Ο αέναος αγώνας ενάντια στα χημικά

Η απαγόρευση από την Ευρωπαϊκή Ένωση των νεονικοτινοειδών εντομοκτόνων, που ευθύνονται για τη μαζική εξόντωση των μελισσών, την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν μια μεγάλη, διόλου εύκολη νίκη του παγκόσμιου κινήματος που αντιτάχθηκε στη χρήση τους. Κάπως πιο δύσκολα αποδεικνύονται τα πράγματα με τη γλυφοσάτη, το δραστικό συστατικό στο ζιζανιοκτόνο Roundup της Monsanto.

Την περασμένη χρονιά δημοσιεύτηκε επιστημονική μελέτη που καταδεικνύει ότι η ποσότητα της πιθανά καρκινογόνου γλυφοσάτης στους ανθρώπους έχει αυξηθεί πάρα πολύ την τελευταία 20ετία.

Η γλυφοσάτη είναι το δραστικό συστατικό σε ζιζανιοκτόνα όπως το Roundup. Στις ΗΠΑ χρησιμοποιείται στην εμπορική παραγωγή γενετικώς τροποποιημένων καλλιεργειών που για να επιβιώσουν ψεκάζονται με το ζιζανιοκτόνο - αυτή τη στιγμή το 94% των καλλιεργειών σόγιας και το 89% των καλλιεργειών καλαμποκιού.

Αναλόγως, ψεκάζονται και άλλες γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες (ζαχαρότευτλων, βαμβακιού και κανόλας) που κυριαρχούν επίσης στον αγροτικό τομέα της Βόρειας Αμερικής. Έλεγχοι του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ το 2011 αποκάλυψαν κατάλοιπα γλυφοσάτης σε ποσοστό πάνω από 90% σε 300 δείγματα σόγιας.
Κούφιες υποσχέσεις

Όταν οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες εισήχθησαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η υπόσχεση ήταν ότι θα δημιουργήσουν φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία, που θα είχαν υψηλότερες αποδόσεις και μεγαλύτερη θρεπτική αξία. Όμως, οι υποσχέσεις αποδείχθηκαν κούφιες. Όσο αφορά την αντοχή στην ξηρασία, το αμερικανικό υπουργείο έχει παραδεχτεί ότι το ανθεκτικό στην ξηρασία καλαμπόκι της Monsanto δεν είναι καλύτερο από τις υπάρχουσες ποικιλίες ανθεκτικού στην ξηρασία μη γενετικά τροποποιημένου καλαμποκιού.

Όσον αφορά τις αποδόσεις τώρα, το 2016 οι Εθνικές Ακαδημίες Επιστημών των ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα στοιχεία για τον αραβόσιτο, το βαμβάκι ή τη σόγια στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδεικνύουν καλύτερες σοδειές. Εκτός αυτού, ο γενετικός χειρισμός των φυτών για την παραγωγή υψηλότερων επιπέδων θρεπτικών ουσιών δεν ήταν επιτυχής.

Το πιο φημισμένο μεταλλαγμένο φυτό, το «χρυσό ρύζι», δεν είναι ακόμη διαθέσιμο, είκοσι χρόνια μετά την έναρξη του πρότζεκτ για την ανάπτυξη ενός γενετικά τροποποιημένου ρυζιού για την καταπολέμηση της ανεπάρκειας βιταμίνης Α στις φτωχές χώρες. Κι αυτό, διότι αποδείχτηκε προβληματικό, με απογοητευτικές αποδόσεις.

Η μεγάλη εμπορική επιτυχία των γενετικά τροποποιημένων ήταν η εισαγωγή καλλιεργειών τροφίμων που είναι ανθεκτικές στα ζιζανιοκτόνα, επιτρέποντας στους αγρότες να σκοτώνουν τα ζιζάνια ψεκάζοντας ολόκληρα τα χωράφια, χωρίς να βλάπτουν τα φυτά. Γεγονός που απέφερε τεράστια κέρδη για τις εταιρείες που πωλούν τόσο τους σπόρους όσο και το ζιζανιοκτόνο.

Ένα παράλληλο αποτέλεσμα ήταν η πρωτοφανής μόλυνση των ανθρώπινων πληθυσμών με τοξικές χημικές ουσίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η χρήση της γλυφοσάτης έχει αυξηθεί 15 φορές από τότε που ξεκίνησαν αυτές οι καλλιέργειες, ενώ έχει αυξηθεί κατά 300 φορές από το 1974 έως το 2014 στον αγροτικό τομέα.

Σχεδόν το 67% της συνολικής της χρήσης στις ΗΠΑ από το 1974 σημειώθηκε κατά την περίοδο 2005-2014, όταν οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες έγιναν ευρέως διαδεδομένες.
Πιθανά καρκινογόνος

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), η γλυφοσάτη είναι πιθανά καρκινογόνος και η Πολιτεία της Καλιφόρνιας την έχει καταχωρίσει ως τέτοια. Αυτή η καταχώριση θα υποχρέωνε κανονικά τους κατασκευαστές της να επισημαίνουν τα προϊόντα με γλυφοσάτη με προειδοποίηση για τον καρκίνο.

Έπειτα από αγωγή ενός εθνικού συνασπισμού αγροτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, Αμερικανός ομοσπονδιακός δικαστής με απόφασή του απέτρεψε προς το παρόν την επιβολή της υποχρέωσης επισήμανσης.

Οι ανησυχίες σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία των ζιζανιοκτόνων με βάση τη γλυφοσάτη δεν περιορίζονται στον καρκίνο. Μια σημαντική μελέτη του Βασιλικού Κολεγίου του Λονδίνου δείχνει ότι μετά από μακροχρόνια ημερήσια έκθεση (2 ετών) σε μια εξαιρετικά χαμηλή δόση Roundup (437.500 φορές χαμηλότερη από ό,τι επιτρέπεται στις ΗΠΑ), αρουραίοι προσβλήθηκαν από τη μη αλκοολική λιπώδη ηπατική νόσο, μια προοδευτική ασθένεια που έχει ως αποτέλεσμα την τοξική συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.

Η γλυφοσάτη βρίσκεται πλέον στα περισσότερα, αν όχι σε όλα τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των παιδικών τροφών, όπου ο κίνδυνος για την υγεία είναι πολύ μεγαλύτερος λόγω της ιδιαίτερης ευπάθειας των παιδιών στις τοξικές ουσίες, ενώ έχει ανιχνευθεί ακόμη και σε μερικά βιολογικά τρόφιμα, κάτι που δείχνει την κινητικότητα του ζιζανιοκτόνου στο περιβάλλον.

Η τρέχουσα κατάσταση με τα ζιζανιοκτόνα που έχουν ως βάση τη γλυφοσάτη είναι άμεσα ανάλογη με αυτήν του DDT, του αμιάντου, του μολύβδου και του καπνού, όταν οι βιομηχανίες εμπόδιζαν τη θέσπιση κανονισμών για την ασφάλεια με ψευδή ή παραπλανητικά δεδομένα.

Σήμερα, αγωγές εναντίον της αγροχημικής βιομηχανίας της γλυφοσάτης από καρκινοπαθείς με λέμφωμα μη Hodgkin αποκαλύπτουν έγγραφα που θέτουν υπό αμφισβήτηση τους ισχυρισμούς περί ασφαλείας. Όπως διαφαίνεται, οι επιστημονικές αναθεωρήσεις που χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν την έγκριση των κανονισμών γράφτηκαν από τους υπαλλήλους της Monsanto και αργότερα αποδόθηκαν σε ακαδημαϊκούς.

Επιπλέον, γνωστοποιήθηκε ότι ένας πρώην ανώτερος υπάλληλος της αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) συνεργάστηκε με την εταιρεία για να αποκρύψει μια έρευνα για τους κινδύνους για την υγεία από τη γλυφοσάτη από έναν άλλο ρυθμιστικό οργανισμό.

Επιπλέον, στο σχέδιο ανάλυσης κινδύνων της ΕΡΑ, οι επιστήμονές της αγνόησαν τις κατευθυντήριες γραμμές του οργανισμού και έλαβαν τη θέση ότι η γλυφοσάτη είναι «απίθανο να προκαλέσει καρκίνο». Αλλά και η Ε.Ε., επιλέγοντας την προάσπιση των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων, αποφάσισε τον περασμένο Νοέμβριο την ανανέωση της άδειας χρήσης της γλυφοσάτης για ακόμη πέντε χρόνια, αγνοώντας όλες τις προειδοποιήσεις.

Συντάκτης: Τάσος Σαραντής