Αποθέωση ή αποκτήνωση;

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, η Τράπεζα Πειραιώς -στην προσπάθειά της να μειώσει το κόστος τραπεζικής λειτουργίας το οποίο υπερβαίνει στην Ελλάδα τον ευρωπαϊκό μέσο όρο- πρότεινε στους υπαλλήλους της μήνα δεκατριών εργασίμων ημερών, με την ανάλογη μείωση στις αποδοχές τους.
Η πρωτοβουλία συνδέεται προφανώς με τη διαρκή συρρίκνωση του αριθμού τραπεζικών υπαλλήλων και υποκαταστημάτων που ξεκίνησε το 2010, με τη χρεοκοπία του κράτους μας και τις γνωστές αλυσιδωτές συνέπειές της. Αντικατοπτρίζει ωστόσο -προφητεύει σωστότερα- τις κατακλυσμιαίες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, οι οποίες βρίσκονται διεθνώς προ των πυλών.

Με την λεγόμενη “τέταρτη τεχνολογική επανάσταση”, με τη ραγδαία ανάπτυξη της ρομποτικής, πλήθος επαγγελμάτων κατά τις προσεχείς ελάχιστες δεκαετίες θα εκλείψει.

Τα σούπερ μάρκετ θα λειτουργούν χωρίς ταμίες. Ο καταναλωτής θα επιλέγει τα προϊόντα από τα ράφια και θα περνάει την κάρτα του από το ειδικό μηχάνημα. Τα αυτοκίνητα δεν θα χρειάζονται οδηγούς. Οι επιβάτες θα πληκτρολογούν τον προορισμό τους και ο αυτόματος πλοηγός -το gps “στο τιμόνι”- θα τους μεταφέρει ασφαλέστατα. Το ίδιο θα συμβαίνει και με τα ποντοπόρα πλοία. Η γεωργία και η βιομηχανία θα εκμηχανισθούν πλήρως, όπως επίσης και η γραφειοκρατία. Ακόμα και η διαγνωστική ιατρική θα περάσει “στα χέρια” των κομπιούτερ.



Μεσοπροθέσμως, κατά το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα, οι άνθρωποι θα είναι απαραίτητοι μονάχα σε εργασίες που απαιτούν οξυμένη ενσυναίσθηση: Στην εκπαίδευση, στη θεραπευτική ιατρική, στην απονομή δικαιοσύνης, στη διακυβέρνηση. Ή που χρειάζονται ταλέντο: Στις τέχνες (και τις εφαρμοσμένες ακόμα, όπως η αρχιτεκτονική ή η μαγειρική), στη διαφήμιση και στην πώληση. Βεβαίως και στην επιστημονική έρευνα, εάν υποθέσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα διαθέτει ακόμα την αναγκαία φαντασία, την ικανότητα να καινοτομεί και να πειραματίζεται κόντρα στον συμβατικό τρόπο σκέψης.

Τι ποσοστό του πληθυσμού -και στις πιό ανεπτυγμένες ακόμα χώρες του πλανήτη- ασκεί τα παραπάνω “ευγενή” επαγγέλματα; Δίχως υποτιμητική διάθεση απέναντι στο είδος μας, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων βιοπορίζεται διεκπεραιώνοντας. Όχι σήμερα. Εδώ και χιλιετίες. Από τη γεωργική ήδη επανάσταση.

Στη διεκπεραίωση λοιπόν -όσο αλγοριθμικά περίπλοκη κι αν είναι- τα σημερινά και τα αυριανά ρομπότ μάς ρίχνουν στα αυτιά. Όπερ σημαίνει ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι (ακόμα και σημερινοί τριαντάρηδες ή και σαραντάρηδες) πριν πλησιάσουν καν τη σύνταξη, θα έχουν βγει εκτός παραγωγής. Ή θα έχουν αναγκαστεί να αλλάξουν δουλειά.

Οι πλέον αισιόδοξοι διαβεβαιώνουν ότι θα δημιουργηθεί πληθώρα καινούργιων εργασιών ταιριαστών με την ολοκαίνουργια εποχή. Πόσες από αυτές -αναρωτιέμαι εγώ- δεν θα μπορούν να εκτελεστούν με ασύγκριτα μικρότερο κόστος και ασύγκριτα μεγαλύτερη ακρίβεια από τα ρομπότ; Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Από τη μέρα εκείνη του 1997 που ο υπολογιστής “Deep Blue” νίκησε τον ιδιοφυή Γκάρι Κασπάροφ στο σκάκι, η ανθρωπότητα δεν γύρισε σελίδα, δεν προχώρησε σε επόμενο κεφάλαιο. Άλλαξε βιβλίο.

“Όπως και να’ χει” επιμένουν όσοι επαγγέλλονται ένα καλύτερο μέλλον “ο παραγόμενος πλούτος δεν θα μειωθεί. Θα αυξηθεί αντιθέτως άρδην. Το φαινόμενο συνεπώς που θα αντιμετωπίσουμε δεν θα είναι η ανεργία με τη συνεπαγόμενη εξαθλίωση αλλά η αεργία. Οι πληθυσμοί θα υποαπασχολούνται μεν, θα αμείβονται όμως όπως σήμερα και καλύτερα. Θα διαθέτουν υπεράφθονο ελεύθερο χρόνο. Aυτή θα είναι η βασική αλλαγή…”

“Για ποιό λόγο να πληρώνονται ενώ δεν θα δουλεύουν; Γιατί να μη συγκεντρωθεί ο πλούτος σε ελάχιστους ιδιοκτήτες των ψηφιοποιημένων μέσων παραγωγής και όλοι οι υπόλοιποι να οδηγηθούν στην εξαθλίωση;” “Διότι εξαθλίωση σημαίνει εξεγέρσεις, διαρκείς εκρήξεις βίας, καταστάσεις εκτός ελέγχου. Τα αγαθά εξάλλου που παράγονται θα πρέπει να καταναλώνονται. Τα ρομπότ δεν τρώνε, δεν ντύνονται, ούτε καν παίζουν, ούτε καν φλερτάρουν. Το σύστημα έχει εξ’ ορισμού ανάγκη από αγοραστές, ακόμα κι αν πρέπει να τους συντηρεί προσφέροντάς τους εγγυημένο εισόδημα.” “Και πώς θα γεμίζουν τον άπλετο ελεύθερο χρόνο τους;”

Ο Κάρολος Μαρξ, στο “διά ταύτα” τής επαναστατικής του θεωρίας, είχε περιγράψει έναν κόσμο “ελεύθερο από την καταναγκαστική εργασία”. Μιά ανθρωπότητα ανέμελων ερασιτεχνών που ο καθένας τους το πρωί θα’ ναι, αν το κάνει κέφι, βοσκός, το απόγευμα αλιεύς μαργαριταριών -ή έστω αχινών- και το βράδυ κιθαρωδός. Η συγκεκριμένη προφητεία θεωρήθηκε ουτοπική και λοιδορήθηκε περισσότερο από ό,τι άλλο έγραψε. Να που, στις μέρες μας, καθίσταται -δια της καπιταλιστικής οδού- ανατριχιαστικά επίκαιρη!

Οι ενδείξεις που έχουμε δεν είναι -φευ- διόλου ενθαρρυντικές. Παρατηρούμε όλο και περισσότερους ανθρώπους οι οποίοι χειρίζονται τον ελεύθερο χρόνο τους κάθε άλλο παρά γόνιμα. Παραδίδονται στην παράλληλη πραγματικότητα του διαδικτύου, ιδίως των “μέσων κοινωνικής δικτύωσης”, όπου μπαίνουν με κακότεχνες περσόνες και με φιλτραρισμένες φωτογραφίες για να ξεμαλλιαστούν ψηφιακά ή και για να συνουσιασθούν φαντασιακά, εξ’αποστάσεως, δίχως να έρθουν σε σωματική επαφή. Εκτονώνονται με video games. Καταιγίζονται από ορυμαγδούς πληροφορίας, η οποία -μη προφταίνοντας να μεταβολιστεί, να εξελιχθεί σε γνώση- τους αφιονίζει απλώς ή τους ναρκώνει. Αποβλακώνονται εν ολίγοις και φυτοζωούν σε ένα σύμπαν κατακλυσμένο από fake news και υποδαυλιζόμενα πάθη. Φανταστείτε να μην ήταν αναγκασμένοι να προσγειώνονται καθημερινά σε ένα εργασιακό περιβάλλον με σάρκα και οστά προκειμένου να εξασφαλίζουν τα προς το ζην…

Η εργασία, ο σωματικός και διανοητικός μόχθος, θεωρήθηκε εξ’αρχής κατάρα για τον άνθρωπο. Τιμωρία η οποία τού επιβλήθηκε με την έξωσή του από τον κήπο της Εδέμ. Οι ιδεολογίες που αναπτύχθηκαν, τα κοινωνικά οράματα, τελικό σκοπό είχαν να μάς απαλλάξουν από τον ζυγό της.

Ιδού λοιπόν. Ο καιρός πλέον εγγύς. Κατά τον ρου της ζωής μας -ζωή να’ χουμε- θα διαπιστώσουμε εάν απελευθέρωση από την εργασία σημαίνει αποθέωση. Ή αποκτήνωση.

~ Χρήστος Χωμενίδη, συγγραφέας

Πηγή: capital.gr

by Αντικλείδι