Ο μύθος της τρέλας και της επικινδυνότητας

Η "τρέλα" και η επικινδυνότητα στην κοινή γνώμη είναι στενά συνυφασμένες έννοιες. Μια υπόθεση για τον λόγο αυτό είναι ότι οι αρχέγονοι φόβοι απειλής και ανασφάλειας συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του ψυχασθενή ή, μάλλον, του "επικινδύνου ψυχασθενή".
Γενικώς, οι άνθρωποι φοβούνται ό,τι αδυνατούν να εξηγήσουν και η «τρέλα», αν μη τι άλλο, αντιπροσωπεύει την απουσία αυτής της εξήγησης το λεγόμενο ακαταλόγιστο και της σώφρον κρίσης.

Ψυχικές διαταραχές και Μ.Μ.Ε.

Εκτός αυτών, βέβαια, η ψυχασθένεια και η βία είναι θέματα που ανεβάζουν την τηλεθέαση. Τα Μ.Μ.Ε συνήθως δεν χάνουν την ευκαιρία να υπερτονίσουν μεμονωμένα περιστατικά βίαιων εγκλημάτων, που εμπλέκεται αληθινά ή όχι η ψυχική διαταραχή. Την επίδραση των Μ.Μ.Ε σε αυτό το θέμα βέβαια μπορούμε να την δούμε, όχι μόνον από τα δελτία ειδήσεων, αλλά και τον κινηματογράφο.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ερευνών δεν επιβεβαιώνουν την άμεση σύνδεση ψυχικής διαταραχής κι επικινδυνότητας. Τα άτομα με ψυχικά προβλήματα δεν εγκληματούν αναγκαστικά περισσότερο από τον υπόλοιπο, «φυσιολογικό» πληθυσμό. Επίσης, η διάγνωση απλώς και μόνο μιας ψυχικής διαταραχής σε καμία περίπτωση δεν αυξάνει τις πιθανότητες κάποιου να εγκληματήσει και να καταστεί επικίνδυνος.

Ο όρος “επικινδυνότητα”

Ας περάσουμε όμως τώρα πιο συγκεκριμένα στον όρο της επικινδυνότητας. Αρχικά, ο όρος αυτός είναι αρκετά ασαφής. Όταν μιλούμε για επικινδυνότητα, δεν αναφερόμαστε σε κάποιο γεγονός που συνέβη ή έστω σε κάποια οντότητα που υπάρχει εκεί έξω και μπορούμε να την προσδιορίσουμε. Στην ουσία, η επικινδυνότητα, στο πλαίσιο της εγκληματολογίας, αναφέρεται στην πιθανότητα, που έχει ένα άτομο να εγκληματήσει. Πιθανότητα δε που δύσκολα μπορούμε να επιβεβαιώσουμε με ακρίβεια. Δηλαδή, όχι μόνον η σύνδεση ψυχασθένειας και επικινδυνότητας δεν επικυρώνεται από έρευνες, αλλά και το ίδιο το δεύτερο συστατικό της είναι αμφίσημο.

Επιπλέον, ας μην λησμονούμε, πως η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν είναι ποτέ σταθερή. Αντιθέτως, επηρεάζεται από το εκάστοτε περιβάλλον και το χρονικό πλαίσιο. Αυτό είναι γενική παραδοχή της ψυχολογίας. Συνεπώς, είναι πολύ δύσκολο γενικά να προβλέψουμε με σιγουριά μια συμπεριφορά ή μια πράξη. Παρόλα αυτά, πολλά άτομα εξακολουθούν να υφίστανται περιθωριοποίηση και ακούσιο εγκλεισμός εξαιτίας απλώς ενός χρησμού.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εγκληματικής συμπεριφοράς
Με όλα αυτά που ειπώθηκαν φυσικά δεν θέλουμε να αφήσουμε να εννοηθεί πως δεν υπάρχουν εγκλήματα, που πράγματι τελέστηκαν από άτομα που αντιμετώπιζαν ψυχολογικής φύσεως προβλήματα ή πως τα τελευταία δεν αλληλεπιδρούν ποτέ με παραβατικές συμπεριφορές. Παρόλα αυτά, θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι η ύπαρξη μια ψυχικής διαταραχής δεν συνεπάγεται αυτόματα και επικινδυνότητα προς τους άλλους.

Παράγοντες, τώρα, που αυξάνουν την πιθανότητα ενός ατόμου να εγκληματήσει εν αντιθέσει με την αβέβαιη απλώς ύπαρξη ψυχικής διαταραχής είναι:

Εξάρτηση από ψυχότροπες ουσίες

Προηγούμενη τέλεση εγκλήματος ανεξαρτήτως από το αν τότε είχε δοθεί η διάγνωση ψυχικής διαταραχής διάγνωση αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας η αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας γενικά συνδέεται με παραβατικές συμπεριφορές, μη συμμόρφωση στην φαρμακοθεραπεία σε περίπτωση που υπάρχουν, ψυχωτικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν ψευδαισθήσεις εντολών π.χ. φωνές που λένε στο άτομο να βλάψει κάποιον.

Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε, πάντως, είναι πως δεν υπάρχει απόλυτα άμεση σύνδεση μεταξύ των δύο αυτών εννοιών. Το γενικότερο στίγμα για τις ψυχικές διαταραχές, η ελλιπής ενημέρωση του κόσμου, η επίδραση των ΜΜΕ και η ασυνείδητη τάση των ανθρώπων να στρέψουν την επιθετικότητά τους σε κάτι εξωγενές “καθαρίζοντας” έτσι τους ίδιους τους εαυτούς τους ψυχαναλυτική ερμηνεία, συντελούν στην επικράτηση αυτής της πεποίθησης.

Βιβλιογραφία έμπνευσης για την συγγραφή του άρθρου και άντλησης των πληροφορίων:

Σηκελλαρόπουλος, Π (1990). Επικινδυνότητα και Κοινωνική Ψυχιατρική. Κείμενα από δύο συμπόσια για την ψυχιατρική, την επικινδυνότητα και τη δικαιοσύνη.

maxmag