Ζήτημα συνταγματικότητας με το νομοσχέδιο Κεραμέως: "Προσβολή ακαδημαϊκής ελευθερίας, συρρίκνωση περιφερειακών Πανεπιστημίων"

Κωνσταντίνος Λάππας

Έκδηλη προσβολή της συνταγματικά κατοχυρωμένης πλήρους αυτοδιοίκησης των πανεπιστημίων βλέπει στην επικείμενη τοποθέτηση αστυνομικού σώματος εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ο καθηγητής στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών σπουδών και κοσμήτορας της σχολής Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης. Μιλώντας στο tvxs.gr ο καθηγητής εξηγεί τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι το νομοσχέδιο που κατέθεσαν προς διαβούλευση από κοινού οι κ.κ. Κεραμέως και Χρυσοχοΐδης δε συνάδει με την ακαδημαϊκή ελευθερία ενώ όσον αφορά στη θέσπιση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τονίζει πως θα φέρει συρρίκνωση των περιφερειακών πανεπιστημίων.

Πώς αξιολογείτε το νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση που τέθηκε προς διαβούλευση;

Το νομοσχέδιο αυτό έρχεται να ρυθμίσει δύο εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους θέματα. Πρώτον, αυτό του τρόπου εισαγωγής, που το κάνει με έναν αποσπασματικό τρόπο και χωρίς προηγουμένως να έχει γίνει ο απαραίτητος διάλογος. Δεύτερον, αυτό της ασφάλειας στα πανεπιστήμια, με τρόπους που δεν εξυπηρετούν στην ακαδημαϊκή ελευθερία, είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν στην πράξη και φορτώνουν τα ήδη επιβαρυμένα πανεπιστήμια με επιπλέον γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Ποια είναι η γνώμη σας για την εισαγωγή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής;

Η εισαγωγή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα πλήξει πρωτίστως τα περιφερειακά πανεπιστήμια. Το πέρασμα από ένα σύστημα χωρίς βάσεις όπως ισχύει σήμερα σε ένα σύστημα με βάσεις όπως αυτό που εισάγει το νομοσχέδιο θα έχει ως αποτέλεσμα το κόψιμο σημαντικού αριθμού φοιτητών. Αν και δεν μπορούμε από τώρα να εκτιμήσουμε το ακριβές ύψος αυτού του αριθμού, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει και θα οδηγήσει σε συρρίκνωση περιφερειακών πανεπιστημίων κι άρα στη συνέχεια σε συγχωνεύσεις τμημάτων. Εφόσον η βάση εισαχθεί από αυτή κιόλας τη χρονιά, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο, από το ερχόμενο φθινόπωρο θα φανεί το μέγεθος του προβλήματος που θα έχει δημιουργηθεί.

Το θέμα της εισαγωγής στα πανεπιστήμια θα έπρεπε να έχει αποτελέσει αντικείμενο συστηματικού διαλόγου με τα πανεπιστήμια κι όχι η κυβέρνηση να αποφασίζει μόνη της, ξεκινώντας μάλιστα από αυτό το τεχνικό κομμάτι. Το θέμα τέθηκε στη Σύνοδο των Πρυτάνεων αλλά όχι επαρκώς στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι αλλαγές που θα επιφέρει η εισαγωγή της βάσης με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ σημαντικές για να περνάνε χωρίς ουσιαστικό και πλατύ διάλογο.

Η κυβέρνηση προχωρά και στη νομοθέτηση των Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΙΠΠΟ), ενώ η Σύνοδος των Πρυτάνεων έχει εκφράσει την αντίθεσή της.

Ναι, δε φαίνεται να τη λαμβάνει υπόψιν. Τα πανεπιστήμια προφανώς έχουν ανάγκη φύλαξης των χώρων τους, να εξασφαλίζουν τη σωματική ακεραιότητα του προσωπικού και να μην καταστρέφεται η περιουσία τους. Εδώ όμως έχουμε μια επιβολή τακτικών που είναι πολύ προβληματική σε σχέση με το πώς θα έπρεπε να βιώνουμε την ακαδημαϊκή ελευθερία στην καθημερινότητά μας.

Διότι μπορεί να ανακοινώθηκε πως οι αστυνομικοί αυτοί δε θα φέρουν πυροβόλα όπλα, όμως και τα γκλομπ όπλα είναι. Επίσης ανακοινώθηκαν περιπολίες.

Γνωρίζουμε καλά ότι η παρουσία ένστολων αστυνομικών από μόνη της προκαλεί αναστάτωση στο πανεπιστήμιο και σε καμία περίπτωση δε συνάδει με την έννοια της ακαδημαϊκής ελευθερίας, την οποία αξιώνει να περιφρουρήσει η κυβέρνηση με το νομοθέτημα αυτό.

Η ακαδημαϊκή ελευθερία έχει ως προϋπόθεση την ασφάλεια αλλά όχι μέσω της προληπτικής επιτήρησης. Τα ίδια τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν και σε μεγάλο βαθμό το κάνουν ήδη, να εξασφαλίζουν ασφάλεια και ειρήνη στους χώρους τους. Η κυβέρνηση θεωρεί ως δεδομένο ότι τα πανεπιστήμια είναι χώροι ανομίας, όμως από εγκληματολογικές μελέτες αλλά και από την κοινή εμπειρία προκύπτει ότι τα περιστατικά βίας και εγκληματικότητας είναι υπαρκτά αλλά όχι περισσότερα απ’ ότι στον υπόλοιπο δημόσιο χώρο. Αυτό συστηματικά το αγνοούν.

Όντως συμβαίνει σε μεγάλους χώρους χωρίς επαρκή φωτισμό να πωλούνται ναρκωτικά, όπως μπορεί να συμβαίνει στην Ομόνοια ή την πλατεία Αριστοτέλους. Δεν καταλαβαίνω ωστόσο γιατί αυτό επιτάσσει την τοποθέτηση ειδικού σώματος μέσα στα ιδρύματα. Η Αστυνομία πάντα είχε τη δυνατότητα να εισέρχεται στους χώρους των πανεπιστημίων εφόσον εκεί τελούνται τέτοιου είδους πράξεις.

Πώς αξιολογείτε την ελεγχόμενη είσοδο στους χώρους των πανεπιστημίων;

Νομίζω ότι θα αποδειχθεί ιδιαίτερα προβληματική στην πράξη. Η ελεγχόμενη είσοδος μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε εργαστήρια με ακριβό εξοπλισμό. Όμως σε επίπεδο πανεπιστημιακών campus είναι πολύ δύσκολο. Κατ’ αρχάς τα πανεπιστήμια έχουν εντελώς διαφορετικές χωροταξίες μεταξύ τους. Για παράδειγμα το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στεγάζεται σε ένα και μόνο κτίριο με δύο εισόδους και χωρίς περίβολο. Αντίθετα, ακριβώς δίπλα μας βρίσκεται το Αριστοτέλειο, ένα μεγάλο campus όπως είναι το πανεπιστήμιο Αθηνών με πολλά κτίρια, κήπους, περίβολο κι άρα τελείως διαφορετικές ανάγκες φύλαξης.

Είναι σχεδόν αδύνατο να ελέγχει κάποιος κάθε στιγμή το ποιός μπαίνει και βγαίνει σε ένα campus που γίνονται ταυτόχρονα μαθήματα με ανοιχτές αίθουσες, συνέδρια και άλλες ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Συνάδελφοι από τη Γαλλία όπου είχε επιχειρηθεί κάτι παρόμοιο, μου έλεγαν ότι κατέπεσε. Νομίζω ότι είναι ένα μέτρο που θα μείνει ανεφάρμοστο στη μεγάλη πλειοψηφία των πανεπιστημίων. Όμως εν τω μεταξύ θα έχει θεσμοθετηθεί και ανακοινωθεί. 

Θεωρείτε ότι η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το ζήτημα της ασφάλειας των πανεπιστημίων με επικοινωνιακούς όρους;

Μιλώντας σας για το τρίτο σκέλος των παρεμβάσεων που αφορούν στην ασφάλεια, νομίζω ότι θα καλύψω το ερώτημά σας. Εισάγοντας πειθαρχικό δίκαιο στα πανεπιστήμια, η κυβέρνηση παραβιάζει ανοιχτές θύρες. Στα πανεπιστήμια προφανώς και έχουμε πειθαρχικές διατάξεις. Υπάρχουν προβλέψεις για αδικήματα όπως η λογοκλοπή για παράδειγμα. Η κυβέρνηση έρχεται απλά να ομογενοποιήσει το σύστημα και να το αυστηροποιήσει σε ορισμένα σημεία. Δίνεται η εντύπωση ότι φέρνει κάτι καινούριο αλλά στην πραγματικότητα δε φέρνει τίποτα καινούριο, πέρα από τον ομογενοποίηση και την αυστηροποίηση. Θέλει να δείξει ότι επιβάλει την τάξη.
  
Κατόπιν όλων αυτών, πώς βλέπετε να προχωρά η εφαρμογή ενός τέτοιου νόμου;

Ο νόμος φαίνεται να αγνοεί τελείως μια συνταγματική επιταγή άρθρου 16 παράγραφος 5 του Συντάγματος που μιλάει για το πλήρες αυτοδιοίκητο. Άρα το Σύνταγμα ορίζει με τρόπο πολύ συγκεκριμένο το όριο μέχρι το οποίο μπορεί να παρέμβει η κυβέρνηση σε τέτοια θέματα. Ως εκ τούτου, όταν η ασφάλεια συνδέεται με την ακαδημαϊκή ελευθερία προφανώς είναι αρμοδιότητα των πρυτανικών αρχών. Η διάταξη για την παρουσία αστυνομικού σώματος εντός των πανεπιστημίων θα μπορούσε να κριθεί αντισυνταγματική.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι με τη θεσμοθέτηση της "Επιτροπής Ασφαλείας και Προστασίας ΑΕΙ" και της "Μονάδας Ασφάλειας και Προστασίας", το υπουργείο επιβάλλει μια δαιδαλώδη γραφειοκρατία για να στηριχθούν όλοι αυτοί οι περιορισμοί και οι όροι επιτήρησης. Τα πανεπιστήμια ήδη υποφέρουν από έλλειψη προσωπικού, και διοικητικού προσωπικού μεταξύ άλλων, κι άρα δεν μπορούν να υποστηρίξουν την επιπλέον γραφειοκρατική δουλειά που συνεπάγονται αυτές τις επιτροπές. Πόσο μάλλον που οι επιτροπές αυτές σχετίζονται με σκοπούς οι οποίοι θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν με πιο απλούς τρόπους.

πηγή