Η μάχη του διαδικτύου: Ελεύθερος διαμοιρασμός ή ολιγοπώλιο;

Τέλος στη διαδικτυακή εκπομπή για 38 ιστοσελίδες που διανέμουν online οπτικοακουστικό περιεχόμενο, κυρίως ταινίες και σειρές, έβαλε η Επιτροπή για τη Διαδικτυακή Προσβολή Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΕΔΠΠΙ), ύστερα από αίτηση της Εταιρίας Προστασίας Οπτικοακουστικών Έργων (ΕΠΟΕ) για προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής Ιδιοκτησίας μεγάλης κλίμακας μέσω διαδικτύου.

Με την απόφασή της αυτή η ΕΔΠΠΙ διατάσσει τους ελληνικούς παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου να διακόψουν την πρόσβαση σε 38 συνολικά ονόματα χώρου (domain names), σε δημοφιλείς δηλαδή ιστοσελίδες με ταινίες, σειρές, υπότιτλους και συναφές περιεχόμενο.

Η απόφαση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο καταπολέμησης της «πειρατείας», με την ΕΔΠΠΙ να ζητάει μέσα σε διάστημα 48 ωρών (σ.σ.: η απόφαση εκδόθηκε στις 6 Νοεμβρίου) από τους ελληνικούς παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου να διακόψουν την πρόσβαση σε 38 domain names. Μάλιστα, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης το πρόστιμο φτάνει τα 850 ευρώ ημερησίως, ενώ η διάρκεια της διακοπής της πρόσβασης ορίστηκε στα τρία χρόνια.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, με τη λειτουργία των εν λόγω ιστότοπων παραβιάζονται δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε μεγάλη κλίμακα, καθώς η προσβολή αφορά πληθώρα έργων ενώ συντελείται επί σειρά ετών, μέσω των ίδιων ιστότοπων.

Είναι τεράστιο το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς από την «πειρατεία» στη χώρα μας, υποστηρίζει ο πρόεδρος του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας, Γιάννης Αντωνιάδης, με αφορμή την απόφαση της Επιτροπής να πέσει «μαύρο» σε μια σειρά σάιτ με ταινίες, σειρές, υπότιτλους και σχετικό περιεχόμενο.

«Υπάρχουν μελέτες από ιδιωτικούς φορείς που εκπροσωπούν τα στούντιο, τους παραγωγούς ή τους σκηνοθέτες. Δεν είναι μόνο η ζημιά στους σκηνοθέτες, τους παραγωγούς και τα έσοδα που χάνονται. Όλα αυτά έχουν και διαφημίσεις και το ερώτημα που τίθεται είναι πώς μπαίνουν διαφημίσεις σε παράνομα σάιτ; Δίνονται οι διαφημίσεις στην Ιρλανδία και όπου αλλού βρίσκεται το κάθε σάιτ και δεν δίνονται στις νόμιμες προβολές στην Ελλάδα», επισημαίνει ο Γ. Αντωνιάδης.

«Ήταν ένα σημαντικό βήμα και κάτι που έπρεπε να γίνει. Επί δέκα χρόνια γινόταν προσπάθεια να υλοποιηθεί. Μόλις το 2017 πέρασε η διάταξη και ξεκινήσαμε στις 3 Σεπτέμβρη του 2018», είπε χαρακτηριστικά ο Γ. Αντωνιάδης, διευκρινίζοντας ότι «η πρώτη καταγγελία ήταν για σάιτ με οπτικοακουστικά έργα, ταινίες κυρίως. Στο μέλλον, αν θα υπάρξουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι, σίγουρα θα υπάρχει και συνέχεια».

Στην Επιτροπή, όπως εξήγησε ο Γ. Αντωνιάδης, «μπορεί να προσφύγει όποιος θεωρεί ότι προσβάλλεται το έργο του, είτε είναι δικαιούχος καλλιτέχνης, είτε δημιουργός ή οργανισμός που προστατεύει δημιουργούς» και «εφόσον διαπιστωθεί ότι όντως προσβάλλεται, η επιτροπή έχει το δικαίωμα να ζητήσει από παρόχους ίντερνετ να διακόψουν την πρόσβαση σε συγκεκριμένα σάιτς».

Ο πρόεδρος του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας διευκρινίζει πως «κατόπιν πάντα προσφυγής ενδιαφερομένων, η επιτροπή έχει αρμοδιότητα να απευθυνθεί στους παρόχους ίντερνετ και όχι στον τελικό χρήστη, δεν μπορεί, δηλαδή, να βγάλει μια απόφαση για κάποιον που το βράδυ στο σπίτι του "κατεβάζει" μια ταινία ή ακούει μουσική». Αντίθετα, τονίζει, στη Γερμανία, για παράδειγμα,«έρχεται χαρτάκι στο σπίτι με πρόστιμο σε όποιον κατεβάζει παράνομα ταινίες ή μουσική».

«Η αρμοδιότητά μας ενεργοποιείται μονάχα μετά από καταγγελίες και συγκεκριμένες προσφυγές. Δεν κινούμαστε αυτοβούλως γιατί μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να θέλει το έργο του να μοιράζεται ελεύθερα. Δεν μπορούμε εμείς ως Επιτροπή με πρωτοβουλία μας να παρέμβουμε. Πρέπει να γίνει καταγγελία, να ακολουθηθεί μια συγκεκριμένη διαδικασία, να αποδειχθεί ότι είναι δικαιούχος και να αποδειχθεί ότι υπάρχει προσβολή», υπογράμμισε ο Γ. Αντωνιάδης, επισημαίνοντας ότι η Επιτροπή για τη Διαδικτυακή Προσβολή της Πνευματικής Ιδιοκτησίας είναι διοικητική επιτροπή και δεν έχει δικαστική εξουσία.

Ανοιχτή Γνώση, δωρεάν διαμοιρασμός: Το αίτημα του ψηφιακού κόσμου κόντρα στο ολιγοπώλιο του διαδικτύου

Το 2005 το Ίδρυμα Ανοιχτής Γνώσης (Open Knowledge Foundation) έδωσε έναν ορισμό για το τι είναι Ανοιχτά Δεδομένα (Open Data) και εισήγαγε ουσιαστικά την έννοια της Ανοιχτότητας: «Ανοιχτά Δεδομένα είναι τα Δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα, να διαμοιραστούν και να επεξεργαστούν από οποιονδήποτε, οπουδήποτε, για οποιονδήποτε σκοπό». Εξάλλου, αυτή ήταν η μεγάλη προσδοκία, η επανάσταση που δημιούργησε η νέα ψηφιακή εποχή, η υπόσχεση ενός δημοκρατικού, συμμετοχικού και ελεύθερου μέσου, του διαδικτύου. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε κι ένα ολόκληρο κίνημα διεθνώς για την ψηφιακή απελευθέρωση.

Μέρος του είναι και τα Creative Commons, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, με εθελοντές σε 70 χώρες, που έχει ως βασικό στόχο την υποστήριξη του ανοικτού και προσβάσιμου διαδικτύου, καθώς και τη χρήση, διανομή και αξιοποίηση της γνώσης και της δημιουργικότητας, μέσω ελεύθερων αδειών. Η ιδέα πίσω από τα Creative Commons είναι ότι ορισμένοι δημιουργοί μπορεί να μη θέλουν να εξασκήσουν όλα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αυτοδικαίως αποκτούν από τον νόμο. Για την ακρίβεια μπορεί να μην τους απασχολεί το έργο τους ως εμπόρευμα, όπως το βλέπει ο καπιταλισμός, αλλά ως δημιουργία που θέλει να απευθυνθεί σε ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό, έτσι μπορεί να αισθάνονται δικαιούχοι αλλά όχι ιδιοκτήτες.

Τα πράγματα όμως δεν καθορίζονται ούτε από τα δέοντα, ούτε από τις προθέσεις, αλλά από συστήματα. Έτσι, σύντομα και η διαδικτυακή οικονομία ελέγχθηκε από τους νόμους της σύγχρονης λεγόμενης ελεύθερης αγοράς και το διαδίκτυο αποδείχθηκε ότι λειτουργεί ως ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον, με σκληρούς και ανυποχώρητους κανόνες.

Τον Μάιο του 2019, ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός εκτιμάται ότι θα έχει πλέον συνδεθεί στο διαδίκτυο. «Η ανθρωπότητα που διασυνδέεται από την τεχνολογία στον Ιστό, λειτουργεί με δυστοπικό τρόπο. Έχουμε online καταχρήσεις, προκαταλήψεις, πόλωση, fake news, υπάρχουν τόσα πράγματα που πάνε στραβά. Χρειαζόμαστε ένα συμβόλαιο που θα κάνει τον Ιστό να υπηρετεί την ανθρωπότητα, την επιστήμη, τη γνώση και τη δημοκρατία», όπως πρότεινε ο δημιουργός του Ιστού, ο Βρετανός Τιμ Μπέρνερς Λι, μιλώντας στο πρόσφατο διεθνές συνέδριο «Web Summit» στη Λισσαβόνα.

Η «Μάγκνα Κάρτα» που προωθεί ο ίδιος μέσω του Ιδρύματός του, μεταξύ άλλων, δεσμεύει τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι όλοι οι πολίτες τους θα έχουν συνεχή πρόσβαση στο διαδίκτυο (κάτι που δεν συμβαίνει σε πολλές χώρες) και να σέβονται την ιδιωτικότητα και ελευθερία των χρηστών (κάτι που επίσης δεν συμβαίνει παντού). Οι τεχνολογικές εταιρείες θα δεσμευθούν ότι θα κάνουν το δίκτυο φθηνό και προσβάσιμο στους πάντες, ότι θα σέβονται την ιδιωτικότητα και τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών-καταναλωτών και ότι θα αναπτύξουν κατάλληλες τεχνολογίες έτσι ώστε το Ίντερνετ «να είναι ένα δημόσιο αγαθό που βάζει πρώτους τους ανθρώπους».

Ακόμη όμως και ο ίδιος ο Τιμ Μπέρνερς Λι, παραδέχεται ότι θα είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η επιτυχία ενός τέτοιου συμβολαίου, ελπίζει όμως ότι θα επηρεάσει την πορεία των πραγμάτων διεθνώς.

Τα δεδομένα αυτήν τη στιγμή είναι ότι εταιρείες όπως η Google, η Facebook, η Apple, η Amazon κι η Microsoft, μεταξύ άλλων, αποτελούν πλέον ένα διαδικτυακό ολιγοπώλιο, δηλαδή μια μορφή αγοράς συγκεντρωμένη στα χέρια λίγων παντοδύναμων παικτών, που κυριαρχεί σε κάθε πτυχή των ψηφιακών δραστηριοτήτων μας.

Σε αυτό το ολιγοπώλιο προστίθεται παραλλήλως και σε ό,τι αφορά ειδικότερα τα πολιτιστικά προϊόντα κι αυτό των συνδρομητικών πλατφορμών (Netflix, Amazon Prime, Disney+). Έτσι, τίποτα δεν μένει εκτός ελέγχου και εμπορευματοποίησης.

Όπως εξηγεί ο Νίκος Σμυρναίος, καθηγητής στο τμήμα ψηφιακών μέσων του πανεπιστημίου της Τουλούζης, με αντικείμενο την κριτική προσέγγιση των ΜΜΕ και του διαδικτύου μέσα από το πρίσμα της πολιτικής οικονομίας και της κοινωνιολογίας και συγγραφέας του κατατοπιστικού βιβλίου «Το ολιγοπώλιο του διαδικτύου»: «Τα χαρακτηριστικά της ψηφιακής τεχνολογίας εξηγούν επίσης τη μονοπωλιακή φύση της διαδικτυακής οικονομίας. Για παράδειγμα, ενώ η αρχική αγορά της Apple ήταν οι υπολογιστές και το λειτουργικό σύστημα OS, πλέον η εταιρεία παράγει κάθε τύπου λογισμικό (Final Cut, Pages, iMovie, iPhoto, GarageBand, iWork κλπ.), φορητές συσκευές με ιδιόκτητο λειτουργικό (iPhone, iPad, iOS) αλλά και παντοδύναμες πλατφόρμες διανομής περιεχομένου (AppStore, iTunes).

Η Amazon έκανε την αντίθετη διαδρομή, αφού από τις διαδικτυακές υπηρεσίες και τη διανομή βιβλίων έφτασε σήμερα να παράγει την πιο δημοφιλή συσκευή ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων στον πλανήτη, το Kindle, καθώς και το κλειστό, λειτουργικό του σύστημα. Επίσης η Amazon είναι ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών επιγραμμικής αποθήκευσης (cloud services, hosting) στον κόσμο. Η Microsoft εκτός από τα Windows προσφέρει κάθε είδους λογισμικό, μερικά εκ των οποίων τείνουν να γίνουν μονοπώλια (πχ. Microsoft Office), διαδικτυακές υπηρεσίες (Hotmail, Skype) ακόμη και κινητές συσκευές (Nokia). Η Google εκτός από την απόλυτη κυριαρχία της σε διαδικτυακές υπηρεσίες όπως η μηχανή αναζήτησης (πάνω από 80% μερίδιο αγοράς παγκόσμια), το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (Gmail), οι χάρτες (Google Maps), η επιγραμμική αποθήκευση (Drive), τα κοινωνικά δίκτυα (Google+) κλπ. ελέγχει επίσης το πιο διαδεδομένο λειτουργικό για κινητά (Android) αλλά ακόμη και την κατασκευή συσκευών (Motorola)».

Επομένως, όλοι αυτοί συνωμοτούν με στόχο την παγκόσμια κυριαρχία και κάθε άλλο αίτημα ελεύθερης πρόσβασης είναι μάταιο; «Πίσω από τη συμπαθητική φιγούρα των νέων και και ταλαντούχων ιδρυτών τους, κάτω από τα αστραφτερά περιβλήματα των πανάκριβων συσκευών που παράγουν, μέσα στον κώδικα του λογισμικού που δημιουργούν, οι τεχνολογικοί γίγαντες της Silicon Valley κρύβουν ένα πολύ διαφορετικό πρόσωπο: αυτό ενός παγκόσμιας κλίμακας ολιγοπωλίου που ελέγχει την υλική και λογισμική βάση μέσω της οποίας λειτουργεί σήμερα η οικονομία και η κοινωνία» επισημαίνει ο Ν. Σμυρναίος και τονίζει ότι «Παρόλα αυτά, οι υπηρεσίες και τα εργαλεία που προσφέρουν έχουν χειραφετικές δυνατότητες προσωπικής ολοκλήρωσης και εκδημοκρατισμού. Το διαδικτυακό ολιγοπώλιο εκπροσωπεί την αβαντ γκαρντ του σύγχρονου, γνωσιακού καπιταλισμού. Ως τέτοιο λοιπόν εκπροσωπεί τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων και επιδιώκει τη συνέχιση, με άλλα μέσα, της συσσώρευσης κεφαλαίου από αυτές. Όσο πιο γρήγορα αυτό γίνει κατανοητό από όλους μας, τόσο πιο εύκολα θα μπορέσουμε να επιβάλλουμε τη δημοκρατική ρύθμιση του διαδικτύου και την ανάδυση εναλλακτικών τεχνολογικών και κατ’ επέκταση πολιτικών μοντέλων».

Η πειρατεία σκοτώνει…;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2014, έδωσε 360.000 ευρώ για να τεκμηριωθεί η απώλεια εσόδων από την πειρατεία προστατευμένου με πνευματικά δικαιώματα υλικού. Και η έκθεση των 300 σελίδων παραδόθηκε τελικά τον Μάιο του 2015. Αλλά οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν έμαθαν ποτέ το περιεχόμενό της μιας και δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Την έκθεση ανακάλυψε η ευρωβουλευτής Julia Reda του κόμματος των πειρατών και την δημοσίευσε στο blog της. Το συμπέρασμα είναι συμβατό με πολλές άλλες μελέτες που έχουν γίνει, και δεν έχουν καταφέρει να τεκμηριώσουν τη σύνδεση πειρατείας και απώλειας εσόδων.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Νίκο Σμυρναίο «οι αντιπρόσωποι της πολιτισμικής βιομηχανίας σε παγκόσμιο επίπεδο και οι τοπικοί τους αντιπρόσωποι έχουν πλέον εμπεδώσει ότι οι συλλήψεις και οι μηνύσεις ενάντια σε απλούς χρήστες δεν αποδίδουν. Η νέα στρατηγική που εφαρμόζουν είναι η πίεση προς τους πάροχους υπηρεσιών (ιδιοκτήτες τηλεπικοινωνιακών δικτύων, μηχανών αναζήτησης, υπηρεσιών φιλοξενίας ιστοσελίδων κλπ.) ούτως ώστε οι τελευταίοι να αστυνομεύουν εκ των προτέρων τις πρακτικές των χρηστών. Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο εντάσσεται για παράδειγμα η συμφωνία ACTA».

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλοί τεχνικοί τρόποι που μπορούν να εφαρμοστούν είτε από τους διαχειριστές των σελίδων, είτε από τους χρήστες για να ξεπεραστεί το εμπόδιο. Για παράδειγμα ήδη οι ειδικοί λένε ότι μπορούμε να ανακτήσουμε την πρόσβαση στις μπλοκαρισμένες σελίδες με απλή αλλαγή των DNS (Domain Name System).

Γενικότερα πάντως, όπως υποστηρίζει και ο Ν. Σμυρναίος «η απόφαση αυτή εμπεριέχει τεχνικά, νομικά και πολιτικά προβλήματα. Για παράδειγμα, η απαγόρευση πρόσβασης σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε τρίτους ιστότοπους που δεν έχουν σχέση με παραβίαση της πνευματικής ιδιοκτησίας. παράλληλα, ελέγχεται η συμβατότητα της απόφασης με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Γενικότερα μια τέτοια προσέγγιση είναι επικίνδυνη γιατί δημιουργεί τις βάσεις ενός συστήματος μαζικού ελέγχου του διαδικτύου και μπορεί να εξελιχθεί σε λογοκρισία. Επίσης, μια σημαντική παράμετρος είναι το γεγονός ότι τέτοιου τύπου αποφάσεις δεν συνεισφέρουν τίποτα στις τρεις βασικές συνθήκες που πρέπει να διέπουν κάθε ρύθμιση σχετικά με την κυκλοφορία πολιτισμικών αγαθών στο διαδίκτυο: Ενίσχυση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας, εγγύηση για τους δημιουργούς να ζουν από τη δουλειά τους σε καλές συνθήκες, διασφάλιση του δικαιώματος του κοινού για χρήση που θα καλύπτει τις πολιτιστικές και κοινωνικές ανάγκες του».

Το σίγουρο είναι ότι όπου υπάρχουν κλειδωμένα συρτάρια, θεωρητικά τουλάχιστον υπάρχουν και αντικλείδια…

Πηγή: tvxs.grhttp://sioualtec.blogspot.com/2018/11/blog-post_21.html