Ένα τούβλο είναι ουσιώδες αντικείμενο;

Ο Richard Feynman θέτει φιλοσοφικά ερωτήματα

Στο Scientific American δημοσιεύθηκε,  ένα ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο «Feynman on Biology« της Christina Agapakis. Και δεν θα μπορούσε βέβαια να μην αναφέρεται στις εμπειρίες που περιγράφει o Feynman, από την σύντομη ενασχόλησή του με την Βιολογία, στο βιβλίο του «Σίγουρα θα αστειεύεστε κύριε Φάϊνμαν«.

Την εποχή που ο Feynman εκπονούσε την διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, σε κάποια στιγμή, αποφάσισε να συναναστρέφεται με φοιτητές άλλων τμημάτων για να «μάθει τι κάνει ο υπόλοιπος κόσμος».

Έτσι του δόθηκε ευκαιρία να ασχοληθεί και με την Βιολογία – παρακολουθώντας παραδόσεις, εκτελώντας πειράματα, να δώσει μια σχετική διάλεξη στο τμήμα Βιολογίας του Harvard και να γράψει επιστημονικές εργασίες, που προκάλεσαν μάλιστα και το ενδιαφέρον του Watson, ο οποίος επιπλέον του πρότεινε συνεργασία! (Οι Watson και Crick μόλις είχαν ανακαλύψει την διπλή έλικα του DNA).

Τα παραπάνω περιγράφονται στο κεφάλαιο με τίτλο «Ο χάρτης της γάτας». Όμως, στο ίδιο κεφάλαιο, περιγράφει επίσης και την αλληλεπίδρασή του με τον τομέα της Φιλοσοφίας. Που μπορεί να είναι πολύ μικρότερης διάρκειας σε σχέση με την Βιολογία, αλλά είναι περισσότερο διασκεδαστική …

Ιδού λοιπόν πως περιγράφει ο ίδιος τις «φιλοσοφικές» εντυπώσεις του:

«…. Στην τραπεζαρία του Πρίνστον συνηθιζόταν οι φοιτητές να κάθονται κατά τμήματα.

Καθόμουν λοιπόν με τους φυσικούς, αλλά κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι καλό θα ήταν να μάθω τι κάνει και ο υπόλοιπος κόσμος.

Έτσι αποφάσισα να κάθομαι ανά μία ή δυο εβδομάδες και με κάποιο άλλο τμήμα.

Όταν κάθισα με τους φοιτητές της φιλοσοφικής, άκουσα να συζητούν πολύ σοβαρά για ένα βιβλίο του Whitehead με τίτλο “Process and Reality” (Διεργασία και πραγματικότητα).

Χρησιμοποιούσαν δυσνόητες λέξεις με έναν αστείο τρόπο, και δύσκολα μπορούσα να καταλάβω τι έλεγαν.

Δεν ήθελα, βέβαια, να διακόπτω τη συζήτησή τους και να ζητώ να μου εξηγήσουν τι εννοούσαν, αν και τις ελάχιστες φορές που το έκανα δεν βοήθησε καθόλου, αφού δεν κατάφερα να μπω στο πνεύμα τους.

Τελικά με κάλεσαν στο σεμινάριό τους.

Υπήρχε προγραμματισμένη εβδομαδιαία συνάντηση, όπου συζητούσαν ένα νέο κεφάλαιο από το βιβλίο.

Κάποιος έκανε την παρουσίαση, και ακολουθούσε συζήτηση.

Πήγα στο σεμινάριο έχοντας υποσχεθεί στον εαυτό μου να κρατήσω το στόμα μου κλειστό, αφού δεν ήξερα τίποτα σχετικά με το θέμα.

Θα έκανα τον τουρίστα.

Η συμπεριφορά μου ήταν τυπική, απίστευτα τυπική.

Πράγματι, για αρκετή ώρα κάθισα χωρίς να πω λέξη – πράγμα σχεδόν απίστευτο για μένα, αλλά αληθινό.!

Ένας φοιτητής αναφέρθηκε στο υπό συζήτηση κεφάλαιο.

Σε αυτό ο συγγραφέας χρησιμοποιούσε τις λέξεις “ουσιώδες αντικείμενο” με έναν εξεζητημένο τεχνικό τρόπο, τον οποίο προφανώς είχε εξηγήσει προηγουμένως, αλλά εγώ δεν μπορούσα να καταλάβω.

Έπειτα από μια μεγάλη συζήτηση περί “ουσιώδους αντικειμένου”, ο καθηγητής που συντόνιζε το σεμινάριο διατύπωσε κάποιες διευκρινήσεις, σχεδιάζοντας συγχρόνως στον πίνακα κάτι που έμοιαζε με κεραυνούς, και πρόσθεσε: Κύριε Feynman, θα λέγατε ότι ένα ηλεκτρόνιο είναι “ουσιώδες αντικείμενο”;

Λοιπόν, είχα μπλέξει! Παραδέχτηκα ότι δεν είχα διαβάσει το βιβλίο, οπότε δεν ήξερα τι εννοούσε ο συγγραφέας με τη φράση αυτή.

Εξήγησα ότι είχα πάει μόνο για να παρακολουθήσω.

“Αλλά” πρόσθεσα “θα προσπαθήσω να απατήσω στην ερώτηση του κυρίου καθηγητή αν εσείς πρώτα απαντήσετε σε μια δική μου ερώτηση, ώστε να αντιληφθώ καλύτερα τι σημαίνει ουσιώδες αντικείμενο. Ένα τούβλο είναι ουσιώδες αντικείμενο;”.

Ήθελα να εξακριβώσω εάν πίστευαν ότι κάτι θεωρητικά υπαρκτό είναι ουσιώδες αντικείμενο.

Το ηλεκτρόνιο είναι μια θεωρητική οντότητα, αλλά τόσο χρήσιμο στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η φύση ώστε το θεωρούμε σχεδόν πραγματικό.

Ήθελα λοιπόν να τους κάνω να καταλάβουν τι είναι η θεωρία χρησιμοποιώντας την αναλογία· στη συνέχεια θα τους ρωτούσα “Πιστεύετε πως το εσωτερικό του τούβλου είναι ουσιώδες αντικείμενο;” και θα επισήμαινα ότι κανείς δεν έχει δει την εσωτερική του δομή, διότι ακόμη κι αν σπάσεις ένα τούβλο, βλέπεις πάντα μόνο μια επιφάνεια.

Το ότι έχει εσωτερική δομή είναι μια θεωρία που μας βοηθάει να καταλαβαίνουμε τη φύση των πραγμάτων καλύτερα, όπως συμβαίνει και με τα ηλεκτρόνια. Έτσι, άρχισα ρωτώντας: “Το τούβλο είναι ένα ουσιώδες αντικείμενο;”

Αμέσως έπεσαν βροχή οι απαντήσεις. Ο πρώτος είπε: “Ένα τούβλο συγκεκριμένο, ως ξεχωριστό αντικείμενο μπορεί να θεωρηθεί ουσιώδες αντικείμενο κατά Whitehead”.

Ένας άλλος φώναξε: “Όχι, το καθένα χωριστά δεν είναι· η γενική μορφή που χαρακτηρίζει όλα τα τούβλα, η τουβλικότητα, είναι ουσιώδες αντικείμενο”.

Ο επόμενος είχε διαφορετική άποψη: “Η έννοια δεν βρίσκεται στα ίδια τα τούβλα αλλά στο μυαλό μας. Ουσιώδες αντικείμενο είναι η εικόνα που σχηματίζεται στο νου μας όταν σκεφτόμαστε ένα οποιοδήποτε τούβλο”.

Μετά σηκώθηκε άλλος, ύστερα κι άλλος, και πολλοί ακόμη, και σας ορκίζομαι ότι δεν είχα ξανακούσει τόσο πολυμήχανες και εφευρετικές απόψεις σχετικά με το πώς βλέπουμε ένα τούβλο.

Και ακριβώς όπως θα ταίριαζε σε κάθε ιστορία με φιλοσόφους, έτσι και αυτή έκλεισε μέσα στο απόλυτο χάος.

Σε όλες τις προηγούμενες συζητήσεις τους δεν είχαν καν αναρωτηθεί αν ένα τόσο απλό αντικείμενο – όσο το τούβλο – είναι ουσιώδες αντικείμενο …..»

Πηγή: Richard P. Feynman: «Σίγουρα θα αστειεύεστε κύριε Φάϊνμαν», εκδόσεις κάτοπτρο

Δείτε και το video εδώ

https://physicsgg.me/2013/07/31/%ce%ad%ce%bd%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%8d%ce%b2%ce%bb%ce%bf-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b9%cf%8e%ce%b4%ce%b5%cf%82-%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b5%ce%af%ce%bc%ce%b5%ce%bd/

Lemmy