"Κοιτάξτε με βαθιά στα μάτια, θα κουβεντιάσουμε για οικονομικά προβλήματα, δίπλα στο τζάκι", Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εσταίν
Με αυτή τη φράση ο κεντροδεξιός Γάλλος πολιτικός δεν επιχειρεί τίποτε άλλο, παρά μια αναλογική επανεισαγωγή δυο βασικών κοινωνικών αξιών του γαλλικού πολιτισμικού συστήματος, της ειλικρίνειας και της θαλπωρής.
Η αρχή της αναλογικής επανεισαγωγής εφαρμόζεται ευρύτατα στη διαφήμιση και αποτελεί ένα από τα βασικά δομικά στοιχεία της «κοινωνίας της κατανάλωσης». Η αρχή αυτή συνίσταται στην προβολή ενός προϊόντος μέσα από μια παράσταση που να είναι, από πριν, όσο γίνεται πιο ευχάριστη και αποδεκτή. Η εικόνα από ένα ωραίο χαμόγελο π.χ. που ικανοποιεί τη διάχυτη ανάγκη αισιοδοξίας και ανθρώπινης αισθητικής, μπορεί να επανεισαχθεί με την ετικέτα ενός προϊόντος. Έτσι το χαμόγελο γίνεται μια ψυχολογικά «εμπορεύσιμη» κοινωνική αξία. Κατά τον ίδιο τρόπο το χαμόγελο ενός πολιτικού «πρέπει» να δημιουργεί έλξη και αποδοχή. Ο πολιτικός δεν διαφέρει στο σημείο αυτό από ένα προϊόν που «προσφέρεται» με ανάλογα επικολλημένο χαμόγελο.
Το συμπέρασμα που εξάγεται από ανάλογες εμπειρικές διαπιστώσεις είναι ότι ένα πολιτικό μήνυμα, μια πολιτική ομιλία, μια πολιτική απόφαση που θέλουν να περάσουν όχι μόνο δεν θα πρέπει να αντιτίθενται ριζικά στο ισχύον πολιτιστικό σύστημα, αλλά θα πρέπει να δημιουργούν την έλξη και την ανάγκη «κατανάλωσής» τους. Η αξία που δημιουργήθηκε και επανεισάγεται (το χαμόγελο που αναφέρθηκε παραπάνω) για να γίνει ένα αποτελεσματικό μέσο υποστήριξης του πολιτικού μηνύματος πρέπει να έχει επιλεγεί ώστε να ανταποκρίνεται όχι μόνο στα γενικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κοινωνικής επικοινωνίας αλλά και στην ιδιαιτερότητα της κοινωνίας. Δηλαδή το χαμόγελο σε μια κοινωνία χαμηλής ανισότητας μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο επικοινωνίας. Αντίθετα σε μια κοινωνία μεγάλων ανισοτήτων μπορεί να αποβεί πρόκληση και εικόνα που αντανακλά μια ανύπαρκτη ευτυχία.
Εκτός από την θαλπωρή και το χαμόγελο, που χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα, ιδιαίτερη σημασία έχει η αξία της «ειλικρίνειας» ως κλασσικό παράδειγμα αναλογικής επανεισαγωγής στις περιπτώσεις παραπλανητικής πολιτικής επικοινωνίας. Συχνά ο δέκτης μιας πολιτικής πληροφορίας, απορροφημένος από τη «φόρμα» και το «στυλ» με το οποίο το πολιτικό μήνυμα προωθείται π.χ. από την «ειλικρίνεια», μπορεί να μην αποδώσει τη σημασία που πρέπει στην ουσία του πολιτικού προβλήματος η οποία επιδιώκεται να αποκρύβει. Λέμε π.χ. «ούτε και εγώ είμαι απολύτως σύμφωνος με αυτό που ο Α. πολιτικός υποστηρίζει, αλλά παρόλα αυτά μου φαίνεται ειλικρινής» ή αντίστοιχα «μπορεί αυτό που λέει ο Α. πολιτικός να αποδειχθεί λανθασμένο, αλλά οι προθέσεις του είναι ειλικρινείς». Αυτή η αντίδραση υποδηλώνει, έστω και ασυνείδητα, μια ευνοϊκή ή και «συγχωρητική» τοποθέτηση απέναντι στον συγκεκριμένο πολιτικό.
Αυτή η δυναμική είναι πιο έντονη και αποτελεσματική σε περιπτώσεις νέων και ωστόσο όχι τόσο «δοκιμασμένων» πολιτικών προσώπων και φυσικά είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στα διπολικά-δικομματικά συστήματα. Το αποτέλεσμα είναι συχνά να αποδίδεται μεγαλύτερη σημασία στην εμφάνιση του μηνύματος και λιγότερη στην πραγματική επιδίωξή του. Ο κίνδυνος, υπό κάποιες προϋποθέσεις, για τον πολίτη είναι υπαρκτός καθώς συχνά γίνεται «καταναλωτικό» θύμα που αγοράζει ένα πολιτικό προϊόν για τα ωραία χρώματα του περιτυλίγματος και όχι για το περιεχόμενό του. Υπό προϋποθέσεις διότι το ελκυστικό περιτύλιγμα δεν είναι πάντοτε βέβαιο ότι κρύβει μια συνειδητή προσπάθεια παραπλάνησης της κοινής γνώμης.
Μια δεύτερη κοινωνικοψυχολογική αρχή με την οποία επιδιώκεται η επικοινωνιακή ολοκλήρωση είναι αυτή της καθησυχαστικής ταυτότητας. Αυτή συνίσταται στη δημιουργία ενός αισθήματος κοινότητας, με την έννοια του «feeling», μεταξύ εκείνων που αποφασίζουν και εκείνων που θα υποστούν τις συνέπειες της πολιτικής απόφασης. Η δημιουργία αυτού του αισθήματος είναι τόσο περισσότερο απαραίτητη όσο η πολιτική απόφαση προκαλεί σε μια κατηγορία πολιτών αμφιβολία ή φόβο. Το αίσθημα καθησυχαστικής ταυτότητας μπορεί να αναφέρεται είτε στις ίδιες ικανοποιήσεις είτε στις ίδιες στερήσεις είτε, τέλος, στις ίδιες ατέλειες.
Αλλά είναι κυρίως η ανθρώπινη περίπτωση των ίδιων αδυναμιών και ατελειών που αποτελεί και την καταλληλότερη βάση για τη δημιουργία καθησυχαστικής ταυτότητας. Και αυτό γιατί με τη φαινομενική έξαρση των ίδιων ατελειών οι περισσότερο αδύνατοι αισθάνονται ότι απειλούνται λιγότερο από τους περισσότερο δυνατούς. Ο πολιτικός που παρουσιαζόταν, ακόμη και μετά τον πόλεμο, σε μια συγκέντρωση με μανταρισμένο το πουκάμισο που όμως διακριτικά άφηνε να γίνεται αντιληπτό, προσέφευγε στην αρχή της καθησυχαστικής ταυτότητας – άγνωστο βέβαια με πόση επιτυχία. Αυτή εφαρμόζεται και σε ανώτερα επίπεδα πολιτικής επικοινωνίας.
Το κείμενο που ακολουθεί και που χαρακτηρίζεται από αρκετό κυνισμό προέρχεται από έναν μέσο Αμερικανό και είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικό για τη «χρησιμότητα» της αρχής της καθησυχαστικής ταυτότητας στην περιοχή των διεθνών σχέσεων. Στο ερώτημα αν οι Η.Π.Α. εμφανίζονται υπέρμετρα διαλλακτικές στις συζητήσεις στα Ηνωμένα Έθνη, απάντησε:
Συνεχεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.