της τυπογραφίας.

Είναι όμως έτσι; Ή μήπως έχουν δίκιο οι πιο δύσπιστοι αναλυτές των τεχνολογικών εξελίξεων όταν ισχυρίζονται ότι, σήμερα, η ψηφιακή ζωή στο Διαδίκτυο απλώς αντιγράφει και αναπαράγει πιστά την πραγματική ζωή των ανθρώπων;

Κι αν αυτό ισχύει, τότε γιατί οι συστηματικοί χρήστες του Διαδικτύου πιστεύουν ότι ζουν μια διπλή, σχεδόν σχιζοειδή ζωή: ψηφιακή και πραγματική, ταυτοχρόνως;

Προφανώς, ο τρόπος που χρησιμοποιούμε μια επαναστατική τεχνολογία εξαρτάται όχι μόνο από κάποιες «αντικειμενικές» αναγκαιότητες αλλά, σε μεγάλο βαθμό, και από τις ιστορικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των χρηστών της.

Και ο τρόπος χρήσης των νέων μέσων ψηφιακής δικτύωσης δεν αποτελεί εξαίρεση: σχετίζεται στενά και εξαρτάται από τα ιδιαίτερα πολιτισμικά, κοινωνικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά του χρήστη!

Ετσι, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι οι πιο εξωστρεφείς προσωπικότητες τείνουν να χρησιμοποιούν τη διαδικτυακή επικοινωνία για να εκφράσουν ή να μεγεθύνουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

Αντίθετα, οι πιο εσωστρεφείς και συντηρητικοί χρήστες του Διαδικτύου θα χρησιμοποιήσουν τις ψηφιακές επαφές τους ως δικαιολογία για να μειώσουν ή, σε ακραίες περιπτώσεις, για να εξαλείψουν εντελώς τις πραγματικές κοινωνικές επαφές τους.

Την αρχική μας ψευδαίσθηση, ότι, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην πραγματική μας ζωή, στο Διαδίκτυο μπορούμε να επιλέγουμε ελεύθερα την ταυτότητά μας -π.χ. το φύλο, το όνομα ή την ιστορία μας- διαδέχεται η συνειδητοποίηση ότι, τις περισσότερες φορές, τα διαδικτυακά «προσωπεία» που επιλέγουμε δεν είναι σχεδόν ποτέ εντελώς αυθαίρετα ή ψευδή.

Η διαδικτυακή ταυτότητα που με τόσο κόπο δημιουργήσαμε για να μας αντιπροσωπεύει στη «νέα» ψηφιακή μας ζωή αποδεικνύεται τελικά πολύ λιγότερο εύπλαστη και «εικονική» απ’ ό,τι συνήθως πιστεύουμε ή απ’ όσο θα επιθυμούσαμε να είναι.

Γεγονός που από μόνο του θα έπρεπε να καθιστά εμφανή την ανεπάρκεια κάποιων πολύ διαδεδομένων «κοινωνιολογικών εξηγήσεων», οι οποίες υποστηρίζουν ότι η αναζήτηση μιας νέας ψηφιακής ταυτότητας στο Διαδίκτυο εξηγείται επαρκώς από την ανάγκη των περισσότερων ανθρώπων να αποδράσουν από τους συμβατικούς κοινωνικούς περιορισμούς ή από τα τραύματα μιας δυσβάσταχτης προσωπικής ζωής.

Οι ανεπάρκειες αυτών των «εξηγήσεων» ήταν εξαρχής εμφανείς, όμως αποκαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα όταν οι ειδικοί αποφάσισαν να μελετήσουν συστηματικά και επιτόπου το πώς ακριβώς κάποιος ή κάποια από εμάς αποφασίζει σχετικά με τη διαδικτυακή διεύθυνση ή για το όνομα που θα υιοθετήσει στο Διαδίκτυο.

Αν π.χ. το διαδικτυακό όνομα και η διεύθυνση που επιλέγουμε είναι είτε πολύ συνηθισμένα είτε πολύ μεγάλα, τότε το ίδιο το Διαδίκτυο τα απορρίπτει και μας επιβάλλει να αναζητήσουμε κάποιες πολύ πιο πρωτότυπες ή ευφάνταστες λύσεις.

Ομως, εξίσου βασανιστικό πρόβλημα αποδεικνύεται το ποια φωτογραφία μας θα επιλέξουμε για το διαδικτυακό μας προφίλ και πόσο αντιπροσωπευτικό ή σκοπίμως παραπλανητικό θέλουμε να είναι το επίσημο διαδικτυακό μας ψευδώνυμο (nickname).

Δύο κάθε άλλο παρά τυχαίες διαδικτυακές επιλογές, αφού από αυτές εξαρτάται η δήθεν ελεύθερη επιλογή του διαδικτυακού προσωπείου μας.

Και τι να πει κάνεις για τα σύγχρονα «ιερογλυφικά» της γλώσσας του Παγκόσμιου Ιστού, τα περίφημα «emotions» και τα «emojoi», τις εκφραστικές φατσούλες και τα άλλα διαδικτυακά εικονίδια που χρησιμοποιούμε πλέον συστηματικά στις διαδικτυακές επικοινωνίες μας για να εκφράσουμε -με τρόπο σύντομο και εξαιρετικά κωδικευμένο- τις πρόσκαιρες αλλαγές της ψυχολογικής μας διάθεσης ή τις αντιδράσεις και τα σχόλιά μας στα μηνύματα που δεχόμαστε.


Συνεχίζεται